پنج نکته در مورد امامان جمعه وجماعت

گروه مذهبی - سید محمدصادق محمدی وفایی، گویند تا پیش از آنکه انصار، روز جمعه را جمعه بنامند، این روز «یوم العروبه» نامیده می‌شد. پیامبر اسلام(ص) در راه هجرت به یثرب که پس از ورودش «شهر پیامبر» یا «مدینه النبی» نامیده شد،

به گزارش بولتن نیوز، در محله‌ای به نام قبا توقف کرد تا علی بن ابیطالب و فاطمه زهرا (س)و تعدادی از مسلمانان به او بپیوندند.پیامبر اسلام که روز دوشنبه وارد محله قبا شده بود، تا روز پنجشنبه با مردم آن قبیله نماز گزارد و همراه آنان، نخستین مسجد اسلام را بنا کرد. سپس روز جمعه، به سوی مدینه حرکت کرد و در وادی «رانوناء» همراه مردم مدینه «نخستین نماز جمعه» را، اقامه کرد.او سپس به قبا بازگشت و همچنان منتظر علی و فاطمه و دیگر پیروانش ماند. از آن پس و تا پایان عمر پیامبر اسلام(ٌٌص)، نماز جمعه، برنامهٔ هفتگی مسلمانان شد.

حضرت امام خمینی(ره) فرمودند: «یکی از مهمترین چیزهایی که در این انقلاب حاصل شد، قضیه نمازجمعه است که در زمان سابق در بین ما مطرود، و در بین اهل سنت بطور دلخواه نبود و غالباً تحت نفوذ قدرتها انجام می گرفت که بحمدالله در این نهضت نمازجمعه با محتوای حقیقی آن تحقق یافت.»
مجری برنامه شناسنامه فرمودند:از آیت الله امامی کاشانی پرسیدم نظرتان در مورد نماز جمعه‌ها چیست؟ استقبال‌ها چطور است؟ فرمودند استقبال‌ها یک مقداری کم رنگ تر شده است.اما جناب تقوی رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه فرمودند: « در بعضی از شهر‌ها مثل اوایل نیست، در بعضی از نقاط هم استقبال بیشتری شده است. اگر یک نگاه کلی را روی کشور داشته باشیم، نمی‌توانیم بگوییم کم شده است.»
حال آیا واقعا از شور و اشتیاق به نماز جمعه و جماعت ها کاسته شده است یا نه نیاز به دقت و بررسی بیشتری دارد ولی واقعیت این است حضور پرشور مردم در نماز جمعه و جماعت ها به اموری بستگی دارد که یکی از این امور شخصیت خود امام جمعه و جماعت است. امام جمعه و امام جماعت¬ها باید پر مطالعه باشند. شهید مظلوم بهشتی فرمودند «پنجاه هزار کلمه بخوانید و پنج کلمه بگویید.سخنان یک خطیب باید براساس نیاز مردم تدارک دیده شود.از خوش خویی و خوش گویی و خوشرویی او جذابیت تراوش شود و بین گفتار و کردارش تضادی دیده نشود ودر یک کلمه محبوبیت و مقبولیت مردمی داشته باشد.و علاوه براین مدیریت داشته باشد و حال نمازگزارانش را رعایت کند.
۱- محبوبیت و مقبولیت مردمی
اولین و مهم ترین ویژگی امامان جمعه وجماعت ، محبوبیت و مقبولیت مردمی است. پیشوایان اسلام بر محبوبیت امام جمعه و جماعت و مورد رضایت و پذیرش بودن او نزد نمازگزاران، تأکید فراوانی نموده اند. رسول اکرم(ص) امام جماعتی را که نمازگزاران امامت او را خوش نمی دارند، در ردیف افرادی قرار داده است که زکات نمی دهند.و نیز می فرماید: «هشت طایفه اند که خداوند از آنها نمازی را نمی پذیرد: بنده فراری تا وقتی که به سوی مولایش برگردد، زن ناشزه ای که همسرش بر او خشمناک باشد، منع کننده زکات، امام [جماعت] قومی که نماز بخواند با اینکه مردم از وی کراهت داشته باشند. «من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، جامعه مدرسین، قم، ۱۴۱۳ ه . ق، چاپ سوم، ج ۱، ص ۵۹».
