داووداوغلو واقعا کیست؟

گروه بین الملل، با گذشت پنج روز از معرفی کابینه جدید ترکیه توسط داووداوغلو، گمانه زنی ها در مورد مواضع احتمالی این دولت افزایش یافته است. کارشناسان سیاسی در حال بررسی مواضع پیشین داووداوغلو هستند تا بفهمند که ایدئولوژی داووداوغلو در مورد مسائل کشور ترکیه و جهان چیست.

به گزارش بولتن نیوز، به نقل از المانیتور، یک روز بعد از عزیمت رجب طیب اردوغان به عنوان دوازدهمین رییس جمهور به کاخ ریاست جمهوری کانکایا مشرف بر آنکارا، احمد داوود اوغلو فهرست شصت و دومین کابینه وزرا را اعلام کرد.

در نگاه نخست، این وقایع کاملا معمولی به نظر می رسند، اما در واقغ اینها بیشتر نشاندهنده انتقال بی سر و صدای قدرت تحت اختیار رییس جمهور اردوغان است، شخصی که "رهبر عالی رتبه" ترکیه پنداشته می شود.

کابینه جدید داووداوغلو که تا همین هفته پیش وزیر امور خارجه بود تقریبا همان کابینه اردوغان است. سه وزیر کابینه اردوغان با چهار فرد جدید تعویض شده اند، که از میان آنها دو نفر جدید معاون نخست وزیر هستند. یکی مشاور ارشد اردوغان بود و دیگری نیز معاون رییس حزب عدالت و توسعه است.

به عبارت دیگر، اردوغان دو معلم سیاست را به عنوان رهبران دو جناح لشگر دولت تعیین کرده که بدون شک موجب افزایش قدرت داووداوغلو در دولت می شود. داووداوغلو، در سخنرانی اش در کنگره حزب عدالت و توسعه که در آن حصول اجماع بر سر انتخاب وی به عنوان نخست وزیر جدید اعلام شد (همانطور که اردوغان می خواست)، وی روشن ساخت که دنباله رو رییس جمهور است، علی رغم شخصیت قوی ای که در نقش وزیرخارجه از خود نشان داد.

دولت جدید داووداوغلو را می توان "دولت اردوغان به نام داووداوغلو" یا "دولت اردوغان که در آن داووداوغلو تحت نظر رییس جمهور کار می کند" نامید.

البته باید به یکی از ویژگی های برجسته این دولت توجه کرد: دو نفر اهمیت زیادی برای بازارهای بین المللی دارند، معاون نخست وزیر علی بابکان و وزیر دارایی مهمت سیمسک که در مقام شان ابقا شده اند.

بازارهای بین المللی تمایل دارند که بابکان را به عنوان "سوپاپ اطمینان" ببینند. دست نخورده نگهداشتن مدیران اقتصادی در دولت جدید باعث می شود که ترکیه از بحران اقتصادی احتمالی که می توانست به خاطر اشتباهات در سطوح بالای مدیریتی رخ دهد در امان بماند. دولت جدید نشان می دهد که حداقل تا انتخابات سال 2015 نمی خواهد در حوزه اقتصادی اقدام خطرناکی انجام دهد.

یک ویژگی جالب دیگر تعیین مولود چاوش اوغلو به عنوان وزیر خارجه جدید است. جایگزین چاوش اوغلو به عنوان وزیر امور اتحادیه اروپا نیز ولکان بوزکیر است، یکی از معاونان کاملا سکولار حزب عدالت و توسعه (که مساله نادری است) و سفیر سابق ترکیه در اتحادیه اروپا، شخصی که زمانی به عنوان دبیرکل اتحادیه اروپا خدمت کرده است.

داووداوغلو در سخنرانی اش در کنگره حزب عدالت و توسعه گفت که اتحادیه اروپا برای ترکیه اولویت دارد. انتخاب چاوش اوغلو، فردی که پیشتر رییس هیات لمانی شورای اروپا بوده به عنوان وزیر خارجه و نیز انتصاب بوزکیر، فردی که تقریبا اروپا حوزه تخصصی اش است ، می تواند به خوبی نشان دهنده ادامه تعهد ترکیه به غرب توسط تیم اردوغان- داووداوغلو باشد.

با این وجود، این امر می تواند فریب آمیز نیز باشد. آخرین بحث ها در حلقه های فکری ترکیه در مورد داووداوغلو و صحبت های خود داووداوغلو چندان نشانی از هواداری غرب ندارد. تقریبا می توان عکس این مساله را نتیجه گرفت.

این بحث با مقاله یک استاد جوان در مورد تمایلات ایدئولوژیک نخست وزیر جدید ترکیه شروع شد که پیشتر شاگرد داووداوغلو بود. بهلول ازکان، استادیار دانشگاه مرمره استانبول، شخصی که بیش از 300 مقاله نوشته شده توسط داووداوغلو برای نشریات و مجلات علمی مختلف قبل از سال 2000 را مطالعه کرده، یک تحلیل جالب با عنوان "ترکیه، داوود اوغلو و ایده اسلام گرایی" ‌در آخرین شماره نشریه Survival، دو ماهنامه اتاق فکر معتبر انگلیسی IISS منتشر کرد.

ازکان ادعا کرده است که براساس مطالعات تجربی و عملی وی، داووداوغلو علی رغم اظهار نظرهای گاه و بیگاه، نه یک نئو عثمانی که یک "پان اسلامیست" است.

