ارکستر سمفونیک تهران از آغاز تاکنون / 2
پایانی بر خزان
ارکستر سمفونیک تهران در حالی بعد از دو سال سپری کردن روزهای سرد و تاریک بار دیگر به واسطه دولت تدبیر و امید و پرتوهای نویدبخشش روزهای گرم و روشن را به نظاره نشسته است که هنرمندان و دست اندرکاران عرصه موسیقی کشور بر لزوم برنامه ریزی هدفمند توسط مسئولان برای عدم تکرار روزهای خاکستری تاکید دارند.
گروه موسیقی، ارکستر سمفونیک تهران در حالی بعد از دو سال سپری کردن روزهای سرد و تاریک بار دیگر به واسطه دولت تدبیر و امید و پرتوهای نویدبخشش روزهای گرم و روشن را به نظاره نشسته است که هنرمندان و دست اندرکاران عرصه موسیقی کشور بر لزوم برنامه ریزی هدفمند توسط مسئولان برای عدم تکرار روزهای خاکستری تاکید دارند.
به گزارش بولتن نیوز، ارکستر سمفونیک تهران به عنوان قلب تپنده هنر موسیقی بین المللی ایران و سمبل توانایی و دارایی ملت هنر دوست و هنرمند این خطه از جهان هستی بی شک به عنوان یکی از استوانه های اصلی هنر موسیقی ایران به شمار می رود و ذکر این نکته در همین ابتدا ضروری است که این خاصیت و صفت ممیزه تنها در انحصار کشور متمدن و تاریخ سازمان نیست؛ که هر کشور و سامانی، غنی ترین ارکستر موسیقایی خود برای معرفی به جهان این را در قالب و کالبد ارکستر سمفونیک خود تجسد می بخشد.
پس ناگفته پیداست که هر گونه خدشه و خلل در کار اجرای مستمر و فعالیت مداوم این ارکستر در حقیقت به منزله نقطه ای تاریک بر لوح سپید فعالیت های موسیقایی هر کشوری به شمار می رود.
درست به همین دلیل مبرهن است که وقتی این ارکستر با قدمت هشتاد و سه ساله خود به سبب بی تدبیری، بی توجهی و بی برنامگی چند مدیر و دست اندرکار دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معاونت هنری دولت دهم، مهر سکوت بر لب می نهد و از صحنه فعالیت های هنری حذف و محو می شود، چنین موج گسترده ای به سبب خدشه دار شدن تاریخ موسیقی ایران به راه می افتد.
آنچنان که همگان بر آن آگاهند، فعالیت ارکستر سمفویک تهران به عنوان برند بین المللی فعالیت های موسیقایی هنرمندان نام آور و نامدار کشور در هشتم آبان ماه 1391 و بعد از شایعات متعددی که از ابتدای پاییز همان سال مبنی بر تعطیلی ارکستر سمفونیک به گوش می رسید با بهانه تاسیس «موسسه ارکستر ایران» و قرار گرفتن ارکستر سمفونیک، ارکستر ملی و گروه کُر دفتر موسیقی تحت یک نهاد مجزا برای رشد و تعالی بیشتر به محاق فراموشی و خاموشی رفت.
راز 450 میلیون تومانی
قصه تلخ فراهم کردن مقدمات تعطیلی ارکستر سمفونیک زمانی تلخ تر شد که معلوم شد طرح راه اندازی موسسه ارکستر ایران که از طرح های حمید شاه آبادی معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت دهم بود تنها در حد یک نام است و این مقام حقوقی در حالی در یک نشست خبری خبر تاسیس آن را رسانه ای کرد که این موسسه حتی به ثبت قانونی هم نرسیده بود و تنها حکم اهرمی برای بیشتر معلق نگه داشتن هنرمندان موسیقی ارکستر سمفونیک میان انجمن موسیقی ایران و این موسسه برای سردرگمی بیشتر در پیگیری مطالبات مالی و فعالیت های آتی شان بود.
نکته جالب تر آنکه علی مراخانی معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت یازدهم در نخستین نشست خبری خود به عنوان یک مسئول حقوقی با بیان این جمله که وقتی محلی به نام بنیاد رودکی تاسیس شده است ، ایجاد موسسه ای با عنوان «موسسه ارکستر ایران» لزومی ندارد و ادامه کار ارکسترها باید تحت حمایت بنیاد رودکی باشد پرده از اتفاقی برداشت که نه تنها قلب و روح دوستداران هنر موسیقی کشور را به شدت منقلب کرد که فعالان دیگر بخش های فرهنگی و اجتماعی کشور را نیز به واکنش کشاند.
وی در همان نشست خبری از بدهی 450 میلیون تومانی دفتر موسیقی معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت دهم به هنرمندان و نوازندگان و رهبران ارکستر سمفونیک تهران خبر داد که عدم تسویه این پول در حقیقت اصلی ترین عامل به تعطیلی کشیدن فعالیت های ارکستر سمفونیک تهران شد.
البته مرادخانی با فاش ساختن دلیل اصلی تعطیلی ارکستر سمفونیک تهران از پرداخت این بدهی به عنوان یکی از اصلی ترین اهداف فعالیت های کوتاه مدت دفتر موسیقی این معاونت در آغز فعالیت هایش در دولت یازدهم خبر داد و تاکید کرد به زودی فعالیت این ارکستر بار دیگر با برنامه ریزی دقیق و هدفدار و بلند مدت دوباره از سر گرفته خواهد شد.
نرم نرمک، رسید آنک بهار
همین گفته ها کافی بود تا بار دیگر هنرمندان عرصه موسیقی با شیندن وعده از سر گیری فعالیت های ارکستر سمفونیک تهران خیال هاشور خورده ذهن شان به سبب روزهای خاکستری و سیاه فعالیت های این ارکستر را دستی بکشند و چشم انتظار روزهای روشن آینده باشند.