یکی از موضوعاتی که در عصر ما به شدت از محبوبیت و مقبولیت یک امام جمعه و یا جماعت می¬کاهد این است که امام خود را به جناحی اختصاص دهد و به سخنگوی یک جناح تبدیل شود.اگر امام جمعه¬ای در طول مسولیتش از یک جناح انتقاد کند و نسبت به اشکالات جناح مقابل هیچ گونه انتقادی نکند ،مردم او را عادل به حساب نمی آورند و قضاوت او را ناعادلانه می شمارند.اگر در میان مطالب خطبه هایش بویی از باندبازی احساس کنند،هرگز به او دل نمی¬دهند.
رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه فرمودند«مردم امام جمعه و روحانیت را پناهگاه خودشان می‌دانستند و هر کجا شکایتی و مسئله‌ای داشتند با آنها در میان می‌گذاشتند. از گذشته همین طور بوده است. این حرفها را در خانه‌ی روحانیت به مراجع و علما می‌زدند و امروز هم دفتر امام جمعه در هر شهری پناه گاه مردم است. پس نمی‌توانیم مردم را نادیده بگیریم.»
و نیز فرمودند : در‌ یک شهر مردم می‌ریزند در خانه‌ی امام جمعه و راجع‌ یک مسئله‌ای و‌ یا راجع‌ یک مسئولی گله دارند، ما سیاست کلی مان این است که تا می‌شود این گونه مسائل را به خطبه‌ها نکشانند و در خارج از خطبه‌های نماز جمعه مسئولین با امام جمعه صحبت کنند و امامان جمعه صحبت مردم را به مسئولین برساند و مسئولین بالاتر مشکل را حل کنند.»
براین اساس شخص امام جمعه نباید نسبت به شخصی که مظلوم واقع شده است و به دفتر او پناه برده است بی تفاوت باشد.یا بگوید وظیفه ی من اقامه نماز جمعه است.
اگر امام جمعه¬ای نقش پدرانه خود را در بخشی از ادارات و در میان مسولین از دست بدهد یا با کاهش محبوبیت مواجهه شود ،آیا مسولین سفارشات آن امام جمعه را با جان و دل انجام خواهند داد؟ آیا همه¬ی مردم به منزل امام جمعه ای که آن محبوبیت لازم را ندارد و باندبازی او بر تدینش می چربد خواهند رفت؟
بنابراین امامان جمعه اگر بخواهند جذب حداکثری مقام معظم رهبری را سرلوحه¬ی برنامه¬ای خویش قرار دهند،باید مواظبت کنند بر پیشانی او آرم یک جناح خاص ننشیند.
سخنرانی¬های پراکنده و دسته بندی نشدن مطالب امام جمعه باعث خواهد شد از محبوبیت او کاسته شود.عصبانیت بی جا و لحن سخنرانی یک امام جماعت و جمعه ، محبوبیت و مقبولیت ستیز است آیا اگر امام جماعت یا جمعه¬ای در سخنرانی¬های سیاسیش شخصیت ثابتی نداشته باشد و تبدل رای او قانون زندگیش باشد در میان مسولین و قومش مقبولیت و محبوبیت خواهد داشت؟
اگر امام جماعت یا جمعه¬ای خودش را محدود و محصور کرد در یک جناح آیا متدینین جناح مقابل بر او احسن¬ها می فرستند؟ و به او و موضع سیاسی او عشق می ورزند؟ اگر در مصاحبه های رسانه¬ای خودش را با بیانی شفاف و صریح در مقابل جناح دیگری قرار دهد، آیا بر درجه محبوبیت او در میان جناح مقابل،افزوده خواهد شد؟ یا ریزش محبوبیت او در لایه هایی از جامعه حتمی خواهد بود؟
