واکنش قابل تقدیر وزارت ارشاد و سازمان سینمایی در خصوص جایزه‌ی سیاسی جشنواره‌ی برلین به پناهی

گروه فرهنگ و هنر، از مهم‌ترین و معروف‌ترین جشنواره‌های جهان در ارتباط با فیلم و سینما می‌توان به کن، اسکار، برلین، لندن، ساندنس و تریبکا اشاره کرد. هیچ‌یک از این جشنواره‌ها، بخش مشخصی برای فیلم سیاسی ندارند و کسب جایزه در هر یک از آنها معمولا افتخار بزرگی محسوب می‌شود. اما با این حال، همه‌ی آنها از یک درد مشترک رنج می‌برند که آن همان سیاست‌زدگی این جشنواره‌ها، خصوصا در انتخاب ترین‌هاست.

به گزارش بولتن نیوز، در آخرین نمونه‌ی این سیاست‌زدگی‌ها، در اختتامیه جشنواره برلین فیلم «تاکسی» جعفر پناهی جایزه خرس طلای جشنواره فیلم برلین را کسب کرد و خواهرزاده‌ی او با حضور در مراسم اختتامیه این جایزه را از طرف او دریافت کرد، جایزه‌ای که پیش از این اصغر فرهادی برای فیلم «جدایی نادر از سیمین» آن را کسب کرده بود.

«تاکسی» سومین فیلم پناهی در دوران ممنوع‌الکاری است که در آن «نسرین ستوده»، محکوم امنیتی، نیز به ایفای نقش پرداخته است. فیلم جدید پناهی تماما در یک تاکسی زردرنگ می‌گذرد که خود فیلمساز رانندگی آن را برعهده دارد و همزمان با عبور اتومبیل از سطح شهر مسافرانی به آن سوار و از آن پیاده می‌شوند در حالی که گفتگوی آنها با یکدیگر و راننده از طریق دوربینی که درون ماشین کار گذاشته شده ضبط می‌شود. در خلال همین گفتگوها نیز قرار است درباره‌ی مجموعه‌ای از موضوعات از مسائل اجتماعی و سیاسی در ایران گرفته تا سانسور در سینما و آمار اعدام در ایران و چندین موضوع سیاسی، اجتماعی و حقوق‌بشری پراهمیت دیگر صحبت شود.

پناهی پیش از این دوبار دیگر نیز در دوران محکومیتش در جشنواره برلین حضور داشت. او دو سال قبل با فیلم «پرده» خرس نقره‌ای بهترین فیلم‌نامه شصت و سومین جشنواره فیلم برلین را به دست آورد و سال قبلش نیز بافیلم «این یک فیلم نیست» در این فستیوال حاضر شده بود. جشنواره برلین البته جز این جوایز در سال ۲۰۱۱ جعفر پناهی را به عنوان یکی از اعضای هیئت داورانش برگزیده بود و ضمن برگزاری یک بزرگداشت برای او، فیلم‌های پیشینش را نیز نمایش داده بود.

در این بین اما نکته‌ی مهم این است که پناهی روز گذشته برای فیلمی مهمترین جایزه جشنواره برلین را کسب کرد که حتی بی‌بی‌سی فارسی هم به دلیل ضعف مفرط فنی و شعارزدگی به نقد آن پرداخته است. بی‌بی‌سی در مطلبی با عنوان «تاکسی پناهی؛ وقتی محدودیت خلاقیت نمی‌آورد» می‌نویسد: «هرچند آقای پناهی بارها اعلام کرده سینما "زندگی" اوست و به هر تقدیر و با وجود مشکلات فیلم خود را خواهد ساخت، "تاکسی" نشان می‌دهد محدودیت‌ها تاثیر قابل توجهی در کیفیت آثار او داشته است. اگرچه اشاره‌های متعدد بازیگران این فیلم به دوربین نشان می‌دهد فیلم بناست مستند به نظر برسد اما تصنعِ بازی‌ها در نهایت همراه شدن با فیلم و باور کردن آن را دشوار می‌کند. در واقع اثر آخر این فیلمساز بیش از هرچیز شبیه درددلی‌ست تصویری با کسانی که در ایران زندگی نمی‌کنند یا اساسا ایرانی نیستند و چیز زیادی از آنچه او در سال‌های اخیر تجربه کرده نمی‌دانند.»

بنابراین ظاهرا حالا تاثیر سیاست بر جشنواره‌های هنری جهان به حدی رسیده است که حتی بی‌بی‌سی فارسی هم به نقد فیلمی می‌پردازد که جایزه بهترین فیلم را کسب کرده است. اتفاق خوبی که در این بین رخ داده، واکنش سریع و شفاف وزارت ارشاد اسلامی در خصوص این رفتارهای غرض ورزانه است.

در همین رابطه حجت‌اله ایوبی با انتشار نامه‌ای خطاب به رئیس جشنواره برلین اعتراض خود را به روند سیاسی این جشنواره نشان داده بود. ایوبی در نامه‌اش برلین نوشته بود: «متاسفم از اینکه شما به بهانه فیلم فیلمسازی که به موجب قانون کشورش فعلا نمی تواند فیلم بسازد (گرچه دارد می‌سازد)، می‌خواهید همه را سوار تاکسی سوء‌تفاهم‌های تازه ای بر علیه مردم ایران نمایید.»

ایوبی در این نامه همچنین با اشاره به دروغ رسانه‌ها و مجامع بین‌المللی در مورد زندانی بودن پناهی نوشته بود که بر خلاف آنچه در برلین گفته شده است، سازنده فیلم تاکسی «در ایران سوار بر قطار پرشتاب زندگی خویش است و از همه مواهب زندگی آزادانه خود برخوردار است.»

