هر آنچه لازم است در مورد سرما خوردگی بدانیم!

گروه سلامت و تغذیه: چرا سرما می خوریم؟

پاسخ روشن و کلاسیکی برای این پرسش وجود دارد: به خاطر سرما! امروزه این دلیل کاملا کنار گذاشته شده است. سرماخوردگی ناشی از ویروس مرتبط با آن است. از آنجا که بیش از ۲۰۰ ویروس مختلف باعث بیماری سرماخوردگی می‌شوند، یک فرد ممکن است در طول عمر خود هر سال چندین بار دچار سرماخوردگی شود که هر کدام از آنها متعلق به یک نوع ویروس هستند. در صورتی که دستگاه ایمنی بدن نسبت به یک نوع ویروس ایمن شود، به هر گونه عفونتی که مربوط به ویروس مشابه آن باشد، بر اساس حافظه قبلی ذخیره شده در سلول‌ها سریعاً پاسخ نشان می‌دهد و نسبت به آن ایمن خواهد بود.

طبق این نظر که سرما خوردگی ناشی از ویروس است عده ای به حدی پیش رفتند که قاطعانه اعلام کنند که اصولا سرما و فصل زمستان هیچ نقشی در سرما خوردگی ندارد و این نظر مطرح می شود که در فصول سرما بیشتر افراد خانه نشین شده و مثلا ویروس راحت تر به دیگران منتقل می شود. این نظر را به راحتی می توان به چالش کشید، چرا که یک موج از سرما خوردگی اتفاقا زمانی رخ می دهد که بهترین ماه برای گردش و بیرون رفتن است، یعنی اواخر اردیبهشت. اما در این زمان چه اتفاق خاصی می افتد؟ کولرها شروع به روشن شدن می کنند و اگر چه در برخی موارد خانه را خنک می کنند، اما معمولا صبح سردی را به افراد تحمیل می نمایند!

اما آیا خود سرما نقشی در سرما خوردگی دارد؟ سرما و هوای سرد می تواند به چند طریق موثر باشد.سرما به خودی خود بدن را ضعیف می کند و در مراحل حاد می تواند سبب هیپودرمی و حتی مرگ شود، اما در ارتباط با موضوع بحث ، حتییک سرمای خفیف نیز سیستم ایمنی بدن را کاهش داده و راه را برای جذب و رشد ویروسها آماده می کند. همچنین برخی از ویروس‌هایی که باعث سرماخوردگی می‌شوند فصلی هستندو در هوای سرد یا بارانی و مرطوب بیشتر پیدا می شوند. همینطور فصل زمستان و کاهش رطوبت به ذراتی که به راحتی پخش می‌شوند، اجازه می‌دهد تا فواصل دورتری پراکنده شوند و مدت بیشتری در هوا بمانند و در نتیجه میزان انتقال ویروس را افزایش می‌دهد.

نکته دیگری که مورد پرسش قرار می گیرد استفاده از آنتی بیوتیکهاست. شکی نیست که آنتی بیوتیکها اثری بر روی ویروس سرما خوردگی ندارند. بنابراین استفاده خوسرانه از این نوع داروها در زمان سرما خوردگی اشتباه است، اما یک پزشک ماهر ممکن است برای پیشگیرییا درمان عفونتهای ثانویه پس از سرما خوردگی که به خاطر کاهش سیستم ایمنی بدن اتفاق می افتد، آنتی بیوتیک تجویز کند.

توصیه های زیادی در مورد پیشگیری از سرما خوردگی می شود که دست کمی از قرنطینه شدن ندارند. شخصا این موضوع را نمی پذیرم، چون به نظرم ضرر ناشی از محدودیت آن بیشتر از فایده اش می باشد. البته استثنایی دارد: چون معمولا طول دوره درمان حدود یک هفته است، بنابراین اگر حدود ده روز آینده هدف مهمی را دنبال می کنید ( مانند یک سفر، رقابت ورزشی، امتحان مهم و …) خیلی بهتر است که از تمامی امکانات جهت جلوگیری از آلوده شدن به ویروس سرما خوردگی استفاده نمایید. چگونه ؟

تنها راه مؤثر برای پیشگیری از سرماخوردگی جلوگیری فیزیکی از پخش شدن ویروس است. این کار عمدتاً شامل شست‌وشوی دست‌ها و استفاده از ماسک‌های صورت می‌شود. در محیط‌های درمانی، روپوش و دستکش یکبار مصرف نیز استفاده می‌شود. از آنجا که این بیماری از طریق ویروس‌های فراوانی به وجود می‌آید و ویروس‌ها دستخوش تغییرات سریع هستند. در ضمن واکسیناسیون کار دشواری است و ایجاد واکسنی که به گونه‌ای فراگیر مؤثر باشد، بسیار نامحتمل است.

