بازي سياسي رياض با طرح فريز نفتي/هراس عربستان از احياي قدرت ايران در صنعت نفت

به گزارش بولتن نیوز ، عربستان كه چندي است رقابتي همه جانبه با ايران را در عرصه هاي مختلف شروع كرده است اين بار قصد دارد طرح فريز نفتي (ثابت نگاه داشتن ميزان توليد) را به بهانه تلاش ايران در افزايش توليد خود به ميزان پيش از تحريم، زيرسئوال ببرد تا شايد كشورمان تسليم اين فشارها شود.

توافق اوليه براي تثبيت توليد نفت

روسيه، ونزوئلا، قطر و عربستان سعودي كه از توليدكنندگان بزرگ نفت دنيا هستند، در بهمن‌ماه 1394 به توافقي اوليه براي ثابت نگه داشتن سقف توليد نفت (طرح فريز نفتي) با هدف مقابله با كاهش قيمت دست يافتند. در صورت تصويب نهايي، كشورهاي موافق موظفند، توليد نفت خود را حداكثر در سطح توليد ماه ژانويه (دي- بهمن) 2016 حفظ كنند.
قرار است اعضاي اوپك و توليدكنندگان غيراوپك مانند روسيه در 17 آوريل (29 فروردين) در دوحه قطر گردهم آمده و درباره اين طرح تصميم گيري كنند.
هر چند طرح فريز نفتي به سبب كمك به افزايش قيمت نفت، براي توليدكنندگان اين محصول هيدروكربوري خبر خوبي به شمار مي رود كه مي تواند بخشي از كسري بودجه آنها را جبران كند، اما احتمال بازي سياسي عربستان با اين طرح، اميدواري نسبت به موفقيت اين طرح را زيرسوال برده است.
در حالي كه قيمت ها در بازار جهاني نفت پس از اعلام موافقت توليدكنندگان با فريز نفتي، افزايش يافت و بهاي نفت از محدوده قيمتي 25 تا 30 دلار به نزديكي 40 دلار در هر بشكه صعود كرد، به يكباره مقام هاي عربستاني با سخنان خود اميدواري هاي ايجاد شده براي بهبود بازار را بر باد دادند.
محمد بن سلمان، جانشين وليعهد عربستان در گفت وگو با پايگاه خبري بلومبرگ، تثبيت سقف توليد عربستان را به شركت ايران و ديگر كشورهاي توليدكننده نفت در طرح فريز نفتي، مشروط كرد. بر اساس گزارش بلومبرگ، محمد بن سلمان گفته است كه كشورش تنها در صورتي‌كه همه كشورها از جمله ايران، روسيه، ونزوئلا و همه توليد‌كنندگان مهم تصميم به توقف رشد توليد بگيرند با آنها مشاركت خواهد كرد.
اين موضع گيري عربستان درباره لزوم حضور ايران در طرح فريز نفتي و خودداري كشورمان از افزايش توليد در حالي مطرح شده كه تهران به تازگي از زنجير تحريم ها رها شده و قصد دارد پس از لغو تحريم ها ميزان توليد نفت خود را افزايش داده و به سطح پيش از تحريم بازگرداند.

 كاهش توليد نفت ايران در سايه تحريم هاي بين المللي

ايران به دليل اعمال تحريم هاي نفتي ناچار بود روزانه يك ميليون بشكه نفت خام صادر كند و به تبع آن ميزان توليد خود را نيز كاهش قابل توجهي دهد.
در زمان تحريم، با توجه به مصرف روزانه يك ميليون و 800 تا يك ميليون و 850 هزار بشكه نفت در پالايشگاه هاي داخلي و صادرات روزانه يك ميليون بشكه نفت، ميزان توليد نفت ايران به دو ميليون و 850 هزار بشكه نفت خام در روز محدود شده بود.
اما پس از اجرايي شدن برجام و آزاد شدن صادرات، ايران در نظر دارد ميزان صادرات نفت خام خود را در دو مرحله يك ميليون بشكه ديگر افزايش داده و به دو ميليون بشكه در روز برساند.

