کبد چرب چیست؟

به گزارش بولتن نیوز، کبد (جگر) اندام مهمي در بدن است که بدون آن ادامه حيات غيرممکن است.

کبد (Liver) بزرگترین غده بدن است و بعد از پوست بزرگترین عضو بدن است که در زیر پرده دیافراگم قرار گرفته است. کبد در بسیاری از اعمال متابولیکی بدن از جمله پروتئین سازی و سم زدایی شرکت دارد. 

80 درصد سلولهای کبدی را هپاتوسیتها تشکیل می‌دهند. هپاتوسیتها، چربی و قند را ذخیره می‌کنند. علاوه بر این تهیه آلبومین ، پروترومبین و فیبرینوژن به عهده هپاتوسیت است. کبد دارای چهار لوب ناقص جداگانه است که با یک بافت پیوندی بسیار نازک به نام کپسول گلیسون احاطه شده است. سطح آن با صفاق پوشیده شده است.

ناف کبد برای ورود رگهای خونی و خروج صفرا بکار می‌آید. دو نوع جریان خون دریافت می‌کند. مقدار زیاد آن از طریق ورید باب (از روده ، معده و طحال) وارد کبد می‌شود و مقدار خیلی کمی خون از طریق شریان کبدی به کبد می‌رسد.

بافت اصلی کبد توسط بافت پیوندی به لوبول تقسیم نشده است. هپاتوسیتها به شکل صفحات سلولی یا تیغه ، در اطراف ، در محور فضای پورت و وریدچه مرکزی قرار دارند. فضای پورت شامل ورید باب ، شریان کبدی و مجرای صفراوی است. علاوه بر این رگهای لنفی و اعصاب نیز در این ناحیه دیده می‌شود. سلولهای کبدی در بدن اعمال زیادی را انجام می‌دهند مانند شرکت در ساختن پروتئینها ، ذخیره سازی مواد مورد نیاز ، اعمال متابولیک ، سم زدایی و غیر فعال کردن مواد مضر و تولید و ترشح صفرا. 

فيزيولوژي و عملکرد کبد:

کبد به وزن تقريبي 1500 گرم، بزرگترين غده‌ي بدن است و دو لوب اصلي، راست و چپ دارد. کبد از دو منبع خوني تغذيه مي شود: شريان کبدي، که يک سوم خون کبد را تامين مي‌کند و از آئورت منشا مي‌گيرد، و وريد باب که دو سوم خون کبد را تامين مي‌کند و خون گرفته شده از لوله ي گوارش را به آن مي‌رساند. مجموعه‌اي از مجاري صفراوي نيز در کبد وجود دارند که صفرا (که منشأ آن سلول هاي کبدي است) از طريق اين مجاري خارج مي‌شود.

کبد قادر به توليد مجدد خود مي‌باشد. وجود 20- 10 درصد از کل کبد براي ادامه‌ي حيات کافي است؛ ولي با خارج کردن آن از بدن، مرگ در عرض24 ساعت اتفاق مي‌افتد. کبد براي انجام بيشتر اعمال متابوليک بدن ضروري بوده و بيش از 500 عمل مختلف را انجام مي‌دهد. 

کارهاي اصلي کبد عبارت‌اند از:

- متابوليسم کربوهيدرات، پروتئين و چربي؛

- ذخيره و فعال کردن ويتامين‌ها و مواد معدني؛

- تبديل آمونياک به اوره؛

- متابوليسم استروئيدها؛

- عمل کردن به‌عنوان يک صافي؛براي محافظت در برابر سيل مواد مضري که به‌ خون سرازير مي‌شوند. کبد صفرا توليد مي‌کند، نمک‌هاي صفراوي براي هضم و جذب چربي و ويتامين‌هاي محلول در چربي استفاده مي‌شوند و بيلي روبين محصول نهايي انهدام گلبول‌هاي قرمز، در کبد ترکيب شده و از طريق صفرا دفع مي‌شود. 

