حکمرانی خوب و لزوم مشارکت افراد و گروه های اجتماعی

به گزارش بولتن نیوز، زمانی که قواعد اخلاقی، هنجاری و یا قوانین از سوی برخی از افراد و یا گروه ها در اجتماع نادیده گرفته شود، آسیب اجتماعی( Social Patology ) نمایان می شود.
بروز آسیب های اجتماعی در جوامع سرخورده و غمگین بیشتر رخ می دهد. پدیده هایی نظیر اعتیاد، تن فروشی، بی خانمانی، نزاع و خشونت، دزدی و یا مواردی از این دست از جمله آسیب های اجتماعی هستند که پیکر جامعه را لرزان خواهند کرد.
جامعه شناسان علل متفاوتی را برای بروز آسیب های اجتماعی مطرح می کنند. جامعه ای که شاد نباشد و تبعیض و تضاد اجتماعی در آن دیده شود و در شرایطی که سرخوردگی در جامعه انسان ها را به تنگ آورد، پدیده آسیب های اجتماعی عمومیت بیشتری می یابد.
جامعه غمگین و سرخورده، جامعه ای که به انسان ها فرصت کافی برای بروز توانمندی هایشان ندهد همواره در معرض تهدید است.
در چنین جوامعی مسوولیت افراد، گروه های اجتماعی و دولت ها در برابر آسیب های اجتماعی و آسیب دیدگان چیست؟
آیا می توان آسیب را به عنوان یک مساله ذاتی در هر جامعه ای پذیرفت و از کنار آن عبور کرد؟ یا آسیب اجتماعی را ناشی از سیاست های کلان اقتصادی دانست که باعث می شود عده ای به چنگال آسیب ها بیافتند؟
پر بیراه نیست که سیاست های سیاست بازان، جامعه را آماده بروز آسیب ها می کند و در پدید آمدن چنین پلشتی جز دولت ها کسی دیگر مقصر نیست. آسیب ها در جامعه اگر مهار نشود همه جامعه را در بر می گیرد و می توان گفت، همه در آتشی که در حاشیه جامعه ایجاد می شود، خواهند سوخت.
تردیدی نیست، در وهله نخست همه انگشت ها به سوی دولت است که مسوولیت مهار این مهم را بر عهده او می دانند اما مسوولیت مردم و نهادهای مدنی در برابر آسیب های اجتماعی چیست؟
محمد نهاوندیان رییس دفتر رییس جمهوری درباره آسیب اعتیاد می گوید: با توجه به اینکه اعتیاد بر اساس نظر قوه قضاییه جرم محسوب می شود، کمتر نهادهای مدنی تمایل به مداخله در امور اعتیاد دارند. این در حالی است که به معتاد باید به عنوان یک بیمار هم، توجه کرد.
پدیده گورخوابی که در روزهای گذشته اذهان مردم را به سوی خود معطوف داشت، وجدان جمعی را برآشفته کرد.
دولت ها مسوولیت سنگینی در جوامع بر عهده دارند از یکسو باید نقش نظارتی داشته باشند و از سوی دیگر ضروری است بستری فراهم کنند که حضور افراد و نهادهای مدنی در یاری رساندن به مهار آسیب های اجتماعی، فراهم شود.
طرح مسوولیت اجتماعی در جامعه امروز سبب شد با یکی از کنشگران اجتماعی که در حوزه جامعه شناسی مطالعات ارزشمندی انجام داده است، به گفت و گو بنشینیم.
غلامرضا علیزاده استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت وگو با ایرنا، ویژگی اقتصاد کلاسیک را استثمار شدید کارگران، نابودی محیط زیست و تبانی بنگاه های اقتصادی برای تحمیل قیمت های انحصاری و شبه انحصاری به جامعه که قوانین عرضه و تقاضا را دور می زد، عنوان کرد. در آن دوران مسوولیت اجتماعی وجود نداشته است.
وی ادامه داد: بنابراین دیگر اقتصاد لیبرالیسم پاسخگوی نیازهای زمان خود نبود و کارگران در شرایط مادون انسانی 18ساعت کار می کردند.
علیزاده بیان داشت: این در حالی بود که مشکلات مردم در حال فزونی بود و دیگر ادامه زندگی در آن شرایط دشوار به نظر می رسید، زیرا مناسبات اجتماعی بیشتر شده بود و ساز و کارهای بیشتری را در مناسبات می طلبید.