به ویژه آنکه آنها صحت عملگرایی وعده های مدیران و معاونان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت تدبیر و امید را با محقق شدن وعده بازگشایی خانه سینما که آن نیز در سال پایانی فعالیت های وزارت ارشاد دولت دهم به دلایل نه چندان قانع کننده بسته شده بود به عینه دیده بودند.
امیدواری هنرمندان عرصه موسیقی به راه اندازی مجدد ارکستر سمفونیک تهران زمانی رنگ و بوی جدی تری به خود گرفت و از حد درخواست به حکم مطالبه بدل شد که حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحاین در نخستین دیدار خود به عنوان رییس جمهوری دولت یازدهم با هنرمندان در تاریخ 18 دی ماه سال 1392 تحت برنامه ای به نام «روحانی مچکریم» بر بازگشایی ارکستر ملی و ارکستر سمفونیک تهران تاکید کرد و از تعطیل شدن فعالیت این دو ارکستر ابراز تاسف کرده بود.
گفته های دکتر روحانی با تاکیدات علی جنتی وزیر فرهنگ و ازشاد اسلامی دولت یازدهم در بیست و نهمین دوره جشنواره بین المللی موسیقی فجر همان سال (1392) و صحبت های پیروز ارجمند مدیر دفتر موسیقی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد دولت تدبیر و امید در فروردین ماه 1393 در رسانه ملی همراه بود.
ارجمند با اعلام نام منوچهر صهبایی به عنوان رهبر ارکستر سمفونیک تهران و فرهاد فخرالدینی به عنوان رهبر ارکستر ملی ایران آرزوی رو به محال هنرمندان موسیقی کشور برای بازگشایی و احیای دو ارکستر بزرگ ایران را به امری رو به تحقق بدل ساخت.
خبر اختصاص بودجه چهار میلیارد تومانی از طرف سازمان برنامه و بودجه به شکل انحصاری برای پرداخت بدهی ها، تجهیز و ترمیم سازها و سالن ها و برنامه ریزی برای آغاز فعالیت های مستمر این دو ارکستر گام بزرگی بود که در مسیر عملیاتی شدن تمامی آن وعده ها یکی پس از دیگری توسط مسئولان برداشته و با نگاه هنرمندان رصد شد.
در نهایت منوچهر صهبایی رهبر انتخاب شده ارکستر سمفونیک تهران در تاریخ هفتم تیر ماه سال جاری (1393) آزمون نوازندگان این ارکستر را برگزار کرد و در ابتدای مرداد ماه نتایج اعلام شد.
هر چند در میان افراد برگزیده شده، تعدادی از نوازندگان سرشناس و موفق دوره قبلی فعالیت های ارکستر سمفونیک تهران حضور نداشتند اما صهبایی از حضور استعدادهای تازه و درخشان در میان افراد منتخب خبر داد.
پیروز ارجمند هم درباره عدم حضور برخی از نوازندگان پیشین ارکستر در دور جدید فعالیت های ارکستر سمفونیک تهران در بیست و هفتم مهر ماه سال 1393 در گفت و گو با خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) گفته بود: «تمام تعهداتمان را به نوازندگان قبلی پرداخت کردیم و نوازندگان جدید را طبق فراخوان و آزمون های متعددی انتخاب کردیم. اگر برخی نوازندگان ارکستر قبلی را در ارکستر سمفونیک و ارکستر ملی جدید نمی بینیم، به دلیل دیوار بی اعتمادی حاصل از دولت قبلی است که آنها یا احتمالا در آزمون ها شرکت نکرده و تمایلی به شرکت در آن نداشته یا به ارکسترهای دیگر جذب شده اند.»
اوباما هم از ارکستر سمفونیک صحبت نکرده
درست چند روز بعد از صحبت های حجت الاسلام والمسلیمن دکتر حسن روحانی رییس جمهوری دولت یازدهم درباره تاکید بر راه اندازی ارکستر سمفونیک تهران، علی رهبری، رهبر سابق ارکستر سمفونیک تهران که سابقه بسیار درخشانی به عنوان یک ایرانی هنرمند در عرصه موسیقی دارد و تاکنون بیش از 120 ارکستر مانند ارکستر فیلارمونیک برلین، ارکستر ملی فرانسه، ارکستر فیلارمونیک لندن، ارکستر رادیو و تلویزیون بلژیک و بسیاری از ارکسترهای بزرگ دنیا را رهبری کرده است از سخنان دکتر روحانی بسیار گرم استقبال کرد.
وی با انتشار یادداشتی درباره اهمیت احیاء و از سرگیری ارکستر سمفونیک تهران با ابراز خشنودی از آنکه شخصی به عنوان رییس جمهوری روی کار آمده که مثبت، فهمیده و هنر دوست است آورده بود: این باعث افتخار من است که بگویم، رئیس جمهور ایران تنها رئیس جمهوری است که در صحبت هایش راجع به ارکستر سمفونیک تهران سخن گرفته است. این موضوع را برای این می گویم که من مدیر چندین ارکستر معتبر خارجی بوده ام و تعداد زیادی از رئیس جمهور ها و پادشاهان را دیده ام اما تا به حال ندیدم که هیچ کدام از آنها کلمه ارکستر سمفونیک را به زبان بیاورند. این شخص آنقدر فهمیده بود که وقتی دوستان من که اتریشی و فرانسوی هستند با افتخار به من گفتند، رئیس جمهوری ایران درباره ارکستر صحبت کرده است. حتی اوباما (رییس جمهور آمریکا) هم هیچ گاه این کار را نکرده و کاری به کار ارکستر ندارد.
وی همچنین در بخش دیگری از این یاداشت آورده بود: تا به حال در هیچ جای دنیا ندیده ام که اعضای ارکستر یک کشور از این موضوع نگران باشند که اگر وزیر بعدی کشورشان موسیقی دوست نداشته باشد، چه کار کنند؟ مقوله هایی هستند که جزو فرهنگ ایران است و نمی توان خیلی راحت آنها را تعطیل کرد.
