گروه سینما و تلویزیون: با اینکه مدتها بود از لزوم تشکیل گروهی چون هنر و تجربه صحبت میشد، اما پس از مراحل لازم این ١٣ مهرماه سال ٩٣ بود که این گروه وارد مرحله اجرایی شد. در این تاریخ حجتالله ایوبی معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سازمان سینمایی جمال امید، هوشنگ گلمکانی، جعفر صانعیمقدم، ایرج تقیپور، شهرام مکری، محمدرضا فرجی، مجید مسچی، سیفاله صمدیان و امیرحسین علمالهدی را بهعنوان اعضای شورای سیاستگذاری سینمای هنر و تجربه منصوب کرد و قرار شد انتخاب یا موافقت با نمایش فیلمها در این طرح براساس نظر اعضای شورای سیاستگذاری طرح امكانپذير است.
به گزارش بولتن نیوز به نقل از روزنامه شهروند، امید رئیس سازمان سینمایی زمان تشکیل گروه این بود که علاوه بر اکرانهای خوب، یک گروه آوانگارد در عرصه مدیریت سینما و تجربههای جدید از مدیریت سالنها، تبلیغات و گفت و گوها و جلسات فیلم باشد و این گروه برای کارآمدی کل سینما باشد و خیلی از تجربههایی که دوست دارم در کل سینما اتفاق بیفتد اول در اینجا و در هنر و تجربه موفق شوند و بعد در کل سینما گسترش یابد و انرژی مثبت را به کل سینما هدیه کند.
برعکس آن چه به نظر میآمد، در ابتدای راه مخالفتهای فراوانی از سوی جریان
اصلی سینما با این گروه به انجام رسید. انگار که بدنه سینما این گروه کوچک
را بهعنوان رقیبی برای اکران فیلمهای تجاری محسوب کرده بود. اما در عمل
همگان کمکم متوجه شدند که فیلمهای این گروه سبد بلیتهای هیچ فیلمی را
دستخوش هجوم قرار ندادهاند. اما در عوض منشأ نگرانیهای سینماگران سینمای
بدنه روشن شد: هرچه گذشت سینماگران هنر و تجربه شایستگیهای خود را برای
ورود به جریان غالب سینما بیشتر و بیشتر به رخ کشیدند؛ و این به معنای تنگ
شدن امکان فعالیت برای شماری از فعالان سینما بود که خود را همگام با
زمان، ارتقا نداده بودند...
حالا که نزدیک به سهسال از تولد این طرح میگذرد، به نظر میرسد این گروه سینمایی جای خودش را در سینمای ایران باز کرده است.
مجید برزگر
ارتقای فرهنگ سینما رفتن
مهمترین اتفاقی که در این چندسال گذشته افتاده طراحی و اجرای گروه هنر و تجربه است و راهاندازی این گروه فرصت مهمی به تماشاگر در سینمای ایران داد که بتواند فیلمهایی را ببیند که شاید پیش از این تعریفی برای آنها در سیستم اکران قایل نبود. مخاطبان فیلمهای هنر و تجربه بیش از این آثار این گروه را در مکانهایی همچون سینما تکها و در شمار کم میدیدند و پیگیری میکردند اما این گروه باعث شد اینگونه فیلمها بیشتر دیده شود و تماشاگرانِ زیادتری داشته باشند.
این البته علاوه بر امکان دیدن آثار متفاوت که در اختیار مخاطبان گذاشت، از طرف دیگر فرصت بزرگی برای بخشی از سینما از نسل ما بود که آثارمان با مخاطب متفاوت از مشتری سینمای جریان اصلی روبهرو شود. از این منظر میشود گفت هنر و تجربه توانست به ظرفیت تماشاگران سینمای ایران اضافه کند و شکی نیست که تعداد تماشاگران سینمای ایران با گروه هنر تجربه بیشتر شده است.
طیف وسیعی از کسانی که تا قبل از تشکیل گروه هنر و تجربه به سینما نمیرفتند با تشکیل این گروه به سینما آمدند و به نوعی با آن آشتی کردند. البته این حرف، معنایش آن نیست که فیلمهای اکران شده در گروه هنر و تجربه صددرصد رضایت مخاطبان را جلب کرده است اما کسانی که به دیدن فیلمهای این گروه میروند آگاهانه فیلم خود را انتخاب میکنند و میدانند که با چه نوع فیلمهایی مواجه هستند.
