توضیح بانک مرکزی در رابطه با حساب‌های جعلی

اخیرا مصاحبه هایی از سوی برخی اشخاص در رسانه های جمعی بازتاب یافته است که در آن ها به وجود 38 میلیون حساب بانکی بدون شماره ملی در کشور اشاره و در برخی موارد حتی ادعا شده است از این حساب ها برای مقاصد پولشویی استفاده می شود. آیا شما این آمار و ارقام را تائید می کنید؟

این موضوع در دو بخش قابل بررسی است؛ اول تعداد حساب های فاقد شماره ملی و بخش دوم این ادعا که از این حساب ها برای مقاصد پولشویی استفاده می شود.

پیش از ارائه پاسخ صحیح و دقیق به هرکدام از این دو بخش، لازم است به چند نکته اشاره شود؛ اول اینکه اشخاص، به دو گروه اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی تقسیم می شوند. اشخاص حقیقی ایرانی باید دارای شماره ملی باشند که این شماره، یا بر روی کارت ملی آن ها درج شده است یا در مورد متولدین سال های اخیر، در شناسنامه. برابر قانون، ارائه خدمات بانکی به اشخاص حقیقی ایرانی مستلزم احراز هویت وی توسط بانک یا موسسه اعتباری و از جمله درج شماره ملی شخص در سوابق مربوط است. گروه دوم، یعنی اشخاص حقوقی ایرانی نیز باید هر یک دارای شناسه ملی اختصاصی باشند که به موجب آیین نامه های متعدد هیات وزیران، ارائه آن ها به بانک/موسسه اعتباری برای دریافت خدمات بانکی ضروری است. چنانچه شخص، از اتباع بیگانه باشد اعم از شخص حقیقی یا حقوقی باید برای دریافت خدمات بانکی، شماره فراگیر اتباع خارجی را به بانک/موسسه اعتباری ارائه کند. اجازه بدهید که با ذکر این مقدمه، هر دو بخش سوال شما را پاسخ دهم.

برابر آخرین آمار اخذ شده از بانک ها و موسسات اعتباری در پایان تیر ماه سال جاری، کل حساب های بانکی بالغ بر 410 میلیون و 661 هزار و 216 حساب است که این تعداد شامل حساب های متعلق به اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی و خارجی است. از این تعداد، 372 میلیون و 102 هزار و 60 حساب دارای شماره ملی یا شناسه ملی و یا شماره فراگیر اتباع خارجی هستند.

بنابراین، تعداد حساب های بانکی فاقد شماره ملی، شناسه ملی یا شماره فراگیر اتباع خارجی 38 میلیون و 559 هزار و 156حساب است که از این تعداد، صرفا 2 میلیون و442 هزار و 171 حساب فاقد شماره؛ فعال هستند و بانک مرکزی در حال پیگیری مراتب برای مسدود کردن این حساب ها است و 36 میلیون و 116 هزار و 985 حساب هم اگرچه فاقد شماره هستند لیکن مسدود شده اند تا در اولین مراجعه مشتریان به بانک ها و موسسات اعتباری،‌ شماره یا شناسه آن ها اخذ و در سوابق درج شود.

در این رابطه، اشاره به این نکته نیز ضروری است که تعداد کل حساب های اشخاص حقیقی ایرانی 400 میلیون و 101 هزار و 48 حساب است و از این تعداد 366 میلیون و 394 هزار و 458 حساب دارای شماره ملی و تعداد33 میلیون و 706 هزار و 590 حساب فاقد شماره ملی است. از این تعداد 33 میلیون و 219 هزار و853 حساب مسدود شده است تا دارندگان آن ها در اولین فرصت، اطلاعات لازم را برای تکمیل پرونده های خود در بانک یا موسسه اعتباری تکمیل کنند و صرفا تعداد486 هزار و 737 حساب فاقد شماره ملی متعلق به اشخاص حقیقی در کلیه بانک ها و موسسات اعتباری وجود دارد که فعال است.

به عبارت دیگر، از مجموع 410 میلیون و 661 هزار و 216 حساب بانکی در کشور،‌ تنها 486 هزار و 737 حساب یعنی حدود 0.12 درصد (12 مورد در هر 10.000 حساب بانکی) متعلق به اشخاص حقیقی ایرانی در کشور دارای فعالیت است که فاقد شماره ملی است. البته با توجه به پیگیری های بانک مرکزی، این حساب ها به سرعت در حال کاهش هستند و امیدواریم در آینده نزدیک، این تعداد به صفر برسد.