به گفته وی، در چنین شرایطی بود که دولت رفاه از سوی نئو کلاسیک ها شکل گرفت زیرا جامعه نیاز به امنیت داشت و برخلاف کلاسیک ها که معتقد بودند دولت تاجر خوبی نیست، نئو کلاسیک ها موافق به دخالت دولت بودند تا دولت رفاه شکل بگیرد.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی افزود: در کشورهای مختلف سعی شد رفاه اجتماعی تقویت شود. در چنین شرایطی دولت ها باید چابکتر می شدند و بسیاری از امور از طریق مردم شکل می گرفت. نئو کلاسیک ها این کار را با دولت ها بر اساس قواعد علمی هدایت کردند.
علیزاده درباره بحث مسوولیت اجتماعی گفت: این موضوع از سال 1960میلادی پس از پایان جنگ دوم جهانی و آثار ناشی از آن شکل گرفت و مسوولیت اجتماعی به نهادها ی عمومی و خصوصی واگذار شد.
این استاد دانشگاه با اشاره به این که برای نخستین بار مسوولیت اجتماعی در امریکا وارد حوزه عملیاتی شد، افزود: هر فرد درباره مسایلی که در جامعه پیش می آید، مسوولیت دارد. فرد نمی تواند خود را از اجتماع منتزع کند، به طوری که اگر مشکلات اجتماعی بیشتر شود دامن افراد جامعه را هم حتی به شکل فردی خواهد گرفت.
علیزاده افزود: مناسبات اجتماعی در هم تنیده شده اند و نظیر پازلی هستند که قطعات آن به هم وابسته اند. در چنین شرایطی اگر هر فردی فقط وظایف حول محور خود را انجام دهد، بی تردید پازل شکل نخواهد گرفت. امروز جهان به خانواده گسترده ای بدل شده است که تاثیر هر گونه تغییری به جاهای دیگر هم سرایت می کند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به تئوری پروانه ای گفت: در این تئوری گفته می شود اگر پروانه ای در چین، بالش تکان بخورد می تواند در امریکا طوفانی برپا کند. بر اساس این نظریه همه جهان با یکدیگر به شکل یکپارچه وابسته هستند.
وی ادامه داد: این موضوع در جامعه هم به همین گونه است.پدیده آسیب شناختی وقتی که رشد کند به شکل امواج تاثیر خود را به بخش های دیگر منتقل می کند.

**ابعاد مسوولیت اجتماعی
علیزاده مسوولیت اجتماعی را در سه بعد فردی(خرد)، گروهی(میانی) و اجتماعی(کلان) دانست و بیان داشت: هر فردی،در فرایند مسایل کشور مسوولیت دارد و باید نسبت به این پدیده ها حساسیت داشته باشد و واکنش های مثبت و خلاق بر جا بگذارد.
وی گفت: باید مسوولیت اجتماعی به نوعی از نگرش به بینش و از بینش به نهاد تبدیل شود تا بتوان از طریق مناسبات خرد هم به حل مشکلات اجتماعی کمک کرد.
استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است، با حل مشکلات اجتماعی، مشکل ما هم حل خواهد شد. باید منافع جمعی به منافع فردی ارجح باشد و جامعه در امور خیریه و مشکلات محلی فعال شود.

**خطرناکترین گزاره
وی با اشاره به نقل قولی از لئو تولستوی نویسنده روسی گفت: تولستوی معتقد بود، بدترین گزاره این است که وقتی آسیبی در جامعه دیده می شود « بگوییم مشکلی که در اینجا هست ، در همه جا دیده می شود.» به طور مثال بگوییم کشورهای دیگر هم گور خواب دارند و این موضوع در کشور ما هم عجیب نیست، زیرا این آسیب در دیگر کشورها هم مشاهده می شود و با این گزاره مسوولیت خود را نادیده بگیریم.
این کارشناس حوزه مسایل اجتماعی افزود: باید در حل مشکلات پیشقدم شویم. هر فردی برای کل مسوولیت دارد، انسان به عنوان موجود اجتماعی باید ارزش های خود را ارزیابی کند، به جامعه سود برساند، زیرا در وهله نخست، نخستین نفر خودش است که از این موضوع بهره مند می شود.
به گفته علیزاده، انسان ها به انحا گوناگون به جامعه متصل هستند. در حوزه فردی باید اقداماتی کنیم که در برگیرنده حل مسایل اجتماعی باشد.
به گفته این استاد دانشگاه، جمع جبری افراد است که جامعه را می سازد، اما برون داد آنها حتی با پایه لگاریتمی است (چند برابر افزایش می یابد)، بنابراین باید در حد توان و استعداد اجتماعی در روند فرایند اجتماعی حضور داشته باشیم.
