اشکال آلبوم «مستور و مست» شجریان

اگر ریز به این دسته‌بندی بنگریم باید هردو بخش کلاسیک ایرانی و غربی این اثر را نیز تلفیقی بدانیم چرا که نه بخش کلاسیک ایرانی و نه بخش کلاسیک غربی نیز از قراردادهای سیاق خویش تبعیت صرف نمی‌کنند. به‌ویژه موسیقی کلاسیک غربی استفاده شده در این آلبوم که از ساختار تعریف شده در موسیقی کلاسیک غربی و ارکسترهای سمفونیک در تلفیق با دیگر سبک‌های موسیقی غیر کلاسیک غربی بهره گرفته است. ذکر موارد بالا صرفا جهت تحلیل به کار گرفته می‌شود چرا که تغییر همیشگی و اجتناب ناپذیر است. انسان، طبیعت و تمام گیتی مدام در تغییر و دگرگونی است و میل به تغییر آگاهانه در نهاد بشر نیز سرشته شده است. سبک‌ها می‌آیند و می‌روند همچنان که در ادبیات از کلاسیسم به نچرالیسم و به رئالیسم و به مدرنیسم و پست مدرنیسم می‌انجامد. موسیقی نیز لحظه به لحظ در پویایی است.

آلبوم «مستور و مست» همایون شجریان بار سنگینی از توقع را به دوش می‌کشد که در این آلبوم به نظر نمی‌رسد از عهده آن برآید. خلق اثری که حوزه وسیعی از موسیقی شرق و غرب را دربر بگیرد و مخاطب دوسوی جغرافیا را اقناع کند، کاری بس دشوار است و دانش و ابزار و شناخت سلایق متنوع و از همه مهمتر درک عمیق هویت موسیقایی، حماسی، عارفانه و شعری و درک جنبه زیبایی شناختی می‌طلبد. القاء مفاهیم و معانی عمیق و عرفانی شعر حافظ، مولانا و عطار در قالب الحان موسیقایی کاری بسیار دشوار بوده و تا کنون مصنفان تنها در حد وسع و فهم خود توانسته‌اند آهنگهایی نزدیک به مفهوم عمیق کلام بزرگان ادب ایران زمین، خلق کنند. تا کنون هیچ موسیقی روی کلام بزرگان ادب نتوانسته در حد و اندازه نام آنان نزد جهانیان اثر گذارد.

اگر از جنبه مخاطب ایرانی به آلبوم «مستور و مست» بپردازیم، باید گفت که در تقابل با آلبوم‌های پیشین همایون شجریان، این اثر از جنبه ساخت و تعداد نوازنده و دورخیز برای جذب مخاطب غیر ایرانی و حماسه کلام، قابل ارج است لیکن، به جذابیت کارهای گذشته از جمله قطعه «چرا رفتی» از آلبوم «نه فرشته‌ام نه شیطان» نیست. از جنبه ماندگاری نیز چنین اثری به چشم نمی‌آید هرچند باید گردی از غبار بر زمان بنشیند و آیندگان نظر به ماندگاری بدهند. همایون شجریان با استفاده از رپرتوار موسیقی ایرانی به خوبی و با توانایی کامل و با حس خوب، اثر را خوانده هرچند بسیاری ملودی‌های کلام بار عاطفی یا معنایی واژگان غنی شعر را بیان نمی‌کنند که این مشکل به آهنگساز اثر نیز بازمی‌گردد.

از جنبه مخاطب غیر ایرانی نیز با توجه به آثار بی‌شماری که در غرب در تمام ژانرهای موسیقایی با گیراترین ملودی‌ها و تنظیم‌ها چه در کارهای سطحی و چه در کارهای فاخر آن جغرافیا تولید و منتشر می‌گردد، بعید به نظر می رسد این آلبوم بتواند حتی به موفقیتی نسبی دست یابد. از ویژگی‌های این اثر از حیث آهنگسازی و تنظیم می‌توان به غیر خطی بودن و عدم دنباله روی ارکستر از خواننده یاد کرد. آهنگساز به خوبی توانسته علیرغم تقابل مستقیم موسیقی و کلام، این دو را در ذهن شنونده کاملا به هم پیوند دهد. در تنظیم این اثر می‌توانست در برخی موارد از سازهای کوبه‌ای بهره بهتری برده شود و برخی پارت‌های کوبه‌ای همخوانی چندانی با تمامیت ارکستر و تنظیم ندارند. از کنترپوئن و هارمونی در القاء و پیوند با رپرتوار موسیقی ایرانی به خوبی بهره برده شده است هرچند هر از گاهی این پیوند گسسته می‌شود.

در پایان با وجود زحمت و هزینه بسیار بالایی که برای خلق این اثر بکار گرفته شده، به نظر می‌رسد آلبوم «مستور و مست» زیاد از استقبال مردم برخوردار نگردد. لذا از جنبه موسیقی و در هم آمیختگی فرهنگ موسیقایی شرق و غرب، می‌تواند راهی باشد به آینده‌ای روشن‌تر در معرفی به حق موسیقی ایران زمین به جهانیان.

انتهای پیام/