همین صحبت ها در حقیقت بازتاب دهنده اهمیت و جایگاه ارکستر سمفونیک تهران در بطن فعالیت های هنر موسیقی ایران در عرصه های بین المللی است و به همین دلیل موضوع احیاء و از سرگیری فعالیت های این رکستر تا این حد مورد توجه واهمیت هنرمندان کشور است.
استفاده از پتانسیل بالای هنرمندان داخلی
همزمان با قطعی شدن فعالیت مجدد ارکستر سمفونیک تهران بعد از اختصاص بودجه مشخص به این بخش از سوی سازمان برنامه و بوجه، هنرمدان متعددی درباره لزوم برنامه ریزی برای فعالیت صحیح و اصولی ارکستر سمفونیک و تلاش برای بازگرداندن جایگاه قدرتمند این ارکستر ایرانی در عرصه های داخلی و بین المللی به بیان آرا و نظرات شان پرداختند.
از همین رو در ادامه این گزارش با هدف بررسی جایگاه ارکستر سمفونیک تهران در حال حاضر و چگونگی برنامه ریزی برای ادامه حیات و فعالیت های این ارکستر با تنی چند از نوازندگان و دست اندرکاران ارکستر سمفونیک تهران به گفت و گو نشستیم.
آرمین قیطاسی از نوازنگان شناخته شده ارکستر سمفونیک تهران که در اغلب فراز و فرودهای این ارکستر طی یک دهه اخیر با آن هم رراه بوده است در گفت و گو با ایرنا با تاکید براین مساله که تعطیلی ارکستر سمفونیک تهران در دولت قبلی تنها به دو عامل نداشتن بودجه و برنامه ریزی صحیح مربوط بوده است می گوید: فعالان عرصه موسیقی به خوبی می دانند که تعطیلی ارکستر سمفونیک در هر جامعه ای یک آسیب بزرگ فرهنگی به شمار می رود و تکذیب تعطیل شدن آن و یا بیان دلایل غیرمنطقی برای توقف فعالیت های این ارکستر در دولت قبلی نشان دهنده بی اهمیت بودن این موضوع در بین مسئولان وقت داشت.
وی با تاکید بر جایگاه مهم ارکستر سمفونیک تهران به عنوان بخشی از هویت ملی و فرهنگی کشورمان و تشبیه آن به تیم های ملی و فعالیت های ملی کشورمان در عرصه های بین المللی و بازتاب آنها ادامه می دهد: در صورت آغاز فعالیت مجدد ارکستر سمفونیک ایران شکی وجود ندارد که با وجود پتانسیل های موجود در بین نوازندگان و هنرمندان عرصه موسیقی کشور بار دیگر می توانیم توانمندی های مان در عرصه بین المللی را به همگان نشان دهیم اما این مهم محقق نمی شود مگر آنکه در ابتدا رهبری دلسوز برای ارکستر انتخب شود که بیشتر به فکر نوازندگان باشد تا خودش و همچنین حس رقابت را در بین نوازندگان ارکستر ایجاد کنیم.
این نوازنده ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر ملی کشورمان با اشاره به لزوم رایزنی های بین المللی برای حضور ارکستر در خارج از مرزها و استفاده از دانش بزرگان این حرفه در داخل کشور می گوید: می توانیم جایگاه ارکستر سمفونیک تهران را به حدی برسانیم که خود این ارکستر با اجرای کنسرت ها و فروش آلبوم های صوتی و تصویری به درآمدزایی برسد و خوشحالم که مسئولان دفتر موسیقی در حال حاضر علاوه بر انتخاب رهبری شایسته، چشم انداز بین المللی و رسیدن به سقف درآمدزایی را مد نظر دارند.
قیطاسی همچنین با تاکید بر پرهیز از استمرار برنامه های مناسبتی و فرمایشی به عنوان برنامه های اصلی ارکستر سمفونیک خاطرنشان می کند: یکی از اصلی ترین آسیب های ارکستر سمفونیک در دولت قبلی که باعث سیر نزولی و در نهایت توقف فعالیت های آن شد دور شدن فعالیت های ارکستر از نفس اصالت حرفه ای آن و متمرکز شدن بر برنامه های سفارشی و فرمایشی بود.
توجه به دغدغه اقتصادی نوازندگان
اما ارسلان کامکار نوازنده چیره دست بربط و ویولن و مایستر سابق ارکستر سمفونیک تهران نیز با تاکید بر برنامه ریزی صحیح و اصولی و آغاز کار توام با صبر و آرامش به ایرنا می گوید: بعد از مدت ها تعطیلی و دوری نوازندگان از گروه نوازی در قالب ارکستر سمفونیک تهران، به جز تعداد محدودی از آنها که جذب ارکسترهای کوچکتر شده اند اغلب آنها از فرم اصلی خارج شده اند، درست مانند ورزشکاری که به دلیل آسیب دیدگی مدتی دور از میادین است و برای بازگشت به شرایط آرمانی نیازمند سپری کردن تمرین های مستمر و حضور مجدد در عرصه ورزش حرفه ای است.
وی ادامه می دهد: زمانی که ارکستر سمفونیک تهران به جایگاه تثبیت شده خود رسیده بود نه تنها در جهان شناخته شده بود که در آسیا نیز بعد از کره جنوبی، ژاپن و چین مقام چهارم را از نظر تکنیک و قدرت اجرای موسیقی های بزرگ جهانی داشت و اگر آن آسیب ها سر راه این ارکستر قرار نمی گرفت و حرکت صعودی آن تا امروز ادامه داشت بدون شک ارکستر سمفونیک تهران، امروز حرف های فراوانی برای عرضه در صحنه های بین المللی داشت، هر چند که اعتقدا دارم با سرمایه گذاری و حرکت برنامه ریزی شده اصولی و حرفه ای می توانیم بار دیگر به قدرت قبلی و ادامه دادن حرکت صعودی ارکستر سمفونیک تهران دست یابیم.
