ایرانی ها در مذاکرات هسته ای ژاپن را دور زدند؟

به گزارش بولتن نیوز به نقل از ماینیچی، ژاپن نگران واکنش آمریکا به مذاکرات این کشور با ایران در مورد برنامه هسته ای اش بود. بعد از اینکه دولت در اواخر سال 2009 تصمیم گرفت که مذاکرات را شروع کند، یک مقام بلندرتبه وزارت خارجه به وزارت خارجه آمریکا رفت تا واشنگتن را از این تصمیم مطلع سازد. یکی از مقامات وزارت خارجه واکنش خوبی به این خبر نشان داد، و گفت که ژاپن در صورت تمایل می تواند این مذاکرات را پی بگیرد. وزارت خارجه از اینکه آمریکا نه با مذاکرات ایران و ژاپن مخالف است و نه از آن حمایت می کند کمی نگران شد.

 وزیر خارجه وقت، کاتسویا اوکادا که مذاکرات را هدایت می کرد تصریح می کند: «من احساس می کردم که آمریکا نگران اقدام ماست.» اوکادا قرار بود در اواخر ماه مارس سال 2010 با مشاور امنیت ملی آمریکا، جیمز جونز در کاخ سفید دیدار کند، اما این دیدار به خاطر همراهی جونز با باراک اوباما در بازدید ناگهانی وی از افغانستان لغو شد. تلاش وزارت خارجه برای از بین بردن پیش داوری و غرض ورزی واشنگتن ضد ایران با شکست مواجه شد.

در ژانویه سال 2010، توکیو پیشنهاد داد که اورانیوم غنی شده در ایران به ژاپن منتقل شود تا این مواد به سوخت هسته ای با کاربرد صلح آمیز تبدیل شده و سپس به ایران بازگردانده شوند. این طرح تقریبا تکرار همان طرحی بود که گروه 5+1 سه ماه قبل به ایران پیشنهاد کرده بود.

توافق ایران با ترکیه و برزیل، توافقی به خواست آمریکا که از سوی خود آمریکا رد شد

از زمان انقلاب اسلامی در سال 1979، ایران تجارب تلخی از خیانت های کشورهای غربی داشت، برای مثال لغو یک طرفه قراردادها. محافظه کاران ایرانی دولت را تشویق کردند که در تصمیمش مبنی بر قبول کردن این پیشنهاد صرف نظر کند، با این استدلال که «وقتی ما اورانیوم غنی شده را دست کشورهای غربی بدهیم، هیچ تضمینی وجود ندارد که این مواد همانطور که آنها قول می دهند به دستمان برگردد.»

محمد البرادعی، دبیرکل وقت آژانس از تغییر تصمیم ایران ناراحت شد. وی که با این ادعا که از ایران جانبداری می کند تحت فشار غربی ها بود، این موضع را اتخاذ کرد که تردیدها در مورد ادعای این کشور مبنی بر اینکه به دنبال تسلیحات هسته ای نیست افزایش یافته است. 

چنین فشارهایی باعث شد که ایران بار دیگر از علاقه خود به طرحی که پیشتر رد شده بود سخن بگوید. چرا؟ وزیر خارجه سابق یعنی اوکادا گفت: «آنها به ما گفتند که می توانند به ژاپن به عنوان کشوری که قادر به پردازش اورانیوم غنی شده آنهاست اعتماد کنند. آنها می خواستند مطمئن شوند که توافق به صورت کامل اجرا می شود.»

اما بعدها مشخص شد که ایران خیلی سرسخت تر از آن چیزی است که ژاپن گمان می کرد. روز یازدهم فوریه، کمتر از یک ماه بعد از شروع مذاکرات دو کشور، مساله ای کاملا غیر منتظره اتفاق افتاد.

مذاکره متکی با وزیر خارجه ژاپن

یکی از دیپلمات های ژاپنی که در در جریان مذاکره با ایران به منظور رسیدن به توافق شرکت داشته است می گوید:« مذاکره با ایران مثل این است که از شما بخواهند بهای فرشی که پیش از این خریداری کرده اید را دوباره بپردازید، آن هم بارها و بارها. این مانند خرید در بازار بود. در این فرآیند همیشه نوعی پیچیدگی وجود داشت.»