همچنین در این خصوص سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: جشنواره فیلم برلین اعتبار فرهنگی و هنری خود را به دلیل نوع موضع گیری نسبت به سوژه های سیاسی، از دست داده است.

«حسین نوش آبادی» سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، افزود: چنانچه این روند ادامه یابد، آن را جشنواره سیاسی و نه فیلم، هنری و فرهنگی ببینیم.

وی اضافه کرد: جشنواره فیلم برلین بیشتر رویکردی سیاسی پیدا کرده تا هنری و این موضوع آسیبی جدی به این جشنواره است.

نوش آبادی درباره حضور برخی هنرمندان ایرانی در جشنواره فیلم برلین نیز گفت: چند سالی است که شاهد اقدامات سیاست آمیز داوران و متولیان این جشنواره نسبت به جمهوری اسلامی ایران و انتخاب فیلم هایی که از نظام اسلامی به نوعی سیاه نمایی دارد، هستیم.

سخنگوی وزارت ارشاد ادامه داد: انتخاب و برنده شدن چنین فیلم هایی در جشنواره برلین نشان می دهد؛ رویکردها و جهت گیری های این جشنواره بر خلاف منشور این گونه جشنواره ها بیشتر سیاسی شده است.

وی با بیان اینکه در چنین جشنواره هایی باید به مباحث هنری و اصالت های فنی، تخصصی و هنری پرداخته شود نه پردازش های سیاسی، گفت: برگزارکنندگان این جشنواره از محدودیت و محرومیت دو دهه ای فیلمساز و اینکه بدون دریافت مجوز از دستگاه فرهنگی کشور به صورت مخفیانه فیلم تولید کرده مطلع بودند؛ ضمن اینکه اغلب فیلم های این فیلمساز انتقادی نیست؛ بلکه عنادی است که در آنها مشاهده می شود.

سخنگوی وزارت ارشاد تصریح کرد: فیلمسازانی که به هر دلیل آثار یا فعالیتشان در کشورمان با مشکل مواجه است نباید آب در آسیاب مخالفان و دشمنان بریزند؛ آنها باید پایبندی به اصالت های ایرانی و اسلامی خود را نشان دهند و حاضر نشوند برای دریافت جایزه در جشنواره ای و کسب اعتبار کاذب، با اعتبار و اصالت های فرهنگی و دینی یک کشور و ملت بازی کنند.

وی با طرح این پرسش که آیا در چنین جشنواره ای فیلمی که در برگیرنده نقاط قوت و مثبت کشور و ملتی است جایزه می گیرد؟ ادامه داد: چرا امروز باید در جشنواره هایی مانند برلین فیلم های ضدایرانی که در آن جلوه هایی از نقاط کور و سیاه به زعم عده ای مطرح شده و به عنوان فیلم منتخب برگزیده شوند؟

نوش آبادی افزود: اگر آنها جنبه بی طرفی خود را حفظ می کردند و به دور از نگاه های سیاسی و مخالفت های اصولی با یک کشور، به واقعیت ها و توانمندی های هنری کشور می پرداختند شاهد چنین اتفاقاتی نبودیم.

وی تصریح کرد: نباید جشنواره هایی با برند جهانی مانند برلین که جایگاه و اعتباری برای خود کسب کرده است؛ آلوده مسایل داخلی و سیاسی کشورها شود و اعتبار خود را با فیلمسازانی که محدودیت و مشکلاتی دارند زیر سوال ببرد.

سخنگوی وزارت ارشاد در عین حال گفت: البته با اصل حضور هنرمندان ایرانی و افرادی که می توانند آثاری عرضه کنند که باعت اقتدار فرهنگی کشور و نظام شود موافقیم.

نوش آبادی افزود: امروز همه فیلمسازان و هنرمندان جهان تلاش می کنند در جشنواره های مختلف برای کشور و مردم خود اعتبار و اقتدارآفرین باشند، اما شاهدیم عده ای برای مورد تحسین قرار گرفتن توسط دیگران، به اصالت ها و واقعیت های کشوری که نیازمند عرضه جنبه های مثبت است پشت پا می زنند و نه اینکه بخواهند وجوه منفی جامعه خود را نشان دهند.

وی خاطرنشان کرد: البته ممکن است محدودیت ها و موانع اینگونه افراد در داخل کشور برطرف شود و استقبال می کینم از اینکه اینگونه هنرمندان به جای اینکه بروند آثار خود را به دیگران عرضه کنند بیایند در داخل کشور با تعهداتی که کشور و مردمشان خواهند داشت آزادانه فعالیت کنند تا شاهد چنین اقداماتی نباشیم که باعث زیر سئوال رفتن اعتبار فرهنگی و هنری کشور شود.

واکنش وزارت ارشاد در خصوص این انتخاب کاملا سیاسی و جهت‌دار جشنواره‌ی فیلم برلین، واکنشی مثبت و در جهت ارزش‌های نظام ارزیابی می‌شود. چه اینکه این واکنش می‌تواند تبدیل به الگویی برای دیگر اتفاقات آینده باشد و حتی می‌تواند در عرصه‌ی سیاسی نیز الگو قرار گیرد. اینکه در زمان مناسب و با کلامی شفاف و قاطع، اعتراض‌مان را نسبت به یک اجحاف بارز، بیان کنیم. به نظر می‌رسد این حداقل‌ترین کاری‌ست که می‌توان انجام داد.