در خصوص بخش دوم سوال که به اظهارات غیر مسئولانه برخی افراد اشاره کردید مبنی بر اینکه از حساب های فاقد شماره یا شناسه ملی برای اهداف و یا مقاصد پولشویی استفاده می شود، ذکر این نکته ضروری است که نداشتن شماره یا شناسه ملی نباید به معنای انجام عملیات پولشویی از طریق آن حساب ها تلقی شود. این نتیجه گیری، بسیار اشتباه است و علاوه بر اینکه موجب تشویش اذهان عمومی می شود، می تواند تبعات منفی برای کشور و اقتصاد آن در پی داشته باشد. پولشویی ممکن است حتی از طریق حساب هایی که دارای شماره یا شناسه ملی هستند نیز انجام شود؛ بنابر این، درخواست بنده از برخی اشخاصی که دارای اطلاعات کافی و دقیق نیستند این است از این گونه اظهار نظر های جنجالی که ممکن است به اعتماد مردم به نظام بانکی کشور آسیب بزند، پرهیز کنند.

چرا برخی حساب ها فاقد شماره یا شناسه ملی هستند؟ اساسا چرا باید حساب های بانکی در کشور وجود داشته باشد که فاقد شماره یا شناسه ملی باشند؟

این امر، علل مختلف و متعددی دارد. به عنوان مثال، برخی بانک ها و موسسات اعتباری مجاز که در راستای ساماندهی موسسات غیر مجاز، اقدام به جمع آوری آن ها کرده اند، حساب های فاقد شماره یا شناسه ملی آن ها را نیز به ارث برده اند که در بسیاری از موارد،‌ دارندگان حساب های فاقد شماره هنوز برای تکمیل اطلاعات پرونده های خود به موسسات ادغام کننده رجوع نکرده اند. حدود نیمی از حساب های متعلق به اشخاص حقیقی ایرانی که فاقد شماره ملی هستند یعنی بیش از 200 هزار حساب، در همین گروه قرار دارند.

علت مهم دیگر این است که بسیاری از این حساب ها، راکد و غیر فعال هستند و دارندگان آن ها مدت ها است که به آن رجوع نکرده اند و گرنه بانک ها و موسسات موظفند در اولین مراجعه شخص به بانک، اطلاعات حساب شخص را بر اساس مقررات ابلاغی از سوی بانک مرکزی تکمیل کنند. به عنوان مثال، برخی اشخاص دارای حساب های متعددی هستند که قبل از الزام به اخذ شماره یا شناسه ملی در کشور افتتاح کرده اند ولی شخص یا اشخاص مذکور طی این مدت به بانک مراجعه نکرده است تا اطلاعات خود را کامل کند و با دیگر حساب های خود کار می کند. این حساب ها که از یک سو فاقد شماره یا شناسه ملی هستند و از سوی دیگر، دارای فعالیت نیستند هم در آماری که ارائه می شود، احصا می شود؛ لیکن مهم آن است که این حساب ها فعال نباشند و بانک ها و موسسات اعتباری، نقص مدارک و اطلاعات مشتریان را در اولین مراجعه آن ها درخواست نمایند و ارائه خدمات بانکی را منوط به اخذ این اطلاعات از مشتریان بنمایند. دلیل دیگر، مربوط به اشخاصی است که سال ها است در کشور حضور ندارند. همچنین،‌ برخی از این حساب ها ممکن است مربوط به اشخاصی باشند که فوت کرده اند لیکن وراث شخص،‌ مراجعه ای به بانک نداشته اند.

بانک مرکزی تا کنون چه اقداماتی را در زمینه الزام شبکه بانکی کشور به اخذ شماره و شناسه ملی از مشتریان انجام داده است؟

در این رابطه، بانک مرکزی هم در زمینه سیاستگذاری یا همان تهیه مقررات مبارزه با پولشویی اقدامات زیادی را انجام داده است و هم در زمینه ابلاغ و اجرای این مقررات و انجام بازرسی های متعدد و گسترده در این زمینه. بخشنامه های متعددی خطاب به شبکه بانکی کشور صادر شده است که همگی بر لزوم احراز هویت دقیق مشتریان تاکید دارند. همچنین در دوره های آموزشی تربیت مدرس مبارزه با پولشویی که برای آموزش مدرسان مبارزه با پولشویی بانک ها و موسسسات اعتباری در بانک مرکزی برگزار شده است و تاکنون نزدیک به 360 مدرس آموزش داده شده تا به ترویج این مقوله در شبکه بانکی گمارده شوند؛ علاوه بر تبیین اهمیت موضوع احراز هویت مشتریان، بر لزوم رعایت دقیق مقررات مربوط توسط کارکنان بانک ها تاکید مضاعف شده و می شود. همچنین اسناد، مقالات و کتب مختلفی که در بانک مرکزی ترجمه یا تالیف شده است، برای شبکه بانکی کشور ارسال می شود تا عموم کارکنان شبکه بانکی کشور از مطالب آن استفاده کنند. این مطالب در پایگاه اطلاع رسانی بانک مرکزی نیز قرار دارد تا عموم شهروندان نیز بتوانند از مطالب آن ها بهره گیرند.