دوسالانه ونیز؛ «بازی بزرگ» را از پیش باخته‌ایم!

گروه هنرهای تجسمی، یک هنرمند پیشکسوت معتقد است، فضایی که در اختیار غرفه ایران در بینال ونیز گذاشته شده، حضور بخش خصوصی به‌عنوان اسپانسر، کیوریتوری یک ایتالیایی در غرفه‌ی ما و حضور برخی هنرمندان از کشورهای خاورمیانه در کاروان ایران، از نکته‌های قابل توجه در این دوره‌ی بینال ونیز است که نتیجه‌های خوب و بد می‌تواند داشته باشد.

به گزارش بولتن نیوز، ایرج اسکندری درباره‌ی حضور ایران در دوسالانه ونیز، یادآوری کرد: ایران تا کنون در شش دوره از دوسالانه ونیز حضور داشته و امسال هفتمین‌بار است که در این رویداد شرکت می‌کند. وجه تمایز حضور ایران در ونیز 2015 با دوره‌های گذشته را می‌توان از چند جنبه بررسی کرد.

او در این‌باره توضیح داد: یکی از این جنبه‌ها مساحت و فضایی است که در اختیار غرفه ایران گذاشته شده است که مسوولان برگزاری این مساحت را حدود 2000 مترمربع اعلام کردند. مسأله بعد، حضور بخش خصوصی به‌عنوان اسپانسر در این اتفاق است و این‌که یک ایتالیایی، کیوریتور غرفه ایران است. حضور برخی هنرمندان از کشورهای خاورمیانه در کنار هنرمندان ایرانی، از دیگر موارد قابل توجه در این دوره‌ی بینال ونیز است. همه این‌ها می‌تواند از جنبه‌هایی خوب باشد و از جنبه‌های دیگر، آسیب‌هایی را متوجه حضور ایران در دوسالانه ونیز کند.

او به آسیب‌های ورود بخش خصوصی به این عرصه اشاره کرد و گفت: دوسالانه ونیز از سوی کشورها به‌عنوان یک امر «ملی» قلمداد می‌شود و سیاست‌های راهبردی در زمینه فرهنگ و هنر در این زمینه مورد توجه است. این‌که این مقوله را به بخش خصوصی واگذار کنند، قاعدتا انتظارهایی را درپی خواهد داشت. بخش خصوصی دغدغه سیاست‌های راهبردی یک کشور را ندارد. البته ممکن است در مواردی و براساس قرارداد، کارهایی را انجام دهد اما در وهله نخست، طبیعتا به‌دنبال منافع خودش است. بنابراین فکر نمی‌کنم با ورود بخش خصوصی به این عرصه، به چشم‌انداز مطلوبی در بینال ونیز برسیم.

اسکندری ادامه داد: فرهنگ کشور و سیاست‌های کلی در زمینه هنر را نمی‌توان به مناقصه گذاشت. آقای مارکو منگوتزو - یکی از کیوریتورهای غرفه ایران - تا چه حد درباره‌ی هنر معاصر ایران اطلاعات و اشراف دارد؟ البته من خودم چند سال پیش از او دعوت کردم تا در موزه هنرهای معاصر سخنرانی کند اما حالا این‌که او به عنوان کیوریتور در کنار ایران حضور دارد، جای سوال دارد.

این هنرمند ییشکسوت همچنین بیان کرد: بعد از فروپاشی شوروی، یک تز با محوریت حمایت و هدایت هنر خاورمیانه توسط غرب در منطقه مطرح شد و پیرو آن، اتفاقاتی در کشورهای عربی و ایران افتاد. حراجی‌های بین‌المللی و گالری‌هایی در کشورهای عربی و جنوب خلیج فارس راه افتادند که هدف آن‌ها بزرگ کردن هنرمندانی بود که با سیاست‌های آن‌ها همسو بودند. احساس می‌کنم حضور منگوتزو در کنار ایران در ونیز، ادامه‌ی همین جریان است. آن‌ها به‌دنبال اهداف خودشان هستند نه اجرای سیاست‌های فرهنگی کشور، بنابراین من به این موضوع خوش‌بین نیستم.

اسکندری در بخش دیگری از سخنانش، به لزوم اختصاص بودجه از طرف دولت برای حضور در ونیز اشاره و اظهار کرد: وجه اقتصادی در این دوره از دوسالانه خیلی مورد توجه قرار گرفته است. ما در ایران افرادی را داریم که از قِبل سرمایه‌های بادآورده، در بخش فرهنگ و هنر سرمایه‌گذاری می‌کنند. اسپانسری که وارد کار می‌شود و می‌خواهد حضور ایران در ونیز را به‌دست بگیرد قطعا منافع این سرمایه‌داران و نوکیسه‌ها را در نظر خواهد داشت و کارش را با آن‌ها هماهنگ می‌کند.

این هنرمند افزود: متأسفانه تا وقتی که اختیار در دست بخش خصوصی باشد، ایران با فرهنگ 2500 ساله‌اش نمی‌تواند در این اتفاق به خوبی ظاهر شود. این‌که دولت به بهانه‌ی کمبود بودجه، اسپانسر از بخش خصوصی بیاورد یا از یک کیوریتور خارجی دعوت کند، اتفاق خوبی نیست.