متداول‌ترین علائم سرماخوردگی شامل سرفه، آبریزش بینی، گرفتگی بینی و گلودرد است و علائم دیگر شامل درد عضلات، خستگی، سردرد، وبی‌اشتهایی. گلودرد تقریباً در ۴۰% افراد و سرفه تقریباً در ۵۰% افراد بروز می‌کند. سرفه‌های ناشی از سرماخوردگی معمولاً خشک و پشت سر هم هستند. نیمی از موارد درد عضلانی رخ می‌دهد. تب در بزرگسالان غیرمعمول، اما در نوزادان و کودکان رایج است و ممکن است تب خفیفی مشاهده شود. بعضی از ویروس‌هایی که موجب سرماخوردگی می‌شوند، ممکن است بدون علامت باشند.رنگ خلط سینه یا ترشحات بینی ممکن است بی‌رنگ یا زرد و یا سبز باشد و اینکه آیا عفونت ناشی از باکتری بوده‌ است یا ویروس را مشخص نمی‌کند. قرار گرفتن در بعضی شرایط مانندخستگی و کار زیاد، استرس، تغذیه نامناسب و سیگار کشیدن میزان آسیب‌پذیری را افزایش می‌دهد.

تشخیص سرما خوردگی و آنفلونزا

به طور کلی شناسایی نوع ویروس از طریق علائم ممکن نیست. سرفه ناشی از سرماخوردگی در مقایسه با سرفه ناشی از آنفلوانزا ملایم‌تر است. اگرچه وجود تب و سرفه در بزرگسالان احتمال بیشتری از آنفلوآنزا را نشان می‌دهد، با این حال شباهت بسیار زیادی میان علائم این دو وجود دارد. تشخیص بیماری سرماخوردگی از آنفولانزا بسیار مشکل و گاهی غیرممکن است، در آنفلوانزا علائمی مانند سردرد، درد عضلات و تب شدت بیشتری دارند که البته در سرماخوردگی‌های شدید هم به همان شکل است. آلرژی به گرده گیاهان نیز می‌تواند موجب آبریزش بینی شده که مشابه سرماخوردگی است. معمولاً آبریزش بینی ناشی از آلرژی زمان بیشتری به طول می‌ انجامد. همچنین بعضی افراد با قرار گرفتن در هوای سرد دچار آبریزش بینی می‌شوند که آن را نمی‌توان جزء علائم سرماخوردگی دانست.

با بالا رفتن سن، دستگاه ایمنی بدن قدرتمندتر شده و با هر ابتلا به سرماخوردگی، پادتن مخصوص آن تولید می‌شود و در نتیجه بزرگسالان کمتر از خردسالان دچار سرماخوردگی می‌شوند. همچنین بزرگسالان در مقابل ویروسی که خردسالان به آن مبتلا می‌شوند، مصونیت بیشتری دارند. تولید پادتنها حداقل دو هفته پس از ابتلا به عفونت انجام می‌شود و پس از سه یا چهار هفته به حداکثر میزان خود می‌رسد. پادتنها باعث درمان بیماری نمی‌شوند، بلکه مانع ابتلای مجدد به یک ویروس خاص می‌شوند، از طرفی در مقابل ویروس‌های دیگر نمی‌توانند از بدن محافظت کنند. استفاده روزمره از مکمل ویتامین ث خطر شدت سرماخوردگی را کاهش نمی‌دهد، اما می‌تواند مدت زمان آن را کوتاه‌تر کند.

ورزش سنگین برای سرماخوردگی توصیه نمی‌شود و می‌تواند برای آن مضر هم باشد، اما ورزش در حد ملایم مانند پیاده‌رویمضر نبوده و می‌تواند در کاهش علائم بیماری نیز مفید باشد. در حال حاضر هیچ دارو یا درمان گیاهی که اثبات شده باشد دوره بیماری را کوتاه می‌کند به وجود نیامده‌است. به همین دلیل درمان بیماری شامل تسکین و بهبود بخشیدن علائم آن می‌شود. استراحت کافی، نوشیدن مایعات برای حفظ آب بدن، و قرقره با آب ولرم و نمک اقداماتی است که از گذشته انجام می‌شده و می‌تواند مفید باشد. با این حال اکثر اقدامات درمانی مربوط به اثرشبه دارو است.

اکنون خلاصه ای از موارد ذکر شده را مرور نمایید

در مورد سرماخوردگی، علل ابتلا به آن و راه‌های مقابله با این بیماری باورهای گوناگونی رایج است که برخی درست و برخی نادرست‌اند. به گزارش دویچه‌وله، بسیاری از ما از کودکی با این باورها بزرگ شده‌ایم و مرور کردن آنها می‌تواند برای پیشگیری یا کاهش علائم بیماری مفید باشد:

• رابطه سرما و سرماخوردگی

برخی بر این باورند که سرما باعث سرماخوردگی می‌شود. تاکید بر بیرون نرفتن با موی خیس یا ضرورت پوشیدن لباس ضخیم و گرم از جمله عباراتی است که به گوش بسیاری آشناست. بیماری سرماخوردگی اما به تنهایی بر اثر سرما حاصل نمی‌شود. ابتلا به سرماخوردگی در واقع بر اثر انتقال ویروس سرماخوردگی به بدن بروز می‌کند. سرما اما می‌تواند در تضعیف دستگاه ایمنی بدن تاثیرگذار باشد و بدن، آمادگی بیشتری در جذب ویروس پیدا کند.