این جامعه شناس درباره مسوولیت گروهی گفت: همانطورکه اشاره شد در «کُل» خاصیتی است که در فرد نیست. گروه های اجتماعی می توانند در حل مشکلات اجتماعی مشارکت کنند. شکل گیری سازمان های بهزیستی و رفاه به همین منظور است. در فرایند روند امور همکاری کنند و توانمندی فکری و مالی را در اختیار حل آسیب های اجتماعی قرار دهند.
وی با اشاره به( CSR (Corporate social responsibility گفت: گروه های اجتماعی مسوولیت حل مشکلات اجتماعی را بر عهده دارند که از طریق تامین مسائل سخت افزاری و نرم افزاری می توانند به یاری جامعه بیایند.
علیزاده با اشاره به نقش دولت ها گفت: دولت ها در مسوولیت اجتماعی نقش نظارتی را باید بر عهده بگیرند، به طوری که نهادها و گروه ها در مسایل اجتماعی موازی کاری نکنند. همچنین تهیه بانک اطلاعاتی از سازمان ها در جهت مسوولیت اجتماعی بر عهده دولت ها است.
وی با اشاره به تعاونی های اعتباری سنتی و خانوادگی گفت: این تعاونی ها نمونه ای از همیاری مردم با هم است. آنها توانسته اند اثر بخشی بیشتری از بانک ها داشته باشند. تعاونی های اعتبار توانسته اند از طریق روش های مردمی 50 برابر بانک ها اعتبار برای کاهش و یا حل مسایل اجتماعی اعضای خود تخصیص دهند.
علیزاده در ادامه افزود: بنابراین مشاهده می شود هرجا که کار را به دست مردم بدهیم با شوق بیشتری کار انجام می شود و نتایج بهتری به دنبال دارد.
وی معتقد است: دولت ها می توانند همراه با نظارت و ایجاد تسهیلات روش های انگیزشی را در مسوولیت اجتماعی بر عهده بگیرند. دولت ها بدون دخالت در کار نهادهای مدنی می توانند با ایجاد انگیزه و تشویق فعالیت های مدنی را تقویت کنند. تردیدی نیست، دولت ها در عصر امروز به تنهایی نخواهند توانست مشکلات پیش آمده را حل کنند.

**استانداردهای سری 26000مسئولیت اجتماعی
وی استانداردهای مسوولیت اجتماعی را هفت موضوع عنوان کرد و گفت: از یکسو موضوع توسعه و درگیر کردن همه جامعه با این موضوع است. دولت خارج از ملت نیست. در همه کشورها بودجه دولت از سوی مردم تامین می شود و مردم کارها را بر عهده می گیرند.
به گفته این استاد دانشگاه، وقتی مردم امور را بر عهده بگیرند، بهره وری افزایش می یابد.
حقوق بشر و حقوق نیروی کار از دیگر استانداردهایی بود که علیزاده به آنها اشاره کرد و گفت: باید به گونه ای در این زمینه عمل کرد که حقوق مردم و همچنین نیروی کار در همه موارد در نظر گرفته شود.
علیزاده درباره دیگر استاندارد مسوولیت اجتماعی گفت: رضایت مشتری(مردم) باید رعایت شود. رضایت مشتری از دیگر استانداردهای مسوولیت اجتماعی است که مشتری داخلی(آنها که با ما کار می کنند) و خارجی(آنها که با ما کار نمی کنند) را در بر می گیرد.
وی با اشاره به توسعه پایدار گفت: مسوولیت اجتماعی باید در حفظ محیط زیست تلاش کند، به طوری که بیاموزیم آنچه را از طبیعت می گیریم بدون تغییر به آن بازگردانیم. محیط زیست نه فقط به ما بلکه به نسل های آتی تعلق دارد.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی در پایان گفت: همچنین باید در مسئولیت اجتماعی دارای مدیریت باشیم و بتوانیم مسوولیت اجتماعی را بدرستی مدیریت کنیم که در نهایت اقدام های منصفانه را به دنبال دارد. امروز به دلیل اینکه دولت ها باید چابک شوند، به دنبال حکمرانی خوب هستیم.
به گزارش ایرنا، بروز آسیب های اجتماعی نتیجه سیاست های ناکارآمدی است که از سوی دولتها ایجاد می شود اما تردیدی نیست در جوامعی که مردم حضور فعال و موثر داشته باشند نه تنها دولتها کمتر می توانند با سیاست های نادرست شرایط نامناسب را به جامعه تحمیل کنند، بلکه حضور موثر مردم می تواند توسعه متوازن را در هر کشوری شکل دهد و در صورت بروز هرگونه آسیب اجتماعی یاری رسان دولت باشند.