او به حضور خودش در یکی از دوره‌های دوسالانه ونیز اشاره کرد و گفت: سال 1353 که من به‌عنوان هنرمند در ونیز حضور داشتم، در غرفه فرانسه فقط پرچم این کشور را که نشان‌دهنده‌ی اقتدار سرزمین‌شان بود، نصب کرده بودند. این «بازی بزرگ» کجا ریشه دوانده است؟ یادم هست در نمایشگاهی که در خارج از ایران برپا شد، یک هنرمند پرچم ایران را آلوده کرد، به این معنا که فضای ایران آلوده است! اثر این هنرمند بعدها در حراجی کریستی به قیمت قابل توجهی خریده شد، این یعنی توهین به کیان مقدس ایرانی.

این هنرمند نقاش با بیان این‌که در زمینه هنرهای تجسمی مقهور انتخاب حراجی‌های بین‌المللی شده‌ایم، گفت: ونیز امسال نقطه اوجی برای این خودباختگی است. در این «بازی بزرگ» تفکر اقتصادی زیر سایه سنگین انتخاب‌ها گذاشته شده است. چیزی که در تمام این سال‌ها نتیجه‌ای به‌جز وابستگی نداشته است. دولت باید در این زمینه سرمایه‌گذاری کند. چطور ممکن است بودجه‌ای وجود نداشته باشد؟ وزارت ارشاد هر سال برای نمایشگاه‌های بزرگ در تهران خرج می‌کند، این قضیه (بینال ونیز) خیلی مهم‌تر است. نباید اجازه داد که افرادی از بخش خصوصی وارد فضاهای اقتصادی هنر شوند و از قِبل رویدادهایی مثل دوسالانه ونیز برای خودشان کیسه بدوزند. ما در این دوسالانه، هنر و خلاقیت را تابع سرمایه کرده‌ایم، در حالی که باید بیش از این قدرش را بدانیم.

اسکندری که در گذشته، عضوی از هیئت انتخاب هنرمندان ایرانی برای حضور در دوسالانه ونیز بوده درباره‌ی نحوه‌ی انتخاب هنرمندان، گفت: در آن دوره، یک شورایی در وزارت ارشاد وجود داشت که سه نفر را به‌عنوان هنرمند انتخاب کرد. برای دوسالانه‌ی امسال نیز انتخاب 40 هنرمند اتفاق خوبی است، اما باید دید از فضا چطور استفاده می‌شود. احساس من این است که سرمایه‌دارها بهره اصلی را می‌برند. همان سالی که من آنجا بودم به معاونت هنری پیشنهاد شد که ایران نیز مثل کشورهای دیگر، یک سوله بخرد. ما در بینال‌هایی که قبل از انقلاب در آن‌ها شرکت کردیم شاهد دستاوردهای خیلی خوبی بودیم. امسال که با خیلی از هنرمندان صحبت کردم، از وضعیت برنامه‌ریزی و انتخاب شورا برای حضور ایران در ونیز ناراضی و معتقد بودند، یک عده در پشت صحنه نقشه می‌کشند که از این امکان که در اختیار دولت است، برای خودشان استفاده کنند.

او ادامه داد: در دوره‌ای که من عضو هیئت انتخاب آثار هنرمندان بودم، به ما گفته شد که یک آپارتمان با مساحت کم در اختیار داریم و ما با توجه به این فضا سعی کردیم هنرمندانی را انتخاب کنیم که خلاقیت داشته باشند و هنرشان تأثیرگذار باشد، ضرری برای مملکت نداشت؛ اما با توجه به وضعیت امسال احساس می‌کنم ما این «بازی بزرگ» را از پیش باخته‌ایم.

اسکندری همچنین درباره‌ی شعار دوسالانه ونیز نیز گفت: هر سال شعاری از طرف دوسالانه برای هنرمندان در نظر گرفته می‌شود که براساس آن اثر ارائه کنند، اما من احساس می‌کنم هر کسی براساس آن شعار جلو برود، بازنده است. آن‌ها می‌خواهند با این تله، میزان خلاقیت هنرمندان را بسنجند. به نظرم هنرمندان باید کار خود را بکنند. نکته دیگر، توجه هنرمندان و فضای دوسالانه به تکنولوژی‌های جدید است. معتقدم دیگر نمایش تابلو در یک غرفه، خیلی جذابیت ندارد.

این هنرمند در پایان اضافه کرد: امسال نمایشگاهی در گالری «اثر» از چیدمان رضا لواسانی برگزار شد که متأسفانه به آن توجهی نشده است. جای این هنرمندان خلاق در دوسالانه ونیز خیلی خالی است. نباید به برخی از افراد اجازه داد که در سایه اصلاحات، کار خود را پیش ببرند و کلاه گشادی بر سر هنرمندان واقعی این کشور بگذارند.

به گزارش ایسنا، دوسالانه یا بینال ونیز (Biennale di Venezia) نمایشگاهی شامل آثار هنری معاصر است که هر دو سال یک‌بار (در سال‌های فرد) در شهر ونیز ایتالیا برگزار می‌شود. نخستین دوره‌ی این دوسالانه در سال 1895 میلادی برگزار شد و امسال پنجاه‌وششمین دوره‌ی این دوسالانه از 15 اردیبهشت‌ماه در ایتالیا برپا می‌شود.

ایران بعد از انقلاب در شش دوره از این دوسالانه حاضر بوده است و امسال هفتمین حضور خود را با تغییراتی در فضای غرفه و تعداد هنرمندان و همچنین ملیت آن‌ها تجربه می‌کند. براساس اعلام قرار است 49 هنرمند از طرف ایران در این دوسالانه حضور یابند که در کنار 30 هنرمند ایرانی، 19 هنرمند از کشورهای جمهوری آذربایجان، افغانستان، عراق، پاکستان و هند خواهند بود.