• تاثیر استرس

وقتی فردی به طور مداوم در معرض استرس قرار دارد، دستگاه ایمنی بدن او نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد و ضعیف می‌شود. استرس مداوم سبب می‌شود که در بدن در واکنش به استرس کورتیزول ترشح شود. یکی از پیامدهای این ترشح، تضعیف مقاومت و قدرت دفاعی بدن است؛ امری که در نهایت آمادگی بدن را در ابتلا به بیماری‌های ویروسی تشدید می‌کند.

• تاثیر آنتی‌بیوتیک

داروهای آنتی‌بیوتیک تنها در مقابله با باکتری‌ها موثر هستند. از آنجایی که بیماری‌ سرماخوردگی در اغلب موارد ویروسی است، مصرف آنتی‌بیوتیک تاثیری در درمان آن نخواهد داشت. در صورتی که فرد در مراحلی از سرماخوردگی به عفونت‌های شدید باکتریایی مبتلا باشد، تجویز آنتی‌بیوتیک می‌تواند موثر واقع شود.

• واکسن سرماخوردگی

استفاده از واکسن سرماخوردگی بدن را تنها در برابر شماری از ویروس‌ها ایمن می‌سازد و به طور ۱۰۰ درصد مانع از ابتلای فرد به سرماخوردگی نمی‌شود. واکسن سرماخوردگی اثر محدود دارد و تزریق آن معمولا باید هر سال در زمان معینی تجدید شود. باید توجه داشت که ویروس‌های سرماخوردگی و آنفلوآنزا د‌ه‌ها نوع دارند و واکسن‌های موجود تنها در برابر چند نوع ویروس سرماخوردگی مصونیت ایجاد می‌کنند.

• فین کردن یا بالا کشیدن بینی

وقتی فرد بیمار با شدت زیاد فین می‌کن، در ناحیه حلق و بینی فشار زیادی به‌ وجود می‌آید و گاه باعث می‌شود که ویروس‌ها به حفره‌های اطراف بینی رخنه کنند و باعث تشدید عفونت سینوس‌ها شوند. بالا کشیدن آب بینی می‌تواند بهتر عمل کند.

• عطسه کردن

از آنجایی که بیشتر انواع ویروس‌های سرماخوردگی و آنفلوآنزا از طریق تماس مستقیم پخش می‌شوند، عطسه کردن در دست‌ها و عدم شست‌وشوی دست‌ها، یکی از راه‌های خطرناک انتقال ویروس است. برای جلوگیری از این انتقال توصیه می‌شود که دست‌ها را به طور مرتب شسته یا ضدعفونی‌کنید. از آن گذشته بهتر است که در موارد عطسه و سرفه از دستمال استفاده شود و در صورت نداشتن دستمال در آستین لباس خود عطسه یا سرفه کنید.

• روبوسی ممنوع

افرادی که به سرماخوردگی مبتلا هستند از روبوسی کردن پرهیز کنند. ویروس‌های سرماخوردگی و آنفلوآنزا از طریق قطرات مایع از فرد به فرد منتقل می‌شوند و روبوسییکی از راه‌ های انتقال است.

• نقش ویتامین ث

اینکه مصرف زیاد ویتامین ث باعث پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی می‌شود، باوری رایج اما نادرست است. اما برخی تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف ویتامین ث در مواردی می‌تواند طول دوره‌ سرماخوردگی را تا اندازه‌ای کاهش دهد و بدن را اندکی مقام‌تر سازد.

• پرهیز از ورزش

در دوره سرماخوردگی بدن برای مقابله با ویروس‌ها به استراحت کامل نیاز دارد. از آنجا که ورزش و فعالیت‌های بدنی نیروی زیادی می‌برد و بر بدن فشار می‌آورد، روند درمان و بهبودی نیز به مراتب به کندی پیش خواهد رفت.

• رفتن به سونا

رفتن مرتب به سونا و حمام بخار پیش از سرماخوردگی می‌تواند تاثیری پیشگیرانه داشته باشد و مقاومت بدن را افزایش دهد. در صورت مبتلا بودن به سرماخوردگی توصیه می‌شود که از رفتن به سونا پرهیز شود. تصور اینکه از طریق عرق کردن، ویروس‌ها هم از بدن خارج می‌شوند، تصوری نادرست است.

• شیر گرم با عسل برای تسکین گلودرد

در صورتی که حس می‌کنید ناحیه حلق و گلویتان خشک و گرفته است، نوشیدنی‌های داغ می‌توانند اثری تسکین‌ بخش داشته باشند. غرغره کردن با آب نمک و چای بابونه که دمای ولرم دارند نیز موثر است.