واقعاً چه کسی را سر کار گذاشته‌اید؟

گروه میراث فرهنگی و هنرهای سنتی، شهریار عدل تصریح کرد: هر پرونده‌ی میراث جهانی که در اجلاس 2015 یونسکو بررسی خواهد شد، هفت‌ماه پیش، یعنی اوایل فوریه‌ی 2014 به یونسکو داده شده و باید دید، آیا پرونده‌ی محوطه‌ی باستانی شوش نیز به یونسکو رفته است یا خیر؟

به گزارش بولتن نیوز، بر اساس اطلاعات سایت یونسکو، پرونده‌ی «شوش» یکم خردادماه 1376 درفهرست موقت پرونده‌های ثبت جهانی یونسکو قرار گرفت. دی‌ماه سال گذشته نیز ایران تصمیم گرفت، قدم بعدی را برای ثبت جهانی شوش بردارد، اما اگر آن‌طور که مسوولان معاونت میراث فرهنگی می‌گویند، میزان عرصه و حریم این محوطه (400 یا 1200 هکتار) هنوز تعیین نشده، پس چگونه پرونده‌ی شوش برای ثبت جهانی به یونسکو ارائه شده، مگر آن‌که حدودی برای این محوطه در پرونده به یونسکو اعلام شده است، اما مدیران معاونت میراث فرهنگی به هر دلیلی، تمایلی به اعلام آن ندارند.

شهریار عدل بازرس ایکوموس جهانی (شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها) درباره‌ی وضعیت پرونده‌ی شوش در یونسکو به خبرنگار ایسنا گفت: با توجه به این‌که قرار است بازرسان یونسکو برای بررسی محوطه‌ی شوش به ایران بیایند، حتما ایران پرونده‌ی خود را به یونسکو فرستاده است؛ اما در این صورت، من متوجه نمی‌شوم که صحبت‌های مطرح‌شده درباره‌ی برگزاری جلسه با هدف تعیین عرصه و حریم شوش به چه منظور بوده است؟ چون در زمان ارائه‌ی پرونده به یونسکو که حتما هفت‌ماه پیش بوده، باید عرصه و حریم شوش هم در آن اعلام شده باشد!

او با بیان این‌که این روزها، حرف‌های ضد و نقیضی درباره‌ی شوش در مجامع مختلف و بخصوص رسانه‌ها شنیده می‌شود که با عقل جور درنمی‌آید، اظهار کرد: نخستین چیزی که پس از عنوان پرونده‌های جهانی مورد توجه کارشناسان یونسکو است، عرصه‌ی محوطه یا بنای تاریخی معرفی‌شده است. بنابراین در بدترین حالت، ایران باید هفت‌ماه پیش اعلام کرده باشد که عرصه‌ی شوش مثلا 100 متر است یا 1200 هکتار. هرچند مطلقا نمی‌دانم که ایران این عرصه را برای شوش چه میزان اعلام کرده است.

دانشمندان باید حریم شوش را قبول داشته باشند

وی گفت: در زمان جنگ و در موقعیتی که از طرف عراق، محوطه‌ی شوش بمباران و تالار کتیبه‌ها آسیب دید، آقای رهبر، باستان‌شناس پیشکسوت، در شرایط اضطراری، به محوطه فرستاده شد تا عرصه و حدود این محوطه را تعیین کند. در آن زمان، به‌صورت اضطراری «400 هکتار» به‌عنوان عرصه‌ی شوش تعیین شد. پس از آن، مدتی باستان‌شناسانی مانند میرعابدین کابلی، شهرام زارع و محمد تقی عطایی برای بررسی محوطه و تعیین عرصه و حریم، به شوش رفتند.

او با تأکید بر وسیع بودن محوطه‌ی شوش، ادامه داد: حریم واقعی برای محوطه‌ی شوش باید با توجه به مسائل مختلف تعیین شود. معتقدم سازمان میراث فرهنگی و گردشگری موظف بود، سال گذشته دست‌ کم با حضور مهدی رهبر‌، میرعابدین کابلی‌، شهرام زارع و محمدتقی عطایی به‌عنوان باستان‌شناسان آن محوطه، به شوش برود و پس از انجام بررسی‌های لازم، حریمی علمی را برای این محوطه تعیین کند، حریمی که دولت بتواند از آن دفاع کند و دانشمندان آن را قبول داشته باشند. البته پس از ثبت محوطه‌ی اصلی شوش نیز می‌توان سایت‌هایی را که مستقیما به این محوطه متصل نمی‌شوند، به‌صورت جداگانه به این محوطه وصل و آن‌ها را نیز در فهرست میراث جهانی به ثبت رساند.

پرونده ثبت جهانی شوش عیب‌هایی دارد

عدل با تأکید بر لزوم دفاع از ثبت جهانی شوش براساس وظایف ملی، اظهار کرد: باید به این نکته توجه داشت که آیا این پرونده با توجه به مصالح ملی آماده می‌شود یا خیر و آیا اصلا مورد توجه یونسکو قرار می‌گیرد؟ به‌نظر می‌رسد پرونده‌ی شوش دارای عیب‌های ساختاری است.

او در پاسخ به این پرسش که آیا ایران در صورت وجود نواقصی در پرونده و اعلام آن‌ها توسط یونسکو می‌تواند آن‌ها را قبل از برگزاری اجلاس یونسکو برطرف کند؟ گفت: اگر نواقص این پرونده مانند پرونده‌ی «شهر سوخته» باشد‌، امکان دارد، ولی به‌نظر می‌رسد درباره‌ی شوش حتی بر سر مسائل اساسی و اصلی هنوز به نتیجه نرسیده‌اند، مانند این‌که شوش 400 هکتار است یا 1200 هکتار‌؟ آیا شوش از ترانشه‌ی 1 به 2 می‌رود؟ آیا این محوطه سنگ‌فرش شده است؟ آیا عرصه‌ای که قرار است برایش تعیین شود، درست است؟ آن‌وقت نمی‌توان انتظار چندانی از این محوطه داشت.

وی گفت: صحبت‌های کنونی که درباره‌ی شوش مطرح می‌شود، اشکال‌های قانونی دارد، چون نمی‌توان ارابه را جلوی اسب بست و خواست تا حرکت کند. از نظر قانونی، برای یونسکو و میراث جهانی این قضیه وجود دارد، در ایران، هر کاری می‌خواهند انجام دهند به خودشان مربوط است.

این عضو ایکوموس جهانی تأکید کرد: نمی‌توان گفت که «شوش» بی‌ارزش است. از سوی دیگر، با توجه به مباحث مطرح‌شده می‌توانند بگویند زمانی ‌که ایران پرونده‌ی خود را قبول ندارد، پس یونسکو چه‌چیز را باید قبول کند؟!

با توجه به این‌که در آخرین جلسه‌ای که به‌تازگی معاون میراث فرهنگی - محمدحسن طالبیان - درباره‌ی شوش برگزار کرد، تعیین عرصه و حریم این محوطه به پژوهشکده‌ی باستان‌شناسی سپرده شد، به‌نظر می‌رسد مسوولان برای اعلام کاری که ماه‌ها پیش پرونده‌ی آن را بسته‌اند، حالا در حال زمینه‌سازی در رسانه‌ها هستند؛ اما چرا؟ آیا دیدگاه کارشناسی باستان‌شناسان در زمان تهیه‌ی پرونده‌ی شوش (که توسط معاون فعلی میراث فرهنگی آماده شد) لحاظ نشده که حالا قرار است کارشناسان دیگری بر پرونده‌ای که ماه‌ها پیش بسته شده، مهر تأیید بزنند؟!