به نظر می رسد علاوه براین که امام جمعه‌ و جماعت باید با مردم ارتباط دشته باشد، سفره اش با مردم‌ یکی باشد، پاک دست و ساده زیست باشد. باید فراجناحی نیز باشد آیت الله امامی کاشانی فرمودند‌ یکی از چیزهایی مهم این است که امام جمعه‌ها باید عمود خیمه‌ی ولایت به معنای واقعی باشند و همان طور که ولایت حرکت می‌کنند و همه‌ی جناح‌ها را‌ یک جور می‌بینند آن‌ها هم‌ یک جور ببینند، در این صورت آبی است روی آتش. و مقام معظم رهبری فرمودند: «نمازجمعه به خودی خود یکی از آن عوامل حفظ کننده و باقی دارنده و ضد زوال در درون نظام اسلامی است و تا وقتی این نماز هست و تا وقتی ائمه ی محترم جمعه "کما هی حقُّها” انجام می گیرد، بلاشک در جامعه اسلامی، خوف و تزلزل نیست» ( با رهبر در سنگر جمعه)
رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه (در برنامه شناسنامه)فرمودند گاهی بعضی از احزاب و گروه‌های سیاسی ایراد می‌گیرند که نماز جمعه و امام جمعه جناحی است و جناحی دارد صحبت می‌کند. روی همین مسائل است که باید بگویم امام جمعه جناحی نیست. البته ممکن است صحبت امام جمعه با صحبت‌ یک جناح و طرف داران‌ یک جناح در تضاد باشد. فرض کنیم در مورد رابطه با آمریکا‌، یک عده ممکن است طرف دار رابطه با آمریکا باشند، حالا اگر امام جمعه آمد و با این رابطه با دلیل و منطق مخالفت کرد، آن وقت آن‌هایی که مخالف هستند حق دارند بگویند شما جناحی هستید؟‌ یا بعضی از جناح‌ها با امام جمعه همراهند؟ بعضی مسائل این طوری است.
وقتی مجری از جناب تقوی پرسید می‌خواستم بدانم چند درصد(امامان¬جمعه) این طرفی هستند چند درصد آن طرفی؟جواب دادند: «آن‌هایی که در نهاد نماز جمعه هستند و سلیقه‌ی سیاسی خاصی دارند و تریبون نماز جمعه را هم چنان تریبون نظام می‌دانند و حفظ کردند، کارشان را دارند انجام می‌دهند ما مشکلی نداریم با انها. ما هیچ کس را به خاطر این که سلیقه‌ی سیاسی خاصی دارد از گزینش‌ها رد نکردیم و سلیقه‌های مختلفی را گزینش می‌کنیم اما او باید به سیاست‌های نظام معتقد باشد و سیاست‌های نظام را ترویج کند. هر نظامی تریبون به مخالفین خودش نمی‌دهد. باید سیاست‌های کلی نظام را تقویت کند و ترویج کند.»
با توجه به این مطالب امامان جمعه و جماعت باید به فراجناحی بودن بیندیشند و به نظر می رسد هر امامی ضمن این که می تواند خطوط مشخصی برای خودش داشته باشد،می¬تواند از آفت جناح بازی محفوظ بماند. بنده که سالهاست تبلیغ محورم به هر روستا یا شهری رفته ام و در هر مسجدی و مراسمی شرکت کرده¬ام ، جمعیت تک جناحی ندیده¬ام و هرگز هم خود را در زیر چتر یک جناح قرار نداده¬ام ، بلکه با افتخار گفته¬ام شریعت محورم و شریعت محمدی(ص)حدود ومرزهایی دارد.در شریعت اسلامی ولایت فقیه رکنی رکین است .تبعیت از او صلاح و فلاح جامعه را به دنبال دارد.
در این شریعت همه¬ی افراد از هرجناحی که باشند(جناح های درون نظام) برادر هستند .باید یار و همکار یکدیگر باشند. در این شریعت تهمت و لج بازی و تعصبات کور و کلک و حقه بازی و پرونده سازی جایی ندارد.
با توجه به آنچه گفته شد، هر امامی به جمعیت نماز گزارانش نکند و ارزیابیی از عملکرد حوزه ی خدمت و شهرش داشته باشد اگر محبوبیتش نمرده بود به فعالیتش در همان مسجد ادامه دهد .در غیر این صورت در مسجد و محلی دیگر با دقت و برنامه ریزی بیشتری به وظیفه اش عمل کند.