کامکار با تاکید بر حل شدن مشکلات مالی ارکستر سمفونیک و نوازندگان آن گفت: تا زمانی که نوازنده دغدغه معیشت روزانه خود را داشته باشد بدون شک نمی تواند توان صد در صدی خود را برای هنر بگذارد و خوشبختانه نوازندگان و هنرمندان ایرانی انسان هایی با سطح توقع منطقی هستند. از همین فرصت استفاده می کنم و بار دیگر این جمله ام را که پیشتر بارها و بارها بیان کرده ام بازگو می کنم که تنها با فروش یک روز نفت ایران می توانیم هزینه 40 سال فعالیت حرفه ای و بدون دغدغه ارکستر سمفونیک کشورمان را فراهم کنیم.
حمایت معنوی رسانه ملی
مهدی کلانتری دیگر نام آشنا در عرصه نوازندگی ارکستر سمفونیک کشورمان در گفت و گو با ایرنا با اشاره به لزوم فرهنگسازی میان مردم و ارتقای سطح سلیقه آنها می گوید: موسیقی تولید می شود تا به گوش مخاطبان برسد، متاسفانه طی یک دهه اخیر به دلیل بی توجهی به موسیقی ارکسترال در قالب های سمفونیک و ملی و بها دادن بیش از حد به آثار پاپ، سطح سلیقه مخاطبان را پایین آورده ایم و در این زمینه نیازمند برنامه ریزی های همه جانبه برای بسترسازی و کار فرهنگ سازی بین مخاطبان و عموم افراد جامعه هستیم.
وی همچنین به لزوم ورود رسانه ها به ویژه رسانه ای فراگیر مانند رادیو و تلویزیون به عرصه موسیقی سمفونیک اشاره می کند و می افزاید: رسانه ملی با برنامه های مختلف بدون حضور مستقیم در شکل حمایت مالی البته منهای حق مالکیت هنری هنرمندان و در شکل معنوی نیز می تواند با پخش آثار موسیقایی فاخر، علاوه بر ارتقای سلیقه و مطالبات مخاطبان از هنرمندان برای تولید آثار کیفی تر، کمک حال موسیقی سمفونیک کشورمان به عنوان نماینده فرهنگی ایران در عرصه های بین الملی باشد.
مشکلات باید به دست خودمان حل شود
همچنین منوچهر صهبایی رهبرارکستر سمفونیک تهران که بعد از وقفه ای چند ساله بار دیگر در دولت یازدهم چوب هدایت نوازندگان این ارکستر را در دست گرفته است با بیان آنکه به خاطر تقدیر شدن به ایران نیامدم بلکه صرفا هدفم خدمت به موسیقی سمفونیک مملکتم است گفته بود: سمفونی هایی از بتهوون، چایکوفسکی، مندلسن، موتسارت و دورژاک رپورتوار واقعی یک ارکسترسمفونیک هستند و برنامه هایی که ارکستر در دو سه سال آخر فعالیت هایش در دولت قبلی به اجرا یم گذاشت که اغلب به دلیل سفارشی و فرمایشی بودن شان هیچ گونه ارزش هنری نداشته و فقط باعث پایین آمدن سطح موسیقیایی یک ارکستر سمفونیک می شوند.
وی همچنین با تاکید بر آنکه یکی دیگر از مسایل حاشیه ساز در سال های آخر فعالیت ارکستر که در نهایت به تعطیلی آن انجامید هدایت ارکستر با رهبران میهمان بود یادآور شده بود: اگر کسی تصور کند هدایت یک کشور بدون رییس جمهوری یا نخست وزیر ممکن است یا برای اداره یک کشور می شود از مسوولان کشورهای دیگر استفاده کرد، در این صورت این کار را می شود با ارکستر سمفونیک هم انجام داد. اما قطعا هر آدم عاقلی می داند که این کار غیرممکن است. اصولا در هیچ جای دنیا بدون رهبر دایم ارکستری کار نمی کند. برنامه ریزی برای ارکستر، تصمیم گیری درباره دعوت از رهبران میهمان و قطعات اجرایی در ارکستر با پیشنهاد و برنامه ریزی رهبر دایم انجام می شود. هیچ فرد عاقلی حل مشکلات زندگی خود را با میهمان در میان نمی گذارد.
صهبایی البته در برابر تاکید برخی هنرمندان بر مسائل مالی به عنوان یکی دیگر از آسیب های موجود در مسیر تعالی فعالیت ارکستر سمفونیک تهران بابیان آنکه یک هنرمند تنها هدفش درآمد و پول نیست گفته بود: در تاریخ هنر جهان هنرمندان بزرگ مثل موتزارت، شوبرت و دیگران گاهی حتی نان شب شان را نداشتند، اما هنر برایشان در اولویت بود. مطمئن باشید هنرمندی که با عشق و علاقه خود را به این سطح رسانده، با تداوم کار هنری خود پول و درآمد هم سراغش خواهد آمد.
سخن پایانی
آنچه در قالب این دو گزارش آمد تنها تلاش داشت تا در حد بضاعت و توان کلمات، فراز و فرودهای ارکستر سمفونیک تهران را از آغاز تا زمان حال با خوانندگان آن در میان بگذارد و همچنین تا حدی به ارائه راه کارها و نمونه هایی در این هنگام که بارقه امید از سرگیری فعالیت های مجدد ارکستر سمفونیک به همت مسئولان فرهنگی دولت بیش از هر زمانی پررنگ تر و دست یافتنی تر است بپردازد.