بيماري کبد چرب و علائم آن 

افزايش مصرف غذاهاي چرب و آماده، و عدم فعاليت مناسب يا گسترش زندگي ماشيني، بيماري‌هاي مختلفي به همراه آورده است. درگيري کبدي، از جمله مضرات مصرف مواد غذايي نامناسب مي ‌باشد. امروزه متاسفانه بيماري کبد چرب که نسبتاً شايع شده است، با وزن بيمار ارتباطي مستقيم دارد و با توجه به افزايش چاقي در جوامع مختلف (از جمله ايران) نيز رو به افزايش است.

کبد چرب چيست؟

منظور از کبد چرب، رسوب چربي (عمدتاً از چربي‌هاي خنثي مثل تري گليسيريد) در کبد است که در رابطه با مصرف الکل مي تواند باشد که به آن "Alcoholic Fatty Liver" مي‌ گويند، يا بدون مصرف الکل و يا در حضور ميزان بسيار جزيي از الکل ايجاد مي ‌شود که تحت عنوان کلي "Non Alcoholic Fatty Liver Disease" (بيماري کبد چرب غير الکلي) گفته مي‌ شود.

رسوب چربي در کبد از نظر شکل ذرات چربي و از نظر اهميت باليني و فيزيوپاتولوژي به دو نوع "Micro Vesicular" و "Macro Vesicular" تقسيم مي‌ شود. آنچه مورد بحث فعلي است نوع "Macro Vesicular" است، يعني رسوب ذرات درشت چربي در سلول‌هاي کبد که به جابجا شدن ارگان‌هاي داخل سلولي منجر مي ‌شود، اما فعاليت‌ آنها را مختل نمي ‌سازد. اين عارضه در حال حاضر نسبتاً شايع بوده و روز به روز ارزش بيشتري در بيماران مزمن کبدي (که علت خاصي براي بيماري شان پيدا نمي ‌شود) پيدا مي ‌کند.

ميزان شيوع بيماري کبد چرب تا چه حد است؟

شيوع کبد چرب در جوامع مختلف گوناگون است. براساس آماري، شيوع کبد چرب غير الکلي 9- 7 درصد در کشورهاي غربي و 2/1 درصد در ژاپن گزارش شده است. البته اين آمار بيان گر درصد واقعي کبد چرب نمي ‌تواند باشد. احتمال پيدايش کبد چرب غيرالکلي با وزن بيمار ارتباط مستقيم دارد و با توجه به افزايش چاقي در جوامع مختلف از جمله ايران، شيوع اين عارضه نيز رو به افزايش است. اين عارضه در چه افرادي نمود پيدا مي ‌کند؟ در کساني که عوامل خطر پيدايش کبد چرب را دارند، مثل افراد چاق، مبتلايان به ديابت و چربي خون بالا و بي ‌تحرک. مصرف بعضي داروها نيز مي ‌تواند باعث رسوب چربي در کبد گردد. در اين زمينه مي ‌توان به استروئيد، ويتامين A، متوتروکسات، آسپيرين، آميودارون و استروژن سنتيک اشاره نمود. همچنين کاهش سريع وزن در کساني که قبلاً به چاقي مبتلا بوده‌‌‌اند، مي‌ تواند اين عارضه را در پي داشته باشد. در کساني که سوء تغذيه ي پروتئيني دارند يا به سبب چاقي مفرط، جراحي‌هاي پيوند باي پس(Bypass) روده‌اي انجام داده‌اند نيز کبد چرب ديده مي ‌شود. به دنبال تغذيه ي وريدي طولاني مدت نيز اين عارضه بروز مي ‌کند. در زمينه ي بعضي بيماري‌هاي مزمن از جمله: کوليت زخمي نيز کبد چرب گزارش شده است. در مواردي نيز هيچ علت يا بيماري زمينه ‌‌اي براي کبد چرب پيدا نمي‌ شود. بنابراين در کسي که داراي آنزيم‌هاي کبدي Alanine aminotransferease (ALT), aspartate aminotransferase (AST) افزايش يافته در آزمايش مي ‌باشد و هيچ علتي براي آن پيدا نمي‌ شود، بايد به فکر کبد چرب بود.