من از دفتر منوچهر متکی، کسی که در آن زمان وزیر خارجه ایران بود بازدید کردم. متکی که سفیر سابق ایران در ژاپن بوده است، با کلمات ژاپنی که در لابه لای سخنان خود به کار می برد، توضیح داد که ایران به طور مخفیانه درگیر مذاکره با برزیل و ترکیه بوده است، درست همان زمانی که با ژاپن مذاکره می کرد. پیشنهادی که این دو کشور به ایران داده بودند تقریبا همان پیشنهادی بود که ژاپن داده بود. آنها مواد غنی شده را به خارج از ایران منتقل می کردند، به میله سوختی تبدیل می کردند تا برای مصارف صلح آمیز به کار رود، و این سوخت را به ایران باز می گرداندند.

ایران دو دلیل برای ورود به مذاکره با برزیل و ترکیه داشت. نخست اینکه آنها نیز مانند ژاپن از اعضای شورای امنیت سازمان ملل بودند، و ایران می خواست از تحریم های شورای امنیت جلوگیری کند. دوم اینکه این کشورها نیز طرح های غنی سازی اورانیوم داشتند، و ایران امیدوار بود که آنها موافق ادامه طرح غنی سازی اورانیوم توسط ایران باشند.

اتفاقی که در یازدهم فوریه سال 2010 افتاد تایید کرد که ایران انتظار همین مساله را داشته است. رییس جمهور ایران در آن زمان یعنی محمود احمدی نژاد اعلام کرد که ایران در غنی سازی اورانیوم تا سطح 20 درصد به موفقیت رسیده است، که این امر باعث می شد از نظر غربی ها به ساخت سلاح هسته ای نزدیکتر باشد. این اقدام جسورانه بر این اساس انجام شد که تصور می شد برزیل و ترکیه آن را تایید خواهند کرد. ژاپن مورد خیانت قرار گرفته بود، آنها سه ماه بعد از اعلام این خبر از مذاکرات مخفی با ترکیه و برزیل مطلع شدند. یک مقام وزارت خارجه با یادآوری مذاکراتی که در آنها شرکت داشت می گوید: «آنها ما را گمراه کردند.»

زمانی که احمدی نژاد این مساله را اعلام کرد، ژاپن به دنبال راه هایی گشت که خود را از مذاکره با ایران بیرون بکشد. اما ایران که گمان می کرد جلب نظر ژاپن در مورد  غنی سازی اورانیوم موجب می شود که تصویب تحریم های ضد ایرانی در شورای امنیت سخت تر شود، خواهان آن شد که مذاکرات ادامه یابند. در پی تماس تلفنی وزرای خارجه در 23 مارس، ژاپن مذاکرات مخفی را قطع کرد.

توافق جلیلی-برنز به دلیل عهدشکنی های پیشین غربی ها غیر قابل اجرا بود

در هفدهم می، ایران اعلام کرد که به یک توافق هسته ای با برزیل و ترکیه دست یافته است. جامعه بین المللی چگونه به تضمین برزیل و ترکیه مبنی بر اینکه آنها از ادامه غنی سازی اورانیوم توسط ایران پشتیبانی می کنند واکنش نشان می داد؟ آمریکا که با شنود از اماکن دیپلماتیک هشت کشور از جمله ژاپن و برزیل اطلاعات جمع می کرد، دریافت که خیلی از کشور ها از تضمین برزیل و ترکیه ناراضی هستند. آمریکا که از این مساله خوشحال بود، در نهم ژوئن طرحی برای اعمال تحریم های بیشتر به ایران در شورای امنیت مطرح کرد. تنها برزیل و ترکیه به آن رای منفی دادند، و قطعنامه تصویب شد.

ژاپن برای تبعیت از این توافق، برنامه توسعه میدان نفتی آزادگان ایران را رها کرد، طرحی که از سال 2004 آن را شروع کرده بود. خیلی از شرکت های خارجی دیگر نیز طرح های توسعه ای مرتبط با انرژی در ایران را کنار گذاشتند.

ایران که دوستان زیادی را از دست داده بود، از لحاظ اقتصادی بیشتر تحت فشار قرار گرفت.