۲-مراعات حال نمازگزاران
شریعت اسلامی بر رعایت کردن حال نمازگزاران بسیار تاکید کرده است به یقین امامان جمعه و جماعت هم در سخنرانی¬ها و هم در خود نماز باید به حال زار برخی از نمازگزارنشان توجه بیشتری داشته باشند.در فصل تابستان که مسجد گنجایش همه¬ی نمازگزاران را ندارد بسیاری از مردم در فضاهای سرباز قرار دارند و نور آفتاب بدن آزار آنهاست، در این صورت خطبه ها باید خیلی خلاصه شوند ،از خواندن پیام های غیر ضرور جلوگیری شود ولی گاه در همان شرایط دیده می¬شود برای کمک به مسجد پول جمع می کنند! و خطبه ها طولانی می خوانند!.و کار به جایی رسید که بنده خدایی گفت خدایا توبه! از این بعد هرگز نمازجمعه نخواهم رفت!
این درحالی است که امام صادق(ع) می فرمایند:«هر گاه امام جماعت بودی، یک الله اکبر برای تو کافی است؛ زیرا افرادی که کار دارند یا ضعیف و پیر هستند با تو می باشند» الکافی، ج ۳، ص۳۱۰
امیر المؤمنین (ع) می فرمایند: آخرین سخنی که با آن از محبوب قلبم جدا شدم، این بود که فرمود: یا علی! به هنگام نماز [جماعت]، نمازی متناسب ب حال ضعیف ترین کسی که به تو اقتدا کرده است بخوان وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۴۴۷٫
رسول خدا(ص) می فرمایند:: «کسی که امامت گروهی را به عهده گیرد و در حاضر شدن [برای نماز] و قرائت و رکوع و سجده و نشستن و برخاستن خود، راه اعتدال و میانه را در پیش نگیرد، نمازش مورد پذیرش نخواهد بود و از کتفهای او تجاوز نمی کند و جایگاه چنین امامی نزد خداوند همچون جایگاه سلطان ستمگر و تجاوزگری است که برای اصلاح رعیت خود تلاش ننموده و فرمان الهی را در میان آنان به پای نداشته است» وسائل الشیعه، ج ۸، ص ۴۲۰٫٫
۳-آشنایی با دانش مدیریت
رسول گرامی اسلام(ص)خودش مدیریت و امامت مسجد را به عهده داشتند .اکنون نیز هر امامی باید مسجدش را مدیریت کند . متأسفانه امروزه مشاهده می شود که در برخی از مساجد، امام جماعت هیچ گونه اختیاری ندارد و برخی از افراد با در نظر گرفتن منافع خود هر برنامه ای را اجرا می کنند و از اجرای برنامه ای جلوگیری می¬کنند!
۴-رعایت نظم
یک امام جماعت اگر ده دقیقه¬ای قبل از اذان به مسجد بیاید برکات فراوانی به دنبال خواهد داشت.گوش دادن به درد دلها و پاسخ دادن به سوالات در چنین دقایقی بسیار راهگشا خواهد بود.

۵- استفاده از فضای مجازی
روزی بعد از نماز مغرب و عشا جوانی آمد و گفت حاج آقا ! پرسشی دارم که گفتن شفاهی آن برایم مقدور نمی باشد سوالم را در این کاغذ نوشته ام لطفا آن را بخوان و جوابم را ذکر کن.به یقین این دسته از پرسشها به راحتی دردل سایتها قرار می گیرند.
وقتی بسیاری از جوانان سایتی شده¬اند با فضای مجازی رفقیند و با نوشتن دوستند و همه¬ی مردم پیامکی¬اند، زیبنده یک عالم نیست از این ابزار روز استفاده نکند. ازاینرو امام جمعه و جماعت باید دارای وبلاگ یا سایتی باشند؟و خود به شخصه آن را چک کنند.
توضیحی در مورد یوم العروبه
روز جمعه را به جهت اجتماع مردم براى نماز، جمعه گفته ‏اند. برخی مسلمانان گفتند یهود و نصاری هر کدام برای خود، روزی را تعیین کرده و در آن روز دور هم جمع شده و عبادت می کنند، بهتر است ما نیز چنین روزی را انتخاب کنیم.آن ها روز قبل از شنبه را که به آن "یوم العروبه” می گفتند، انتخاب کردند.لذا جمعه را جمعه نامیده اند، زیرا در آن روز مسلمانان دور هم جمع شدند تا ذکر و یاد خداوند را انجام دهند. از اینرو روز جمعه روز اجتماع مسلمانان بود. (ر.ک: تفسیر نمونه، ج ‏۲۴، ص ۱۳۰؛ تفسیر جوامع الجامع، ج ‏۴، ص ۲۹۲