بی گمان از این دست نوشته ها و گفته ها فراوان در فراوان بوده و خواهد بود اما در نهایت ذکر این نکته به جای سخن پایانی و نتیجه گیری های کلیشه شده این دست از گزارش های رسانه ای و مطبوعاتی لازم است که در کنار تمام تاکیداتی که بر فعالیت مسئولان برای چرخیدن چرخ فرهنگ و هنر کشور بیان می شود، نباید فراموش کرد که مقوله فرهنگ امری انحصاری برای دولت نیست و در این میان برای گردش صحیح چرخ فرهنگ و هنر در هر جاده و مسیری به همراهی هنرمندان و همت و عزم عمومی مردم به عنوان مخاطبان اصلی محصولات فرهنگی و هنری بیش از هر زمانی نیاز داریم. پس به امید آن روز....
به گزارش بولتن نیوز، ارکستر سمفونیک تهران به عنوان قلب تپنده هنر موسیقی بین المللی ایران و سمبل توانایی و دارایی ملت هنر دوست و هنرمند این خطه از جهان هستی بی شک به عنوان یکی از استوانه های اصلی هنر موسیقی ایران به شمار می رود و ذکر این نکته در همین ابتدا ضروری است که این خاصیت و صفت ممیزه تنها در انحصار کشور متمدن و تاریخ سازمان نیست؛ که هر کشور و سامانی، غنی ترین ارکستر موسیقایی خود برای معرفی به جهان این را در قالب و کالبد ارکستر سمفونیک خود تجسد می بخشد.
پس ناگفته پیداست که هر گونه خدشه و خلل در کار اجرای مستمر و فعالیت مداوم این ارکستر در حقیقت به منزله نقطه ای تاریک بر لوح سپید فعالیت های موسیقایی هر کشوری به شمار می رود.
درست به همین دلیل مبرهن است که وقتی این ارکستر با قدمت هشتاد و سه ساله خود به سبب بی تدبیری، بی توجهی و بی برنامگی چند مدیر و دست اندرکار دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معاونت هنری دولت دهم، مهر سکوت بر لب می نهد و از صحنه فعالیت های هنری حذف و محو می شود، چنین موج گسترده ای به سبب خدشه دار شدن تاریخ موسیقی ایران به راه می افتد.
آنچنان که همگان بر آن آگاهند، فعالیت ارکستر سمفویک تهران به عنوان برند بین المللی فعالیت های موسیقایی هنرمندان نام آور و نامدار کشور در هشتم آبان ماه 1391 و بعد از شایعات متعددی که از ابتدای پاییز همان سال مبنی بر تعطیلی ارکستر سمفونیک به گوش می رسید با بهانه تاسیس «موسسه ارکستر ایران» و قرار گرفتن ارکستر سمفونیک، ارکستر ملی و گروه کُر دفتر موسیقی تحت یک نهاد مجزا برای رشد و تعالی بیشتر به محاق فراموشی و خاموشی رفت.
راز 450 میلیون تومانی
قصه تلخ فراهم کردن مقدمات تعطیلی ارکستر سمفونیک زمانی تلخ تر شد که معلوم شد طرح راه اندازی موسسه ارکستر ایران که از طرح های حمید شاه آبادی معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت دهم بود تنها در حد یک نام است و این مقام حقوقی در حالی در یک نشست خبری خبر تاسیس آن را رسانه ای کرد که این موسسه حتی به ثبت قانونی هم نرسیده بود و تنها حکم اهرمی برای بیشتر معلق نگه داشتن هنرمندان موسیقی ارکستر سمفونیک میان انجمن موسیقی ایران و این موسسه برای سردرگمی بیشتر در پیگیری مطالبات مالی و فعالیت های آتی شان بود.
نکته جالب تر آنکه علی مراخانی معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت یازدهم در نخستین نشست خبری خود به عنوان یک مسئول حقوقی با بیان این جمله که وقتی محلی به نام بنیاد رودکی تاسیس شده است ، ایجاد موسسه ای با عنوان «موسسه ارکستر ایران» لزومی ندارد و ادامه کار ارکسترها باید تحت حمایت بنیاد رودکی باشد پرده از اتفاقی برداشت که نه تنها قلب و روح دوستداران هنر موسیقی کشور را به شدت منقلب کرد که فعالان دیگر بخش های فرهنگی و اجتماعی کشور را نیز به واکنش کشاند.
وی در همان نشست خبری از بدهی 450 میلیون تومانی دفتر موسیقی معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت دهم به هنرمندان و نوازندگان و رهبران ارکستر سمفونیک تهران خبر داد که عدم تسویه این پول در حقیقت اصلی ترین عامل به تعطیلی کشیدن فعالیت های ارکستر سمفونیک تهران شد.
البته مرادخانی با فاش ساختن دلیل اصلی تعطیلی ارکستر سمفونیک تهران از پرداخت این بدهی به عنوان یکی از اصلی ترین اهداف فعالیت های کوتاه مدت دفتر موسیقی این معاونت در آغز فعالیت هایش در دولت یازدهم خبر داد و تاکید کرد به زودی فعالیت این ارکستر بار دیگر با برنامه ریزی دقیق و هدفدار و بلند مدت دوباره از سر گرفته خواهد شد.
نرم نرمک، رسید آنک بهار
همین گفته ها کافی بود تا بار دیگر هنرمندان عرصه موسیقی با شیندن وعده از سر گیری فعالیت های ارکستر سمفونیک تهران خیال هاشور خورده ذهن شان به سبب روزهای خاکستری و سیاه فعالیت های این ارکستر را دستی بکشند و چشم انتظار روزهای روشن آینده باشند.
به ویژه آنکه آنها صحت عملگرایی وعده های مدیران و معاونان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت تدبیر و امید را با محقق شدن وعده بازگشایی خانه سینما که آن نیز در سال پایانی فعالیت های وزارت ارشاد دولت دهم به دلایل نه چندان قانع کننده بسته شده بود به عینه دیده بودند.
