از نفی «در حاشیه» تا نقد «دورهمی»

گروه فرهنگی - نوروز امسال در رسانه ملی اتفاق جدیدی رخ داد و آن گرایش مخاطبین از سمت سریال های نوروزی به سوی شبکه ای دیگر و برنامه‌ هایی متفاوت بود. عادت کرده بودیم هر سال، پُر مخاطب ترین برنامه‌های نوروزی را در میان سریال های نوروزی شبکه‌های اول تا سوم و البته در این سه چهار سال اخیر، منحصر در سریال پایتخت و کلاه قرمزی ببینیم. اما نوروز 95 اتفاق جدیدی افتاد و سه برنامه از یک شبکه عنوان پُر مخاطب ترین برنامه‌های نوروزی را به خود اختصاص دادند.

به گزارش بولتن نیوز، یکی از این برنامه ها، برنامه ترکیبی دورهمی است. برنامه‌ای ترکیب شده از تئاتر، استندآپ کمدین و اجرا. آنهم با تیمی که مجموعه هایی چون قهوه تلخ و در حاشیه را اخیراً و در گذشته، پاورچین را در کارنامه خود دارد. البته این دفعه مهران مدیری نه تنها کارگردان مجموعه نیست بلکه مثل سایر بازیگران، عضوی از تیم اجرا محسوب شده و هیچ ارشدیتی بر مجموعه ندارد.


به لطف گستردگی دنیای رسانه، در اولین روزهای سال متوجه شدیم که نه تنها دورهمی اتفاق جدیدی در عالم برنامه سازی تلویزیونی نیست، بلکه یک کپی کامل از یک برنامه موفق هندی است. شرح کامل و دقیق این موضوع را با گشتی ساده در اینترنت می‌توانید پیدا کنید. ما در اینجا نمی‌خواهیم به این مسأله بپردازیم که آیا این کپی کاری ها درست است یا خیر. بلکه قصد ما از نوشتن این چند سطر بررسی این نکته است که آیا در کپی‌برداری فرهنگی اجازه رونوشت مو به مو از نسخه اصلی وجود دارد یا خیر؟


همه می‌دانیم که جوامع مختلف دارای نظام ارزشی گوناگونی هستند که در این‌گونه گونی، تمایز و بعضا تعارض امری غیرقابل اجتناب است. بارها دیده شده که در یک جامعه به علت نظام ارزشی حاکم بر آن، امری مذموم بوده اما همان پدیده در جامعه‌ای دیگر با نظام ارزشی متفاوت، به قول معروف حلوا حلوا شده و بسیار هم مطلوب است. اینکه آیا آن پدیده خاص و مدنظر باید مثبت تلقی شود یا منفی، نه تنها یک بررسی بسیار دشوار است بلکه می‌تواند بر مشکلات موجود بیافزاید. اما قبول کردن این تفاوت‌ها کاملاً راه گشا بوده و جلوی بسیاری از اختلافات را خواهد گرفت.

نمی‌دانیم این‌طور هست یا نه؟ اما شاید واقعاً در جامعه هندی پرسیدن این سؤال که به نظر تو بدترین آدم در فلان زمینه چه کسی است بسیار پسندیده بوده و در راستای صراحت لهجه و نقدپذیری جامعه تلقی شود. اما این واقعیت غیرقابل کتمان است که وقتی مهران مدیری چنین سؤالی را از مثلاً علی زند وکیلی پرسید که به نظر تو بدترین خواننده ایران کیست؟ توی ذوق همه ما خورد و آنرا نوعی بی احترامی و مغایر با فرهنگ خود تصور کردیم.

نمی‌دانیم این‌طور هست یا نه؟ شاید در جامعه هندی مجبور کردن مهمان به انجام کاری خاص و توبیخ سفت و سخت وی در صورت انجام آن خیلی هم قشنگ باشد. اما وقتی در اولین قسمت دورهمی مهران مدیری موی مهمان برنامه را جلوی جمع با ماشین صفر زد، همه متعجب شدند و آنرا گذاشتند پای اینکه حتماً با وی قبلاً هماهنگ شده است. وگرنه مگر ممکن است آدم با کسی چنین برخورد ناگهانی داشته باشد و نگران نوع رفتار بعدی وی نباشد؟


دورهمی هرچند کپی است، هرچند برخی هنرمندانش مثل ژوله از تکه کلام های بدی استفاده می‌کنند که می‌دانیم منبع آن تکه کلام ها کجاست، هرچند برخی مواقع دست زدن‌های مهمان‌ها زورکی بوده و روی اعصاب است، و هرچند بعضی از شوخی های آن تکراری است، اما به علت تازه بودن در فضای رسانه ملی توانست مخاطبان زیادی را جمع کند و در این جمع مخاطب، نمی‌توان نکات برجسته دیگر آنرا نادیده گرفت. ولی حقیقتاً بعضی از سؤالات و رفتارهای مجری برنامه مغایر فرهنگ ما بود و بسیار اذیت کننده. از طرف دیگر اصلاً خوب نبود برخوردی که با «در حاشیه» شد با دورهمی هم می‌شد.

تذکر و درخواست برای تجدیدنظر در برخی قسمت‌های دورهمی. این بهترین کاری بود که می‌شد با این مجموعه کرد. نه نفی نقاط ضعف آزار‌دهنده آن و نه حذف کل برنامه بخاطر چند مشکل. وقتی آقای پورمحمدی معاون سیما این خبر را رسانه ای کردند اولین چیزی که به ذهن رسید، بلوغ مدیریتی رسانه ملی است. مدیریتی که نه می‌خواهد برنامه‌های موفق دارای مخاطب به علت چند مشکل حذف شوند و نه می‌خواهد به بهانه جذب بیننده چشم بر نقاط ضعف ببندد. این نوع برخورد جای تقدیر داشته و امیدواریم علاوه بر اینکه دورهمی، گوش به تذکر بزرگان بدهد، بزرگان نیز همین رویه را ادامه داده و مشکلات موجود را حقیقتاً مدیریت کنند نه اینکه چشم بر روی آن‌ها ببندند و یا صورت مسأله را پاک کنند.