زمانی که نام داووداوغلو به عنوان نخست وزیر جدیدی ترکیه توسط ازدوغان مطرح شد، بحثهایی در مورد هویت ایدئولوژیک واقعی داووداوغلو و مواضع سیاسی وی مطرح شد.

شاهین آلپای، ستون نویس روزنامه زمان و یک سیاستمدار مشهور، نظرات ازکان را زیر سوال برد. وی داووداوغلو را یک " کمالیست اسلام گرا" یا یک "ملی گرای مذهبی" نامید که هردوی این عناوین بحث برانگیز هستند. وی نوشت:‌"تحقیقات ازکان هیچ ارزشی ندارند." شاید این مقاله بتواند ایده های داووداوغلو در دوره فعالیت دانشگاهی اش روشن سازد، اما اینکه این ایده ها را همان افکار داووداوغلو در زمان فعالیت سیاسی اش به عنوان مشاور ارشد اردوغان از سال 2002 و سپس وزیر خارجه از سال 2009 بدانیم درست نیست. این دلایل قانع کننده نیستند.

"سیاست خارجی اردوغان و داوود اوغلو در تعاریف نئو عثمانی، پان اسلامیستی، سنی مذهبی و دیگر انواع نمی گنجد. نمی توان به راحتی به سیاست خارجی ای که شروع به مذاکرات الحاق به اتحادیه اروپا کرد، پایگاه راداری کوراسک در اختیار ناتو قرار داد، لابی اسراییل به آن جایزه داد، یک رابطه شخصی با بشار اسد برقرار کرد، سکولاریسم را به مصر پیشنهاد کرد و در ایران احساس کرد که در خانه خود برچسب خاصی چسباند. شاید بتوان گفت که سیاست های داخلی و خارجی حزب عدالت و توسعه واقعا بر پایه اصول و ایدئولوژی خاصی نبود بلکه واقع بینانه، پوپولیستی، فرصت طلبانه و به منظور کسب و حفظ فدرت بود. اما اگر ما واقعا می خواستیم یک ایدئولوژی به آن بچسبانیم، می توانیم نام آن را کمالیسم اسلامی یا ملی گرایی مذهبی بنامیم."

پروفسور عامر تاسپینار، یک استاد دانشگاه شناخته شده دورگه ترکی-آمریکایی و عضو ارشد موسسه بروکینگز، یک اتاق فکر معتبر در واشنگتن نیز در بحث پیرامون ایدئولوژی داووداوغلو شرکت کرد. وی نوشت:

"احتمالا مهم ترین چیز اطلاع از ایدئولوژی داووداوغلو است. مقاله های متعددی در پاسخ به این سوال نوشته شده اند، و اجماع بر این است که وی یک ایده آل گرای تغییر ناپذیر است. شاید نتوان ادعا کرد که وی یک اسلام گراست، اما بدون شک می توان گفت که وی بر نقاطی از جهان که در آن مسلمانان با بی عدالتی مواجه هستند تمرکز زیادی داشته است. گرچه خود وی برچسب نئوعثمانی گری را رد کرد، اما باز هم نمی توان فراموش کرد که وی از سنت ها، بردباری و حکومت داری عثمانی به خوبی یاد می کند. وی مانند اکثر شاگردانش، در مورد غرب و نوع نگاه آن به شرق انتقادات زیادی دارد. سالها فعالیت وی در مالزی به عنوان یک پروفسور موجب شده که انتقادات ضد استعماری و امپریالیستی وی شدید باشد. اما چیزی که وی نمی فهمد این است که وی در انتقاداتش از غرب همان اشتباه غرب در شناخت شرق را تکرار می کند. نتیجه این امر چیزی است که می توان آن را "غرب شناسی" نامید، گرایش به عمومیت بخشی نقاط منفی قسمت هایی از غرب به کل آن و معرفی تمدن غربی با غرض ورزی ای مشابه آنچه شرق شناسان غربی از خود نشان می دهند.

 وقتی از تاسپینار پرسیدیم که چگونه به این نتیجه رسیده که پان اسلامیست خواندن داوود اوغلو درست نیست، و وی چه جایگزینی دارد، او جواب داد که دقیق ترین تعریف ممکن داوود اوغلو این است که وی یک "ملی گرای عثمانی-ترکی" یا یک "ملی گرای مذهبی" است، نظری که به دیدگاه آلپای نزدیکتر بود.

داوود اوغلو که بعنوان نخست وزیر جدید ترکیه در کنگره حزاب عدالت و توسعه سخنرانی می کرد، اظهار داشت که پیش از به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه ، " پس از گذشت ششصد سال از فتح استانبول، ترکیه باز بدون حکومت مانده بود تا اینکه حزب عدالت و وتوسعه به این دوره پایان داد." علاوه بر این، وی گفت که قدرت عدالت و توسعه تنها باعث بازیابی حاکمیت کشور ترکیه شد بلکه این قدرت الهام بخش یک تمدن جدید بود.

افراد نزدیک به داوود اوغلو معتقدند که وقتی وی از کلمه "تمدن" استفاده می کند، منظور وی نه تمدن غربی که یک تمدن اسلامی است. بنابراین "تمدن جدید" داووداوغلو را باید به "احیای عصر طلایی اسلام تحت رهبری ترکیه" تعبیر کرد.

مطمئنا این آرزویی بلندپروازانه و نو است. با وجود اینکه در واقع گرایانه بودن چنین رویکردی تردیدهایی وجود دارد، اما دیگر نمی توان از تمایل اردوغان و داووداوغلو به غرب مطمئن بود.