امیدواری هنرمندان عرصه موسیقی به راه اندازی مجدد ارکستر سمفونیک تهران زمانی رنگ و بوی جدی تری به خود گرفت و از حد درخواست به حکم مطالبه بدل شد که حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحاین در نخستین دیدار خود به عنوان رییس جمهوری دولت یازدهم با هنرمندان در تاریخ 18 دی ماه سال 1392 تحت برنامه ای به نام «روحانی مچکریم» بر بازگشایی ارکستر ملی و ارکستر سمفونیک تهران تاکید کرد و از تعطیل شدن فعالیت این دو ارکستر ابراز تاسف کرده بود.
گفته های دکتر روحانی با تاکیدات علی جنتی وزیر فرهنگ و ازشاد اسلامی دولت یازدهم در بیست و نهمین دوره جشنواره بین المللی موسیقی فجر همان سال (1392) و صحبت های پیروز ارجمند مدیر دفتر موسیقی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد دولت تدبیر و امید در فروردین ماه 1393 در رسانه ملی همراه بود.
ارجمند با اعلام نام منوچهر صهبایی به عنوان رهبر ارکستر سمفونیک تهران و فرهاد فخرالدینی به عنوان رهبر ارکستر ملی ایران آرزوی رو به محال هنرمندان موسیقی کشور برای بازگشایی و احیای دو ارکستر بزرگ ایران را به امری رو به تحقق بدل ساخت.
خبر اختصاص بودجه چهار میلیارد تومانی از طرف سازمان برنامه و بودجه به شکل انحصاری برای پرداخت بدهی ها، تجهیز و ترمیم سازها و سالن ها و برنامه ریزی برای آغاز فعالیت های مستمر این دو ارکستر گام بزرگی بود که در مسیر عملیاتی شدن تمامی آن وعده ها یکی پس از دیگری توسط مسئولان برداشته و با نگاه هنرمندان رصد شد.
در نهایت منوچهر صهبایی رهبر انتخاب شده ارکستر سمفونیک تهران در تاریخ هفتم تیر ماه سال جاری (1393) آزمون نوازندگان این ارکستر را برگزار کرد و در ابتدای مرداد ماه نتایج اعلام شد.
هر چند در میان افراد برگزیده شده، تعدادی از نوازندگان سرشناس و موفق دوره قبلی فعالیت های ارکستر سمفونیک تهران حضور نداشتند اما صهبایی از حضور استعدادهای تازه و درخشان در میان افراد منتخب خبر داد.
پیروز ارجمند هم درباره عدم حضور برخی از نوازندگان پیشین ارکستر در دور جدید فعالیت های ارکستر سمفونیک تهران در بیست و هفتم مهر ماه سال 1393 در گفت و گو با خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) گفته بود: «تمام تعهداتمان را به نوازندگان قبلی پرداخت کردیم و نوازندگان جدید را طبق فراخوان و آزمون های متعددی انتخاب کردیم. اگر برخی نوازندگان ارکستر قبلی را در ارکستر سمفونیک و ارکستر ملی جدید نمی بینیم، به دلیل دیوار بی اعتمادی حاصل از دولت قبلی است که آنها یا احتمالا در آزمون ها شرکت نکرده و تمایلی به شرکت در آن نداشته یا به ارکسترهای دیگر جذب شده اند.»
اوباما هم از ارکستر سمفونیک صحبت نکرده
درست چند روز بعد از صحبت های حجت الاسلام والمسلیمن دکتر حسن روحانی رییس جمهوری دولت یازدهم درباره تاکید بر راه اندازی ارکستر سمفونیک تهران، علی رهبری، رهبر سابق ارکستر سمفونیک تهران که سابقه بسیار درخشانی به عنوان یک ایرانی هنرمند در عرصه موسیقی دارد و تاکنون بیش از 120 ارکستر مانند ارکستر فیلارمونیک برلین، ارکستر ملی فرانسه، ارکستر فیلارمونیک لندن، ارکستر رادیو و تلویزیون بلژیک و بسیاری از ارکسترهای بزرگ دنیا را رهبری کرده است از سخنان دکتر روحانی بسیار گرم استقبال کرد.
وی با انتشار یادداشتی درباره اهمیت احیاء و از سرگیری ارکستر سمفونیک تهران با ابراز خشنودی از آنکه شخصی به عنوان رییس جمهوری روی کار آمده که مثبت، فهمیده و هنر دوست است آورده بود: این باعث افتخار من است که بگویم، رئیس جمهور ایران تنها رئیس جمهوری است که در صحبت هایش راجع به ارکستر سمفونیک تهران سخن گرفته است. این موضوع را برای این می گویم که من مدیر چندین ارکستر معتبر خارجی بوده ام و تعداد زیادی از رئیس جمهور ها و پادشاهان را دیده ام اما تا به حال ندیدم که هیچ کدام از آنها کلمه ارکستر سمفونیک را به زبان بیاورند. این شخص آنقدر فهمیده بود که وقتی دوستان من که اتریشی و فرانسوی هستند با افتخار به من گفتند، رئیس جمهوری ایران درباره ارکستر صحبت کرده است. حتی اوباما (رییس جمهور آمریکا) هم هیچ گاه این کار را نکرده و کاری به کار ارکستر ندارد.
وی همچنین در بخش دیگری از این یاداشت آورده بود: تا به حال در هیچ جای دنیا ندیده ام که اعضای ارکستر یک کشور از این موضوع نگران باشند که اگر وزیر بعدی کشورشان موسیقی دوست نداشته باشد، چه کار کنند؟ مقوله هایی هستند که جزو فرهنگ ایران است و نمی توان خیلی راحت آنها را تعطیل کرد.
همین صحبت ها در حقیقت بازتاب دهنده اهمیت و جایگاه ارکستر سمفونیک تهران در بطن فعالیت های هنر موسیقی ایران در عرصه های بین المللی است و به همین دلیل موضوع احیاء و از سرگیری فعالیت های این رکستر تا این حد مورد توجه واهمیت هنرمندان کشور است.