درباره انتقاداتی که از این گروه وجود دارد باید گفت بیشتر انتقادات وارده
به این گروه تخصصی نیست. گروهی که در برابر فعالیت گروه هنر و تجربه مخالفت
میکنند در مخالفت خود سوالهایی مطرح میکنند که جوابهایی بدیهی دارد.
گاهی آنقدر روشن که به نظر بیجواب بمانند بهتر است. اینکه میگویند همه
فیلمهای گروه هنر و تجربه خوب نیستند و فیلمهای ضعیف هم دارند. باور
کردنی نیست بلکه یک بحث تماما فرافکن است.
مگر تمامی فیلمهایی که در سینمای جریان غالب اکران میشوند فیلمهای خوبی هستند؟ خوب میفروشند؟ فیلمهایی که فقط به نیت سود تولید شدهاند تماشاگر دارند؟ اگر مخاطبان از فیلمهای سینمای جریان غالب استقبال میکنند پس چرا فقط در میان حدود ۸۰ فیلمی که درسال اکران میشود فقط چند فیلم به فروش میلیاردی دست پیدا میکنند؟ و آیا فروش یک دو میلیاردی برای فیلمهایی با هزینههای میلیاردی منطقی است؟ به نظر؛ از میان هر ۱۰ فیلمی که در گروه هنر و تجربه اکران شده ٤ - ٣ فیلم شاخص – در تعریف فیلم تجربی و متفاوت- وجود دارد که مورد استقبال قرار میگیرند.
نکتهای که بعضیها به اشتباه به آن میپردازند این است که فیلمهای گروه هنر و تجربه فروش خوبی ندارند درحالیکه این سوال از پایه غلط است زیرا فلسفه راهاندازی این گروه برای فروش زیاد فیلمها نیست. این گروه برای فروش طراحی نشده است و برای ارتقاء و وسیع کردن چشمانداز تماشاگر طراحی شده است. در شکل سنتی نمایش فیلمها در ایران خیلی از فیلمهایی که در هنر تجربه هستند؛ اصطلاحا جا مانده اکران اصلی بودند و سینمادارها آنها را اکران نمیکردند. اما این امر خود به خود معنی این را نمیدهد که این فیلمها بد هستند زیرا سیستم سنتی اکران که تصمیم گیرنده آن سینمادار است و سینمادار برای اینکه سینمایش رونق بیشتری داشته باشد حاضر نیست ریسک کند به همین دلیل علاقهای به اکران فیلمهای متفاوت ندارد.
رسول صدرعاملی
هنروتجربه، کنار سینمای جریان اصلی معنا پیدا میکند
به عقیده رسول صدرعاملی تشکیل گروه هنر و تجربه مهمترین اقدام سینمایی چندسال اخیر است. او تشکیل این گروه را با تشبیه رودخانهای زلال توصیف میکند. صدرعاملی در توصیف عملکرد هنروتجربه تأکید کرد: وجود این گروه اتفاق خوبی بوده و هنروتجربه توانسته است مخاطبان خودش را پیدا کند. کسانیکه فیلمهای خاص را دوست دارند میتوانند به واسطه این گروه فیلمهای مورد علاقهشان را دنبال کنند. تنها اشکالی که میتوان به این گروه وارد کرد این است که تعدادی فیلم پرفروش را که متعلق به سینمای بدنه بوده و خاص و تجربهگرا نبودند را در چرخه اکران و برنامه نمایش خود قرار داد. به نظرم بهتر است این اتفاق رخ ندهد، چون قرار نیست این گروه دنبال فروش بیشتر باشد، کیفیت آدمهایی که در این گروه حاضر میشوند اهمیت دارد و نه کمیت آنها.