قابل ذکر است بيماري کبد چرب در هر سني ديده مي ‌شود، اما بيشترين شيوع آن بين 60- 40 سالگي است. همچنين" "Non Alcoholic Steatohepatitis (کبد چرب غيرالکلي همراه با التهاب در نسج کبد) در خانم‌ها شايع‌تر است.

علائم بيماري کبد چرب چيست؟ 

کبد چرب ساده معمولا به شکل اتفاقی کشف می‌شود و 70 تا 80 درصد بیماران مبتلا به آن نشانه‌ای ندارند و برای بیماری‌های دیگر به پزشک مراجعه می‌کنند و پزشک بر حسب اتفاق متوجه کبد چرب آنها می‌شود، اما گاهی احتمال دارد بیمار علاوه بر احساس خستگی، دردهایی در ناحیه کبد داشته باشد.

مصرف داروها و بعضی از بیماری ها و یا کاهش وزن سریع باعث کبد چرب می شوند.

دکتر امیرحسین فقیهی فوق تخصص گوارش و کبد در گفت وگو با باشگاه خبرنگاران اعلام داشت: کبد چرب یک معضل بزرگ جامعه امروزی ماست و علت اصلی آن افزایش وزن است و دلیل این افزایش وزن رژیم های غذایی غربی از جمله خوردن چیپس، روغن و برنج زیاد و اقسام چربی ها و رفتن به فست فودها از عوامل اصلی کبد چرب است.

وی افزود: متاسفانه این نوع رژیم ها جای مصرف غلات سبوس دار، حبوبات، سبزیجات را گرفته و باعث ایجاد کبد چرب می کند.

یعنی داخل سلول های کبد چربی تجمع پیدا می کند و خارج نمی شود.

فقیهی خاطر نشان کرد: علل دیگر کبد چرب مصرف الکل است که خوشبختانه در ایران ناشایع است و مصرف آن زیاد دیده نمی شود و حتی مصرف داروها، بعضی از بیماری ها و یا کاهش وزن سریع باعث کبد چرب می شوند.

فقیهی گفت: کبد چرب دو حالت دارد و حالت اول آن کبد چرب معمولی است یعنی بدون ارتحال سلول کبدی که این را اصطلاحا کبد چرب غیر الکلی می گویند.

معمولا این افراد کبدشان آسیبی پیدا نمی کند.

وی گفت: حالت دوم کبد چرب نیز دیابت می باشد که متاسفانه امروزه در جامعه ما شایع شده که اصطلاحا به این نوع کبد چرب( استاتوهپاتائیس) گفته می شود که باعث التهاب سلول کبدی نیز می شود.

فقیهی در پاسخ به آیا مصرف خود سرانه آنتی بیوتیک زمینه ساز کبد چرب نیز می شود افزود: بعضی از آنتی بیوتیک ها نظیر تتروسیکلین ها و کورتون ها و داروهای ضد تشنج زمینه ساز کبد چرب نیز می شوند.

وی در ادامه اعلام داشت: علائم کبد چرب معمولا به صورت درد مبهم در ناحیه ربع فوقانی شکم یعنی جایگاهی که کبد قرار گرفته می باشد و بعضا به صورت تهوع، زردی خفیف یا بزرگی کبد که قابل لمس باشد.

  

منابع گیاهی مفید برای کبد 

نعناع ، کاسنی ، انجیر ، آب انگور ، توت فرنگی ، هویچ ، آب سیب ، آب لیمو ، پوست مرکبات ، شلغم ، انگور فرنگی و دمکرده برگ توت فرنگی برای کبد بسیار مفید هستند.