چگونه چای طبیعی و با کیفیت را بشناسیم؟

درشت بودن چای، رنگ نزدیک به قرمز و عطر چای جزو مواردی است که هنگام خرید باید به آن توجه داشت. همچنین چای که در فصل بهار برداشت می‌شود به مراتب از کیفیت بالاتری برخوردار است اما تشخیص واقعی چای مطلوب و سالم هنگام دم کردن میسر می‌شود؛ به طوری که برای دم کردن چای طبیعی تنها 20 دقیقه زمان لازم است و بعد از گذشت یک ربع در استکان ته نشین نمی‌شود و در مدت کوتاه رنگ غلیظی پیدا نمی‌کند.

چای سیاهی که به صورت فله‌ای در بازار به فروش می‌رسد تنوع فراوانی دارد؛ چای مورچه، ترش، باروتی و ... اما باید دانست که که گیاه چای در همه نوع آن، یکی است اما وقتی در آب و هوای مختلف رشد می‌کند و چون جزو گیاهانی است که خیلی سریع تغییراتی در آن حاصل می ‌شود، تنوع ظاهری پیدا می‌کند؛ به عنوان مثال حتی در دو شهر شمال نیز گیاه چای بنابر آب و هوای محیط تغییراتی دارد.

در کل از گیاه چای در دنیا سه نوع عمده تولید می‌شود. وقتی برگ گیاه چیده می ‌شود و به شکل تازه برای عملیات پلاسیدن یا تخمیر فرستاده می‌ شود، رنگ گیاه عوض و سیاه می ‌شود. بو و مزه آن نیز تغییر کرده و خشک می‌ شود و نتیجه خشک شدن این گیاه، چای سیاه است.

اگر گیاه تازه سریعا خشک شود و تخمیر روی آن صورت نگیرد نتیجه چای خشک، سبز است که رنگ کمتری تولید می‌ کند اما خواص آن بیشتر از چای سیاه است.

نوع دیگر چای نیمه تخمیر شده است که با نام اورنگ شناخته می شود. این چای تنها در چین تهیه می ‌شود و خواص آن فی‌ ما بین چای سبز و سیاه است!

بهترین، مرغوب‌ترین و خوش ‌طعم‌ ترین چای مربوط به چای بهاره است و بعد از چای دست‌چین شده در تابستان و پاییز قرار می گیرند.

چون در روند تخمیر چای مواد تلخ‌کننده آن بیشتر می‌شود هر چه برگ چای درشت ‌تر باشد این مواد که یبوست‌ آور هم هستند در آن کمتر یافت می‌ شود اما هر چه چای خردتر و پودرتر باشد این مواد در آن بیشتر هستند.

هر چه چای سیاه پودرتر باشد رنگ تولیدی تیره ‌تر و مزه آن تلخ‌تر خواهد بود و به مذاق هر شخصی خوشایند نخواهدآمد؛ به طور کلی باید گفت چای درشت از نظر کیفیت بهتر از چای‌ ریز و پودری است.

چای طبیعی در حالت طبیعی رنگ نزدیک به قرمزی دارد. اگر به چای هیچ افزودنی اضافه نشود رنگ، بو و مزه خوبی داشته و بی‌ ضرر است اما اضافه کردن رنگ و عطری کردن آن به شکلی که بوی تند و رنگ قرمز پررنگ پیدا کند، مضر می‌ شود.

چای طبیعی در مدت کوتاه رنگ غلیظی پیدا نمی‌کند. مطمئنا چای طبیعی بدون رنگ و بوی اضافه شده سالم ‌تر و بهتر است.

چای در سه فصل بهار، تابستان و پاییز چیده می شود و در فصل زمستان چای برداشت نمی ‌شود به این علت که هر چه از بهار به فصل تابستان و زمستان نزدیک می ‌شویم، قسمت‌ های چوبی برگ زیادتر می ‌شود.

بنابراین بهترین، مرغوب ‌ترین و خوش ‌طعم‌ ترین چای مربوط به چای بهاره است و بعد چای تابستان و پاییز قرار می گیرند.

منطقه جغرافیایی در کیفیت و کمیت مواد معطر کننده و مواد تلخ‌ کننده موثر است. به همین دلیل چای برخی نقاط خوش‌ طعم و چای برخی نقاط بسیار پست است.

به‌ عنوان مثال، در ایران آزمایشاتی که روی چای پنج شهر شمالی انجام شده نشان داده اند، اصولا چای ‌هایی که روی آن ها پرزهایی وجود دارد (البته این پرز با چشم غیرمسلح دیده نمی ‌شود) هر چه پرز بیشتری داشته باشند چون داخل پرزها اسانس جمع می شود، عطر چای بیشتر است. نتایج این بررسی‌ ها بهترین چای را چای لاهیجان معرفی کرده‌اند.

درشتی چای یکی از نکات مهم و قابل توجه است. بوی چای حرف اول را در حدس طعم و مزه چای می ‌زند ولی به هر حال، قبل از دم کردن چای نمی توان میزان کیفیت آن را به طور کامل متوجه شد . رنگ سیاه چای هم مشخصه دیگر مرغوب بودن آن است.

تا قبل از دم کردن چای نمی توان طبیعی بودن آن را تشخیص داد چراکه چای طبیعی رنگ نمی ‌دهد. از نظر اسانس هم چای اگر بوی غلیظی نداشته باشد، یعنی عطری نیست.

از آنجاکه مصرف عطریات افزوده شده به چای در طولانی مدت می ‌تواند در کبد تجمع یافته و به سموم تبدیل شود و عوارضی را برای مصرف کننده در پی داشته باشد، توصیه شده از عطردهنده های طبیعی در چای استفاده شود.

یکی از راهکارهای شناخت چای خوب مدت زمان دم‌کردن آن است به طوری که دم کردن چای خوب تنها 20 دقیقه طول می‌کشد و زمانی که چای خوب را در استکان بریزیم 15 دقیقه زمان لازم است تا حالت آن تغییر کند و اگر زودتر از این زمان رنگ چای تغییر کرد یا موادی در آن ته‌نشین شد این چای، چای مطلوبی نیست.

چای نامطلوب پس از دم‌ کردن زمانی که در استکان قرار گیرد بعد از یک ربع رنگ آن تغییر می‌کند و موادی در آن ته‌نشین می‌شود که این مساله نشانه غیرطبیعی بودن چای است.

به طور کلی می توان گفت هرچه چای تازه ‌دم تر باشد، خوش ‌بو و خوش ‌طعم‌ تر است و هر چه بماند مواد تلخ آن بیشتر شده و بو و مزه آن را تغییر می ‌دهد.

خواص چای هم هر چه بیشتر بماند عوض می‌ شود و دیگر رفع کننده خستگی نیست چون کافئین آزاد شده با دیگر مواد ترکیب شده و خاصیت خود را از دست می ‌دهد.

برای دم‌کردن چای ابتدا باید آب کاملا به جوش آید و بعد از جوش آمدن آب شعله باید بسیار کم باشد تا حالت قلیان و جوش آب از بین برود. یک سوم قوری را آب جوش پر می‌کنیم به‌طوری که باید قسمتی از قوری خالی باشد و بعد از آن روی حرارت ملایم چای را دم می‌کنیم. قوری چینی نیز بهترین نوع جنس برای دم کردن چای است.