کارگردان دختری با کفشهای کتانی به فیلمهای موفقی که در این گروه سینمایی
اکران شدهاند هم اشاره کرد: در هنروتجربه هم فیلمهای موفقی اکران شده که
سالها فرصت اکران پیدا نکرده بودند. نکته دیگر اینکه کاش فیلمهای
هنروتجربه جشنوارهای مستقل داشته باشند. چون درحال حاضر هم سینماها و
مخاطبان خاص خود را دارد. به نظرم بهتر است این فیلمها که معمولا درحال و
هوایی مشترک قرار دارند در جشنوارهای بهصورت مستقل مورد داوری قرار
بگیرند و جشنواره مستقل این امکان را فراهم میکند.
کارگردان من ترانه ۱۵سال دارم ادامه میدهد: سینمای هنروتجربه در کنار
سینمای اکران گسترده معنا پیدا میکند و باید این دو سینما کنار هم باشند
نه اینکه در جشنواره فیلم فجر در هم ادغام شوند. در صورتی که این دو سینما
در کنار هم حرکت کنند میتوانند تأثیرات خوبی روی هم بگذارند. سینمای
اکران میتواند از تجاربی که در سینمای هنروتجربه میشود و ساختارشکنیهای
آن بیاموزد و سینمای تجربی هم میتواند نیمنگاهی به سینمای اکران داشته
باشد که چه کاری میتواند انجام دهد تا موفق به جذب مخاطبانی با طیف
وسیعتر شود.
مجتبی میرتهماسب
در خیلی از جوانب باید بازنگری صورت گیرد...
راهاندازی این گروه اتفاق فرخندهای است، گرچه از ابتدا همه از لزوم تدوام کار این گروه سخن میگفتند. برای همین امیدواریم این گروه دوام پیدا کند. در حقیقت گروه هنر و تجربه امروز مسیر خود را پیدا کرده و علاوه بر مخاطبان جدی سینما، مردم عادی نیز پیگیر اخبار گروه هنر و تجربه شدهاند. اما این گروه برای اینکه بتواند به همه اهداف خودش برسد نیاز دارد که در آن رابطه مجریان و مسئولان گروه با فیلمسازان بیشتر شود. تداوم گروه هنر و تجربه در نقد این گروه توسط اعضای خودش است درحالیکه امروز ارتباط شورای سیاستگذاری با فیلمسازان ناقص است. امروز وقت آن است که همه اعضای آن بنشینند و تجربیات گذشته را مرور کنند.
بهطور مثال من مستندی داشتم که پنج ماه در این گروه اکران بود و در این مدت تجربیاتی کسب کردم که پیش از این نداشتم، زیرا من تاکنون هیچ فیلمی اکران نکرده بودم.
مشکل این گروه این است که این گروه برای همه فیلمها شرایط یکسان فراهم
نمیکند. اینکه برای همه فیلمها یک آیین رونمایی و یک جلسه نقد و بررسی
میگذارند حداقل کار است. اما در اختصاص دادن سانسها و شرایط دیگر اکران
بین سینمای داستانی و مستند تفاوت قایل میشوند. این گروه باید در ماه اول
اکران فیلمها یک شرایط مساوی برای همه فیلمها لحاظ کند بعد از یک ماه
براساس بررسی فیلمهایی که اکران شده و میزان استقبال مخاطبان میتواند
امکانات و تعداد سانسها را کم یا زیاد کند.
نکته دیگر اینکه یک مقدار نوع مدیریت و سیاستگذاری در هنر و تجربه، جدا از تجربیاتی است که فیلمسازها دارند. درحالیکه باید این دو تجربه یعنی تجربه فیلمساز و گروه هنر و تجربه با هم ادغام شود. خصوصاً تجربه فیلمسازانی که با بودجههای شخصی و غیردولتی فیلم میسازند، چون دوام آنها در جذب مخاطب و به تبع آن بازگشت سرمایه برای تداوم کار است. مثلا امروز در بحث انتخاب فیلمها باید بازنگری شود. اگر به فیلمهایی که هماکنون در گروه هنر و تجربه اکران میشود نگاه کنیم متوجه میشویم که بسیاری از فیلمها از معنای اصلی هنر و تجربه دور هستند. البته نظراتی که درباره مخالفت با این گروه شنیده میشود بیشتر براساس حسادت و بغض است اما این گروه میتواند و باید با نقد منصفانه از درون تصحیح شود و این کار نیز باید زودتر صورت بگیرد.