استفاده از پتانسیل بالای هنرمندان داخلی
همزمان با قطعی شدن فعالیت مجدد ارکستر سمفونیک تهران بعد از اختصاص بودجه مشخص به این بخش از سوی سازمان برنامه و بوجه، هنرمدان متعددی درباره لزوم برنامه ریزی برای فعالیت صحیح و اصولی ارکستر سمفونیک و تلاش برای بازگرداندن جایگاه قدرتمند این ارکستر ایرانی در عرصه های داخلی و بین المللی به بیان آرا و نظرات شان پرداختند.
از همین رو در ادامه این گزارش با هدف بررسی جایگاه ارکستر سمفونیک تهران در حال حاضر و چگونگی برنامه ریزی برای ادامه حیات و فعالیت های این ارکستر با تنی چند از نوازندگان و دست اندرکاران ارکستر سمفونیک تهران به گفت و گو نشستیم.
آرمین قیطاسی از نوازنگان شناخته شده ارکستر سمفونیک تهران که در اغلب فراز و فرودهای این ارکستر طی یک دهه اخیر با آن هم رراه بوده است در گفت و گو با ایرنا با تاکید براین مساله که تعطیلی ارکستر سمفونیک تهران در دولت قبلی تنها به دو عامل نداشتن بودجه و برنامه ریزی صحیح مربوط بوده است می گوید: فعالان عرصه موسیقی به خوبی می دانند که تعطیلی ارکستر سمفونیک در هر جامعه ای یک آسیب بزرگ فرهنگی به شمار می رود و تکذیب تعطیل شدن آن و یا بیان دلایل غیرمنطقی برای توقف فعالیت های این ارکستر در دولت قبلی نشان دهنده بی اهمیت بودن این موضوع در بین مسئولان وقت داشت.
وی با تاکید بر جایگاه مهم ارکستر سمفونیک تهران به عنوان بخشی از هویت ملی و فرهنگی کشورمان و تشبیه آن به تیم های ملی و فعالیت های ملی کشورمان در عرصه های بین المللی و بازتاب آنها ادامه می دهد: در صورت آغاز فعالیت مجدد ارکستر سمفونیک ایران شکی وجود ندارد که با وجود پتانسیل های موجود در بین نوازندگان و هنرمندان عرصه موسیقی کشور بار دیگر می توانیم توانمندی های مان در عرصه بین المللی را به همگان نشان دهیم اما این مهم محقق نمی شود مگر آنکه در ابتدا رهبری دلسوز برای ارکستر انتخب شود که بیشتر به فکر نوازندگان باشد تا خودش و همچنین حس رقابت را در بین نوازندگان ارکستر ایجاد کنیم.
این نوازنده ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر ملی کشورمان با اشاره به لزوم رایزنی های بین المللی برای حضور ارکستر در خارج از مرزها و استفاده از دانش بزرگان این حرفه در داخل کشور می گوید: می توانیم جایگاه ارکستر سمفونیک تهران را به حدی برسانیم که خود این ارکستر با اجرای کنسرت ها و فروش آلبوم های صوتی و تصویری به درآمدزایی برسد و خوشحالم که مسئولان دفتر موسیقی در حال حاضر علاوه بر انتخاب رهبری شایسته، چشم انداز بین المللی و رسیدن به سقف درآمدزایی را مد نظر دارند.
قیطاسی همچنین با تاکید بر پرهیز از استمرار برنامه های مناسبتی و فرمایشی به عنوان برنامه های اصلی ارکستر سمفونیک خاطرنشان می کند: یکی از اصلی ترین آسیب های ارکستر سمفونیک در دولت قبلی که باعث سیر نزولی و در نهایت توقف فعالیت های آن شد دور شدن فعالیت های ارکستر از نفس اصالت حرفه ای آن و متمرکز شدن بر برنامه های سفارشی و فرمایشی بود.
توجه به دغدغه اقتصادی نوازندگان
اما ارسلان کامکار نوازنده چیره دست بربط و ویولن و مایستر سابق ارکستر سمفونیک تهران نیز با تاکید بر برنامه ریزی صحیح و اصولی و آغاز کار توام با صبر و آرامش به ایرنا می گوید: بعد از مدت ها تعطیلی و دوری نوازندگان از گروه نوازی در قالب ارکستر سمفونیک تهران، به جز تعداد محدودی از آنها که جذب ارکسترهای کوچکتر شده اند اغلب آنها از فرم اصلی خارج شده اند، درست مانند ورزشکاری که به دلیل آسیب دیدگی مدتی دور از میادین است و برای بازگشت به شرایط آرمانی نیازمند سپری کردن تمرین های مستمر و حضور مجدد در عرصه ورزش حرفه ای است.
وی ادامه می دهد: زمانی که ارکستر سمفونیک تهران به جایگاه تثبیت شده خود رسیده بود نه تنها در جهان شناخته شده بود که در آسیا نیز بعد از کره جنوبی، ژاپن و چین مقام چهارم را از نظر تکنیک و قدرت اجرای موسیقی های بزرگ جهانی داشت و اگر آن آسیب ها سر راه این ارکستر قرار نمی گرفت و حرکت صعودی آن تا امروز ادامه داشت بدون شک ارکستر سمفونیک تهران، امروز حرف های فراوانی برای عرضه در صحنه های بین المللی داشت، هر چند که اعتقدا دارم با سرمایه گذاری و حرکت برنامه ریزی شده اصولی و حرفه ای می توانیم بار دیگر به قدرت قبلی و ادامه دادن حرکت صعودی ارکستر سمفونیک تهران دست یابیم.
کامکار با تاکید بر حل شدن مشکلات مالی ارکستر سمفونیک و نوازندگان آن گفت: تا زمانی که نوازنده دغدغه معیشت روزانه خود را داشته باشد بدون شک نمی تواند توان صد در صدی خود را برای هنر بگذارد و خوشبختانه نوازندگان و هنرمندان ایرانی انسان هایی با سطح توقع منطقی هستند. از همین فرصت استفاده می کنم و بار دیگر این جمله ام را که پیشتر بارها و بارها بیان کرده ام بازگو می کنم که تنها با فروش یک روز نفت ایران می توانیم هزینه 40 سال فعالیت حرفه ای و بدون دغدغه ارکستر سمفونیک کشورمان را فراهم کنیم.