مقايسه ميزان توليد نفت ايران و عربستان پيش از تشديد تحريم ها

در حالي عربستان باهدف جلوگيري از بازگشت كامل ايران به بازار جهاني نفت، خواستار توقف روند افزايش توليد نفت كشورمان شده و همراهي خود با طرح فريز نفتي را به مشاركت تهران مشروط كرده است، كه گزارش ها از اشغال سهم ايران در بازار توسط اين كشور حكايت دارد.
پيش از تشديد تحريم ها و حذف نظام سهميه بندي در اوپك، سهميه توليد عربستان روزانه 8.1 ميليون بشكه و ايران 4.2 ميليون بشكه در روز در نظر گرفته شده بود.
هر چند نظام سهميه بندي اوپك در سال 2011 متوقف شد و به جاي سهميه اعضا، سقف 30 ميليون بشكه اي براي مجموع توليد نفت اوپك در نظر گرفته شد، اما نگاهي به سهميه 8.1 ميليون بشكه اي عربستان در آن مقطع و مقايسه آن با توليد فعلي با حدود 10.2 ميليون بشكه، به خوبي نشانگر افزايش توليد اين كشور است.
در واقع ظرفيت توليد نفت ايران از 4.2 ميليون بشكه پيش از تشديد تحريم ها، در دوران تحريم به 2.8 ميليون بشكه كاهش يافت، اما ميزان توليد عربستان از 8.1 ميليون بشكه در آن مقطع به 10.2 ميليون بشكه در حال حاضر رسيده است.
در دوره زماني 2011 تا 2012 كه تحريم هاي نفتي عليه ايران وضع و روند كاهش قيمت ها آغاز شد، عربستان از فرصت استفاده و ميزان توليد خود را به طور قابل توجهي افزايش داد.
در نتيجه افزايش توليد عربستان كه با بازگشت نفت عراق به بازار و افزايش ميزان توليد نفت روسيه و شيل اويل آمريكا همزمان بود، مازاد حدود دو ميليون بشكه اي در بازارهاي جهاني نفت شكل گرفته و قيمت ها از بالاي بشكه اي 100 دلار به حدود 30 دلار سقوط كرد.
همچنين ايران تا پيش از تحريم ها، روزانه 2 ميليون و 300 هزار بشكه نفت در بازارهاي جهاني به فروش مي رساند كه در دوران تحريم به يك ميليون بشكه در روز كاهش يافت.
اين در حالي است كه ميزان صادرات نفت عربستان نيز در دوران تحريم ايران افزايش يافته است و براساس اطلاعات منتشر شده از سوي موسسه جودي، ميزان صادرات اين كشور در ژانويه 2016 (دي-بهمن) به هفت ميليون و ٨٣٠ هزار بشكه در روز رسيده است.

تصاحب بازارهاي صادراتي ايران در دوران تحريم

عربستان در سال هاي تحريم ايران، از غيبت كشورمان در بازارهاي جهاني همانند اروپا استفاده كرد و توانست ميزان توليد و صادرات نفت خود را افزايش قابل توجهي دهد و بر اين اساس تمايلي ندارد كه تهران دوباره محموله هاي نفتي خود را روانه بازارهاي جهاني كند.
مقام هاي عربستاني در زماني كه كشورهاي غربي طرح تحريم نفتي ايران را در سال هاي 2011 و 2012 پيگيري مي كردند، به مصرف كنندگان غربي اطمينان خاطر مي دادند كه حاضرند، خلاء ناشي از غيبت ايران از بازار جهاني نفت را پر كنند.
عربستان در زماني كه ايران از ورود به بازار اروپا محروم شده بود، توانست بخشي از سهم ايران در اين بازار را اشغال كند؛ همچنين با توجه به محدوديت ايران در صادرات نفت به مشتريان سنتي مانند چين و هند، اين كشور سهم خود در بازارهاي آسيايي را نيز افزايش داد.

برنامه ايران براي افزايش توليد و صادرات نفت

ايران پس از اجرايي شدن برجام، بازگرداندن جايگاه جهاني صنعت نفت به دوران پيش از تحريم را در دستور كار قرار داده و به دنبال افزايش صادرات نفت و جذب مشتريان سنتي خود در اروپا، آسيا و آفريقاست.
ميزان صادرات نفت ايران كه در دوران تحريم به يك ميليون بشكه در روز محدود شده بود، قرار است در دو مرحله به دو ميليون بشكه افزايش يابد و به تدريج به حجم صادرات در پيش از تحريم (دو ميليون تا دو ميليون و 500 هزار بشكه در روز) برسد.
وزارت نفت، بدون درنگ پس از اجراي شدن برجام، دستور افزايش توليد و صادرات نفت را صادر و رايزني ها براي يافتن خريداران جديد و بازگرداندن مشتريان قديمي را آغاز كرد.

شرط ايران براي همراهي با فريز نفتي

با توجه به فاصله ايران از سطح توليد پيش از تحريم ها، بيژن زنگنه وزير نفت ايران شرط همراهي با طرح فريز نفتي را دستيابي كشورمان به توليد روزانه چهار ميليون بشكه نفت اعلام كرده است.
ميزان توليد نفت كه در دوران تحريم به حدود دو ميليون و 800 هزار بشكه محدود شده بود، اكنون به بيش از سه ميليون و 200 هزار بشكه رسيده است. با توجه به اينكه هرگونه افزايش توليد نفت بايد براي صادرات اختصاص يابد، ميزان افزايش توليد به امضاي قراردادهاي جديد صادرات بستگي دارد.
بر اين اساس، اگرچه برخي مقام هاي عربستاني تلاش كرده اند كه با راه اندازي جنگ رواني عليه ايران، كشورمان را وادار به همراهي با طرح فريز نفتي كرده و تهران را به عنوان مقصر شكست احتمالي اين طرح و كاهش قيمت ها معرفي كنند، اما ايران تصريح كرده كه زيربار اين فشارها نمي رود و افزايش توليد به دوران پيش از تحريم را حق خود دانسته است.