فیلمهای هنر و تجربه چقدر فروختند؟
آمار فروش فیلمهای گروه هنر و تجربه اعلام شد. در جدول فروش دوسالانه، فیلم ماهی و گربه قرار دارد که فروشی معادل ٦٣٠میلیون تومان داشته است و بعد از آن، ٦ فیلم پرویز، خواب تلخ، ایستاده در غبار، فروشنده، لانتوری و چهارشنبه فروشی بالای دویستمیلیون تومان و فیلمهای اعترافات ذهن خطرناک من، نفس، احتمال باران اسیدی، سینما نیمکت، یحیی سکوت نکرد و وارونگی نیز بین صد تا دویستمیلیون تومان فروختهاند...
با اینکه آمار فروش هنر و تجربه نشان میدهد در این گروه فیلمهای شناخته
شده و نامدار به فروشهای خوبی رسیده و توانستهاند تا حدی در ادامه یافتن
کارنامه کاری سازندگان فیلمها موثر افتند، اما این حقیقت که جز این
فیلمها بقیه فیلمهای فهرست نزدیک به صدوبیست فیلم هنر و تجربه فروشی زیر
٥٠میلیون تومان داشتهاند؛ و در این میان البته وضع فیلمهای انتهایی جدول
بسیار ناامیدکننده بوده و درواقع ٨٣ فیلم از این تعداد نیز زیر
بیستمیلیون تومان فروش داشتهاند، حکایتی ناامیدکننده به نظر میرسد...
در حقیقت تفاوت نیمه اول این جدول و نیمه دوم آن بسیار زیاد است. اینکه
نیمی از فیلمهای فهرست بین ٢٤٤ میلیون تا ١٠میلیون تومان و نیمی دیگر بین
١٠میلیون تا ١٢هزار تومان فروختهاند؛ تفاوت فاحش بین این دو نیمه را
برجسته میکند.
در میان فروشهای زیر ١٠ میلیون، اوضاع بازهم ناامیدکنندهتر میشود و ١٧
فیلم فروشی بین ٥ تا ١٠میلیون و ٢٤ فیلم فروشی زیر ٥میلیون تومان را ثبت
کردهاند؛ تا انتهای جدول که به فیلم در کوچههای عشق با سه مخاطب و ١٢هزار
تومان فروش میرسیم...
در زمینه فیلمهای مستند و انیمیشن نیزای آدمها با فروشی نزدیک به
۶۰میلیون در صدر پرفروش ترین فیلمهای مستند این گروه قرار گرفته است.
همچنین مستند مدار صفر درجه - ملف گند، در رده دوم و مستند من ناصر حجازی
هستم در رده سوم قرار گرفته است. ردههای چهارم و پنجم این جدول نیز به
مستندهای شش قرن و ششسال و آتلان تعلق دارد.
فیلمهای صفر بیست و یک، از ایران یک جدایی، فصل هرس، هفتاد و شش دقیقه و
پانزده ثانیه با کیارستمی، من میخوام شاه بشم، کارنامه چهل ساله مهرجویی،
مستندهای ناصر تقوایی، برای گونگادین بهشت نیست، جایی برای زندگی، راننده و
روباه و کهریزک -چهارنگاه نیز دیگر مستندهایی هستند که فروش بالاتری را
رقم زدهاند.
پسر و جهان نیز تنها فیلم انیمیشن اکران شده در گروه هنر و تجربه است که بیش از یکمیلیون و چهارهزار تومان فروش داشته است.
چگونه به گروه هنر و تجربه رسیدیم؟
بنبستی که به بهشت ختم شد!
گروه سینمایی هنر و تجربه برای رسیدن به جایگاهی که درحالحاضر دارد و تبدیلش کرده به تنها پناهگاه سازندگان فیلمهای تجربی و هنری؛ راه درازی را طی کرده است. درواقع آغاز راه این گروه سینمایی در مهرماه سهسال پیش، بر پایه مسیرهای طی شده و البته به بیابان رسیده قبلی بوده است...