حمایت معنوی رسانه ملی
مهدی کلانتری دیگر نام آشنا در عرصه نوازندگی ارکستر سمفونیک کشورمان در گفت و گو با ایرنا با اشاره به لزوم فرهنگسازی میان مردم و ارتقای سطح سلیقه آنها می گوید: موسیقی تولید می شود تا به گوش مخاطبان برسد، متاسفانه طی یک دهه اخیر به دلیل بی توجهی به موسیقی ارکسترال در قالب های سمفونیک و ملی و بها دادن بیش از حد به آثار پاپ، سطح سلیقه مخاطبان را پایین آورده ایم و در این زمینه نیازمند برنامه ریزی های همه جانبه برای بسترسازی و کار فرهنگ سازی بین مخاطبان و عموم افراد جامعه هستیم.
وی همچنین به لزوم ورود رسانه ها به ویژه رسانه ای فراگیر مانند رادیو و تلویزیون به عرصه موسیقی سمفونیک اشاره می کند و می افزاید: رسانه ملی با برنامه های مختلف بدون حضور مستقیم در شکل حمایت مالی البته منهای حق مالکیت هنری هنرمندان و در شکل معنوی نیز می تواند با پخش آثار موسیقایی فاخر، علاوه بر ارتقای سلیقه و مطالبات مخاطبان از هنرمندان برای تولید آثار کیفی تر، کمک حال موسیقی سمفونیک کشورمان به عنوان نماینده فرهنگی ایران در عرصه های بین الملی باشد.
مشکلات باید به دست خودمان حل شود
همچنین منوچهر صهبایی رهبرارکستر سمفونیک تهران که بعد از وقفه ای چند ساله بار دیگر در دولت یازدهم چوب هدایت نوازندگان این ارکستر را در دست گرفته است با بیان آنکه به خاطر تقدیر شدن به ایران نیامدم بلکه صرفا هدفم خدمت به موسیقی سمفونیک مملکتم است گفته بود: سمفونی هایی از بتهوون، چایکوفسکی، مندلسن، موتسارت و دورژاک رپورتوار واقعی یک ارکسترسمفونیک هستند و برنامه هایی که ارکستر در دو سه سال آخر فعالیت هایش در دولت قبلی به اجرا یم گذاشت که اغلب به دلیل سفارشی و فرمایشی بودن شان هیچ گونه ارزش هنری نداشته و فقط باعث پایین آمدن سطح موسیقیایی یک ارکستر سمفونیک می شوند.
وی همچنین با تاکید بر آنکه یکی دیگر از مسایل حاشیه ساز در سال های آخر فعالیت ارکستر که در نهایت به تعطیلی آن انجامید هدایت ارکستر با رهبران میهمان بود یادآور شده بود: اگر کسی تصور کند هدایت یک کشور بدون رییس جمهوری یا نخست وزیر ممکن است یا برای اداره یک کشور می شود از مسوولان کشورهای دیگر استفاده کرد، در این صورت این کار را می شود با ارکستر سمفونیک هم انجام داد. اما قطعا هر آدم عاقلی می داند که این کار غیرممکن است. اصولا در هیچ جای دنیا بدون رهبر دایم ارکستری کار نمی کند. برنامه ریزی برای ارکستر، تصمیم گیری درباره دعوت از رهبران میهمان و قطعات اجرایی در ارکستر با پیشنهاد و برنامه ریزی رهبر دایم انجام می شود. هیچ فرد عاقلی حل مشکلات زندگی خود را با میهمان در میان نمی گذارد.
صهبایی البته در برابر تاکید برخی هنرمندان بر مسائل مالی به عنوان یکی دیگر از آسیب های موجود در مسیر تعالی فعالیت ارکستر سمفونیک تهران بابیان آنکه یک هنرمند تنها هدفش درآمد و پول نیست گفته بود: در تاریخ هنر جهان هنرمندان بزرگ مثل موتزارت، شوبرت و دیگران گاهی حتی نان شب شان را نداشتند، اما هنر برایشان در اولویت بود. مطمئن باشید هنرمندی که با عشق و علاقه خود را به این سطح رسانده، با تداوم کار هنری خود پول و درآمد هم سراغش خواهد آمد.
سخن پایانی
آنچه در قالب این دو گزارش آمد تنها تلاش داشت تا در حد بضاعت و توان کلمات، فراز و فرودهای ارکستر سمفونیک تهران را از آغاز تا زمان حال با خوانندگان آن در میان بگذارد و همچنین تا حدی به ارائه راه کارها و نمونه هایی در این هنگام که بارقه امید از سرگیری فعالیت های مجدد ارکستر سمفونیک به همت مسئولان فرهنگی دولت بیش از هر زمانی پررنگ تر و دست یافتنی تر است بپردازد.
بی گمان از این دست نوشته ها و گفته ها فراوان در فراوان بوده و خواهد بود اما در نهایت ذکر این نکته به جای سخن پایانی و نتیجه گیری های کلیشه شده این دست از گزارش های رسانه ای و مطبوعاتی لازم است که در کنار تمام تاکیداتی که بر فعالیت مسئولان برای چرخیدن چرخ فرهنگ و هنر کشور بیان می شود، نباید فراموش کرد که مقوله فرهنگ امری انحصاری برای دولت نیست و در این میان برای گردش صحیح چرخ فرهنگ و هنر در هر جاده و مسیری به همراهی هنرمندان و همت و عزم عمومی مردم به عنوان مخاطبان اصلی محصولات فرهنگی و هنری بیش از هر زمانی نیاز داریم. پس به امید آن روز....
منبع: ایرنا
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
