تداوم سدسازی و هجوم نگاه افراط و تفریطی

به گزارش بولتن نیوز ،۴۴ سد تا پایان برنامه پنجم به بهره‌برداری رسید و قرار است که شش سد دیگر تا پایان سال افتتاح ‌شود که در مجموع حجم کل مخازن این ۵۰ سد به ۱۳ میلیارد و ۲۷۸ میلیون مترمکعب می‌رسد.

بیشترین حجم مخزن در برنامه سوم توسعه اجرایی شد و در حال حاضر ۱۳۰ سد در ردیف اجرا قرار گرفته که از میان آن ها ۹۰ سد اولویت اجرا دارند و ۴۰ سد مورد بازنگری قرار گرفته که هشت میلیارد مترمکعب حجم این ۴۰ سد تعریف شده است.

در بازنگری که برای این ۴۰ سد صورت گرفته، اهداف آن‌ها تغییر یافته به‌طوری که احتمال دارد تبدیل به شرب شود و حتی انجام برخی از این سدها نیز متوقف و تعداد سدهای قابل اجرا کاهش یابد همچنین حجم مخزن ۹۰ سدی که قرار است در برنامه ششم توسعه به بهره‌برداری برسد ۱۲ میلیارد مترمکعب تخمین زده شده است.

با وجود اینکه در اولویت‌بندی برنامه‌ها هیچ سد جدیدی به برنامه اضافه نشد، اما همچنان منتقدانی برای سد سازی وجود دارند که معتقدند سدسازی که امروزه  در کشور رواج پیدا کرده علاوه بر نابودی محیط زیست موجب تخریب برخی از آثار میراث فرهنگی کشور نیز می شود.

همچنین سیداحمد خاتون‌آبادی عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با تاکید بر این که در حال حاضر ۱۳۳۰ سد در کشور ساخته شده است، معتقد است این سدها بدون توجه به اثرات زیست محیطی احداث شده که منجر به خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها و به زیر آب رفتن روستاها و آثار تاریخی کشور شده‌اند.

وی قرن ۲۱ را مصادف با مبارزه با گرمایش زمین با تحقق توسعه پایدار دانست و اظهار کرد: در این قرن بر گسترش انرژی‌های پاک و اقتصاد سبز و همچنین توقف روند سدسازی تاکید و بر این اساس تخریب سدها شروع شد؛ به گونه‌ای که بر اساس برخی آمارها در آمریکا حدود ۴۰۰ سد تخریب شده است.

خاتون‌آبادی به علل پیدایش سدسازی در کشورهای مختلف اشاره و اظهار کرد: شرایط تاریخی و جغرافیایی خاص مناطق، ضرورت و نیاز ساکنان مناطق مختلف و پایین بودن سطح آبهای رودخانه‌ها از جمله علل پیدایش سدسازی بوده است. در این میان کمبود آب از جمله علل سدسازی در ایران دانسته شده اما با افزایش سدسازی در ایران و خشک شدن رودخانه‌ها، تالاب‌ها و دریاچه‌ها، حرکت ریزگردها، پایین رفتن آبهای زیرزمینی و فرونشست زمین و کاهش چشمگیر رفاه جوامع را شاهد بودیم.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان تعداد سدهای ایران را ۱۳۳۰ سد ذکر کرد و افزود: بیشترین سدها در آذربایجان شرقی و خراسان رضوی ایجاد شده است که در این دو استان ما با بیشترین مشکل آب مواجه هستیم.

این عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به برخی اشتباهات رایج در توجیه سدسازی در کشور گفت: شیوه تحلیل سدها بر اساس فایده‌ها و کم برآورد کردن هزینه‌ها، بی‌توجهی به دوره ساخت واقعی سدها، بی‌توجهی به هزینه‌ها و عدم توجیه اقتصادی طرح‌های سدسازی از جمله اشتباهات رایج در توجیه سدسازی در کشوراست.

خاتون‌آبادی به اثرات سدسازی در کشور اشاره کرد و گفت:‌ ایجاد سد در کشور موجب توهم فراوانی آب در اذهان می‌شود، علاوه بر آن موجب خشک شدن رودخانه‌ها، تالاب‌ها و دریاچه‌ها نیز منجر می‌شود.

وی ادامه داد: برای پیشگیری از آسیب‌های مرتبط با سدسازی باید علاوه بر ارزیابی اثرات زیست محیطی آن به ظرفیت تحمل زیست محیطی، آمایش سرزمین، توجه به هزینه و فایده آثار اجتماعی نیز توجه شود.

با این وجود وزارت نیرو از سدسازی به طور کامل دفاع کرده و بر اساس گفته های وزیر نیرو باید از نگاه افراط و تفریطی به سد سازی جلوگیری شود چراکه برخی معتقد هستند سدسازی باید متوقف شوند، زیرا به کشور آسیب وارد می‌کند و برخی نیز معتقدند که هر جا امکان سدسازی هست باید سد ساخته و آب منطقه ذخیره شود؛ این دو دیدگاه افراط‌ وتفریط است.

همچنین رحیم میدانی معاون وزیر نیرو در امور آب، در سخنانی تاکید کرده است که بدون سد سازی نمی‌توان منابع آبی را تامین کرد و باید گفت که منتقدان سدسازی در ایران وضعیت طبیعی وجغرافیایی خاص ایران را در نظر نمی‌گیرند، چرا که بدون وجود سد، تامین آب بیشترشهرهای ایران ممکن نیست.

وی با اشاره به بازنگری‌های صورت گرفته روی پروژه‌های سدسازی در دولت یازدهم، گفت: اینکه ما پروژه‌های سدسازی را مجدداً مورد بازنگری قرار دادیم به لحاظ تأکیدی دوباره بر اهمیت محیط زیست بود و اینگونه نبود که ما نیاز به سدسازی نداریم، توجه ما در سدسازی این بود که باید به مطالبات محیط زیستی توجه کرد، چرا که نمی‌شود حق محیط زیست را نادیده گرفت.

معاون وزیر نیرو دز اموز آب و آبفا با بیان اینکه بدون سدسازی نمی‌توان کشور را اداره کرد، ادامه داد: کسانی که منتقد سدسازی در ایران هستند، وضعیت طبیعی وجغرافیایی ایران را در نظر نمی‌گیرند، چرا که ۴۷ درصد بارش‌های کشور در فصل زمستان است، اما پیک مصرف ما در تابستان قرار دارد.

میدانی تصریح کرد: وزارت نیرو تلاش می‌کند یک برنامه کلان و درازمدت در بخش آب داشته باشد تا با تعیین میزان آب قابل برنامه‌ریزی و استفاده درست از منابع آب تجدیدپذیر بتواند مصرف آب در کشور را به درستی مدیریت کند.

گرچه رویکرد وزارت نیرو نسبت به سدسازی تقریبا مثبت است اما اینگونه نیست که تمام برنامه های سد سازی را به مرحله اجرا برساند چراکه تا کنون نیز تعداد زیادی از سدها در مرحله بازنگری به طور کامل متوقف شدند.