میتوان گفت که در مقاطع مختلف طرحهایی با هدف ایجاد زمینه برای دیدهشدن
فیلمهای فرهنگی و هنری در سینمای ایران به مرحله اجرا رسیده، اما تاکنون
هیچ یک از طرحهای سابق به قوام و دوام نرسیدهاند. اتفاقی که در مورد گروه
هنر و تجربه خوشبختانه تاکنون رخ نداده و به بنبست ختم نشده است...
در ردگیری جا پاهایی که درنهایت به گروه هنر و تجربه ختم شدند، قدیمیترین
آنها به گروه آسمان باز میرسد که در سال١٣٨٣ به همت سیدضیاء هاشمی
راهاندازی شد. در آن سال شماری از فیلمهای فرهنگی که مدتها در انتظار
نمایش مانده بودند به واسطه طرحی که در خانه سینما راهاندازی شد، امکان
اکران به دست آوردند. آن وقت برای پیگیری چنین طرحی تهیهکننده و پخشکننده
معتبری چون سیدضیاء هاشمی پیشقدم شد تا زمینه اکران آثار فرهنگی را فراهم
کند و اتفاقا آن سال طرح موفقی در زمینه اکران فیلمهای فرهنگی به
مرحله اجرا رسید.
گروه سینمایی آسمان باز با بودجه ٥٠ میلیونی کار خود را آغاز کرد و به
واسطه شروع به کار این گروه سه سالن سینما در اختیار فیلمهای فرهنگی قرار
گرفت. البته کمترین تعداد سالنهای نمایش آثار سه سالن بود و برخی فیلمها
که قابلیت جذب سالن بیشتر داشتند، فرصت بیشتری برای اکران به دست میآورند.
فروش خوب فیلمها در این گروه و اعلام برنامه آتی و تبلیغات در مورد آثار
همه امیدهای رو به افول را جان داد تا اینکه تغییر مدیران سینما و نرسیدن
بودجه، آسمان باز را در نیمهراه متوقف و فیلمسازان را ناامید کرد. قدمگاه،
گیلانه و ماهیها عاشق میشوند ازجمله فیلمهایی هستند که در سینماهای
گروه آسمان باز اکران شدند...
بعد از توقف گروه آسمان باز، در سال ١٣٨٧ محمود اربابی که مدیریت نظارت و
ارزشیابی معاونت سینمایی را نیز برعهده داشت، طرح اکران حمایتی ویژهای را
پی گرفت. ماجرای راهاندازی طرح اکران حمایتی ویژه که عنوان آن برای به کار
نبردن کلمه فرهنگی برای فیلمها چنین انتخاب شد، از سوی محمود اربابی،
مدیرکل اداره نظارت و ارزشیابی مطرح شد و البته در همان ابتدای راه به مشکل
برخورد و زمان اجرای این طرح از مهرماه سال ١٣٨٧ به آذر ماه موکول شد و
دلیل آن هم نبود بودجه کافی برای راهاندازی طرح عنوان شد.
گویا بودجه ٢٠میلیاردی سینما در آن سال چندان برای به نمایش درآوردن فیلمهای فرهنگی کافی نبود تا اینکه بالاخره برای زمین نماندن وعده مدیرکل اداره نظارت این طرح با اکران آتش سبز به کارگردانی محمدرضا اصلانی آغاز شد و در ادامه خواب زمستانی سیامک شایقی هم در جریان این طرح روی پرده رفت، اما انتخاب نادرست سالنهای سینما برای این طرح و گزینش سالنهایی از مناطق مرکزی و نبود سینماهای مناطق شمال شهر سرنوشت ناخوشایندی برای این طرح رقم زد و در ادامه همهچیز به فراموشی سپرده شد.
