آمریکا، اسرائیل بدنبال تقابل ایران و عربستان

گروه اقتصادی،سعید لیلاز کارشناس و تحلیلگر اقتصادی با نگاهی جدید به مسائل داخلی و منطقه ای برای بالندگی هر چه بیشتر جمهوری اسلامی ایران می گوید رویکرد دستگاه دیپلماسی ما باید به سمت تنش زدایی و کاهش جنگ لفظی و استفاده از این امتیاز عربستان برای بهبود روابط باشد و منافع آتی تهران و ریاض با همکاری تأمین خواهد شد. روزنامه شرق در شماره یکشنبه 11 مهر در سرمقاله ای به قلم سعید لیلاز کارشناس اقتصادی، آورد: توافق کشورهای اوپک در الجزایر برای کاهش تولید نفت و بهبود قیمت ها، دستاوردهایی بسیار مهم تر از آنچه در ابعاد اقتصادی به آن توجه شده به همراه دارد.

در این سرمقاله آمده است: با آگاهی از رویکرد دو کشور ایران و عربستان در بازار نفت تا پیش از نشست الجزایر، با اطمینان می توان گفت این یک توافق سیاسی و امنیتی مهم میان تهران و ریاض در سه سال گذشته و بعد از روی کارآمدن دولت یازدهم محسوب می شود.

توافقی که با تدبیر نفتی دولت یازدهم و مقاومت سیاست های نفتی ایران در یک سال اخیر به دست آمد. در حین مذاکرات هسته ای و همچنین پس از امضای برجام، دیپلماسی انرژی وزارت نفت به سرعت شرایط پیچیده و سخت بازگشت به بازار را دنبال کرد؛ این دیپلماسی با وجود کاهش قیمت ها برای جلوگیری از ورود ایران به بازار، توانست تولید نفت کشور را هم زمان با بازگرداندن مشتریان سنتی و جذب مشتریان جدید، به سطح قبل از تحریم ها نزدیک کند.

در نشست اوپک در الجزایر هم رایزنی های ایران با رقبا موفقیت دیگری به همراه داشت و درحالی که شروطی برای توافق از پیش اعلام شده بود، نبود محدودیت جدی برای ایران و قبول کاهش تولید از سوی عربستان و دیگر کشورها، از توافق یک رویداد مهم ساخت. تا پیش از این، نفت مهم ترین اسلحه برای فشارآوردن بر ایران در قبل و بعد از برجام با اهداف سیاسی بود؛ اما تغییر رویکرد ریاض به هر دلیل -که مهم ترین آن شاید کاهش بودجه این کشور بوده- می تواند زمینه ساز همکاری های بیشتر باشد. ضمن آنکه باید پذیرفت رقابت های ژئوپلیتیک ایران و عربستان به عنوان دو قدرت مهم در منطقه خاورمیانه، هیچ گاه تمام نخواهد شد. بااین حال ایران یک پیروزی بزرگ سیاسی در نشست الجزایر به دست آورد که معجزه گفت وگو و دیپلماسی خوب ما در اوپک بوده است. حالا باید از این فرصت برای کاهش تنش میان دو کشور در عرصه سیاسی نیز بهره برد. این توافق علامت خوبی است برای کاهش لفاظی ها و همچنین حرکت در مسیر منافع مشترک دو کشور که از حوزه هایی مثل حج و برقراری روابط سیاسی برای توسعه آن می توان استفاده کرد.

رقابت در اوپک از همان آغاز تأسیس این سازمان وجود داشته و نه تنها با انقلاب اسلامی و تغییر نظام سیاسی در ایران بهبود نیافت که اگر در ریاض هم تغییر سیاسی شکل بگیرد، باز هم تفاوتی نخواهد کرد؛ چراکه عمدتا این دو کشور در منطقه رقابت های جدی و منافع متقابلی دارند؛ بنابراین توجه به مشترکات با کاهش محدودیت ها و تنش ها گام مهمی در تضمین منافع طرفین خواهد بود.

اقدام اخیر اوپک که ناشی از انعطاف عربستان بود، سود درخور توجهی را عاید این کشور و همچنین دیگر کشورهای عضو و غیرعضو اوپک کرد. افزایش سه دلاری بهای نفت برای ایران در شرایط فعلی، افزایش درآمد روزانه هشت تا ١٠ میلیون دلاری خواهد داشت -که درآمدی معادل فروش حدود ٢٠٠ هزار بشکه نفت در روز است- درآمد عربستان از این توافق نیز حدود ٣٠ میلیون دلار بیشتر در روز است. این رقم معادل درآمد ٧٠٠ تا ٨٠٠ هزار بشکه نفت خام است؛ درحالی که شاید کمتر از نصف این مقدار تعهد به کاهش تولید داده باشد.

بااین حال جنبه سیاسی و امنیتی توافق الجزایر بسیار بااهمیت تر از جنبه اقتصادی اش خواهد بود؛ چراکه نه تنها منافع دو طرف و دیگر کشورهای تولید کننده نفت را به دنبال دارد، بلکه بهره گرفتن از دستاوردهای سیاسی نشست اخیر می تواند برای کل منطقه حائز اهمیت باشد. ازاین رو اوپک نیز نقش مهمی را در هم گرایی میان اعضا در همکاری های بیشتر منطقه ای بازی می کند.

از سوی دیگر، از زمان بهره گرفتن آمریکا از نفت شیل و کاهش وابستگی آنها به خاورمیانه و به ویژه نفت عربستان و همچنین بعد از رأی کنگره آمریکا به امکان شکایت از دولت عربستان درباره حادثه ١١ سپتامبر و سردی روابط ریاض و واشنگتن، رویکرد محافظه کارانه برخی کشورها در منطقه تشدید خواهد شد. بااین حال باید در نظر داشت جریان های بسیاری در آمریکا، اسرائیل و حتی برخی کشورهای منطقه تقابل ایران و عربستان را ترجیح می دهند؛ از این رو رویکرد دستگاه دیپلماسی ما باید به سمت تنش زدایی و کاهش جنگ لفظی و استفاده از این امتیاز عربستان برای بهبود روابط باشد و موفقیت در حوزه نفت را به دیگر حوزه ها هم تعمیم داد. منافع آتی تهران و ریاض با همکاری تأمین خواهد شد و رقابت منفی این کشور تاکنون نه تنها پیروزی سیاسی نداشته که مشکلات اقتصادی تازه ای را هم به وجود آورده است.