شورای صنفی نمایش در سال ١٣٨٨ با دنبالکردن ایده حمایت از فیلمهای فرهنگی
طرح اکران نوعی نگاه را پایه ریخت. میشود گفت که چاره دیگری پیش پای
سینمای ایران نمانده بود و انبوه فیلمهای فرهنگی اکراننشده زمینهساز
راهاندازی طرحی دیگر برای اکران این فیلمها در سال ١٣٨٨ شد. در این
میان شورای صنفی نمایش پیشقدم شد و جزییات طرح را تعیین کرد و تعدادی فیلم
هم در جریان آن روی پرده رفت، اما باز هم این بار تامیننشدن بودجه لازم
برای حمایت از چنین طرحی نوعی نگاه را هم بیسرانجام گذاشت. حیران، صداها،
استشهادی برای خدا و خانه روشن شماری از فیلمهای اکرانشده در این طرح بودند.
و میرسیم به سال ١٣٩٠ و طرح اکران خاص شورای صنفی نمایش که همزمان با
نگارش آییننامه اکران سال ١٣٩٠ هم دستاندرکاران خانه سینما و هم افرادی
که از سوی اتحادیه تهیهکنندگان مسئول این کار شده بودند، طرحی در مورد
اکران فیلمهای فرهنگی با عنوان هنر و تجربه مطرح کردند. براساس این طرح
سینماهای فرهنگ ٢، سالن کوچک آزادی، سالن کوچک پردیس ملت، سالن کوچک فلسطین
و سالن اصلی موزه سینما برای اکران آثار فرهنگی انتخاب شد و علیرضا
سجادپور، مدیرکل اداره نظارت و ارزشیابی وقت هم وعده داد فیلمهای عباس
کیارستمی آغازگر این طرح باشد که چنین نشد. این طرح با مدیریت محمد درمنش
چند وقتی به فعالیت خود ادامه داد تا اینکه بعد از مدتی بدون رسیدن به
نتیجهای مشخص از ادامه راه باز ایستاد. بدرود بغداد و گلوگاه شیطان در
سایه چنین طرحی بود که رنگ پرده را به خود دیدند...
و درنهایت در سال ١٣٩٣ گروه هنر و تجربه راهش را آغاز کرد. اکران هنر و
تجربه از ابتدای پاییز آغاز شد و در جریان اجرای این طرح فیلمهایی همانند
ماهی و گربه، یک شب، اون شب که بارون اومد و پرویز اکران شدند. بیش از
۳۰۱فیلم سینمایی، کوتاه، مستند و انیمیشن در این طرح اکران شده است که از
این ۳۰۱فیلم، ۱۱۹فیلم سینمایی (۷۷فیلم دارای پروانه ساخت سینمایی و ۴۲فیلم
دارای پروانه ساخت ویدیویی)، ۶۲فیلم مستند، ۱۱۱فیلم کوتاه و ۹فیلم انیمیشین
بوده است. از ۱۱۹فیلم سینمایی که در گروه هنر و تجربه اکران شده نیز
۸۵فیلم اکران اول، ۱۵فیلم اکران دوباره، ۷فیلم اکران همزمان و ۱۲فیلم اکرانخارجی بودهاند.
این طرح تاکنون موفقترین و بلندمدتترین طرح حمایتی از اکران فیلمهای
مستقل بوده و توانسته امکان ادامه فعالیت را برای عده زیادی از
دستاندرکاران سینمای مستقل و تجربی
ایجاد کند.
غلامرضا فرجی
پردیسی به نام هنر و تجربه
تشکیل این گروه به بدنه سینمای ایران کمک و باری از دوش سینمای ایران برداشته است. یکی از مشکلات سینمای ایران این است که بین میزان تولید و ظرفیت اکران توازن برقرار نیست؛ لذا همیشه بخش اکران و توزیع با بار سنگین تعداد زیاد فیلمها مواجه است و نمیتواند همه فیلمهای تولید شده را اکران کند. این گروه میتواند براساس آنچه که اساسنامه آن است فیلمهای مشخصی که شاید قابلیت اکران عمومی را ندارد؛ اکران کند. هرچند فعالیت این گروه اخلالی در اکران سایر فیلمها ایجاد نکرده و حتی کمک حال هم بوده اما باید برای ادامه روند فعالیت این گروه کارهای زیربنایی انجام داد. بهطور مثال بهتر است یک پردیس سینمایی با تعدای سالن مشخص در یک مکان مشخص برای اکران فیلمهای هنر و تجربه اختصاص پیدا کند.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com