آزادسازی بلیت هواپیما،‌ گران‌سازی نیست

با این حال چون معمولا واژه آزادسازی مترادف و مقدمه ای برای گران شدن است، مردم و کارشناسان نگرانند آزادسازی قیمت بلیت فقط به گرانی قیمت بلیت منجر شده و ثمری دیگر در پی نداشته باشد. آنان همچنین از دولت انتظار دارند در کنار آزادسازی قیمت، استانداردهای مشخصی را برای ارتقای کمی و کیفی خدمات شرکت های هوایی تعیین و بر اجرای آن نظارت کند.

در برابر تمام این پرسش ها علیرضا جهانگیریان که دکتر مکانیک هوافضاست و مدتی است سکان ریاست سازمان هواپیمایی کشوری را به دست گرفته، معتقد است مفهوم برنامه های دولت برای آزادسازی قیمت بلیت به درستی به مردم منتقل نشده است. به گفته وی قبل از آزادسازی قیمت بلیت باید متنوع سازی انجام شود و با شناسایی مشکلات اجرایی، آزادسازی واقعی انجام شود. در این صورت، آزادسازی قیمت بلیت به کاهش قیمت بلیت منجر خواهد شد.

جهانگیریان همچنین از تدوین برنامه های جدید برای کاهش تاخیر پروازها و تکریم مردم در فرودگاه ها سخن می گوید.

در شرایط فعلی چند فروند هواپیما و چه تعداد شرکت هواپیمایی فعال در صنعت حمل و نقل هوایی کشور وجود دارد؟

در حال حاضر 254 فروند هواپیما با عمر متوسط 22 سال و بیش از 40 هزار و 587 صندلی در ناوگان هوایی کشور وجود دارد. همچنین 16 شرکت هواپیمایی داخلی و 26 شرکت هواپیمایی خارجی در کشور فعال هستند که سالانه بیش از 24 میلیون مسافر را جا به جا می کنند.

با توجه به تغییرات صورت گرفته در شرایط سیاسی و اقتصادی کشور و لغو تحریم های صنعت حمل و نقل هوایی، چه برنامه ای برای ورود هواپیماهای جدید به کشور دارید؟

از ابتدای امسال 28 فروند هواپیما به ناوگان هوایی کشور پیوسته است و بر اساس برنامه ریزی های صورت گرفته ورود هواپیماهای جدید در دستور کار سازمان هواپیمایی کشوری قرار دارد و تا پایان سال شاهد افزایش ناوگان هوایی کشور خواهیم بود.

آیا تحقق افزایش ناوگان هوایی کشور به عدد 400فروند هواپیما که در سند چشم انداز 1404 پیش بینی شده، نزدیک است؟

طبق سند چشم انداز 1404 و سند توسعه هوا ـ فضا تا 12 سال آینده نیازمند حدود 400 فروند هواپیمای فعال هستیم. بنابراین باید به منظور ارتقای سطح کیفی و جبران کمبود ناوگان هوایی کشور، سالانه 40 تا 50 فروند هواپیما به ناوگان هوایی کشور اضافه کنیم که امیدواریم این روند محقق شود.

از جمله تمهیداتی که ما برای تامین این تعداد هواپیما در نظر گرفته ایم، اختصاص اعتبار ارزی مناسب از سوی صندوق توسعه ملی است که اگر این اعتبار تامین شود دستیابی به اهداف ترسیمی دور از دسترس نخواهد بود و ما شاهد روند رو به رشد ورود هواپیماهای جدید به ناوگان هوایی کشور خواهیم بود.

میزان تسهیلات دریافتی برای خرید ناوگان شرکت های هواپیمایی چه میزان خواهد بود؟

سازمان هواپیمایی کشوری خواستار اختصاص حداقل 400 میلیون دلار تسهیلات از طرف صندوق توسعه ملی شده است و اکنون شرکت های هواپیمایی در حال طی کردن مراحل لازم برای دریافت این تسهیلات هستند.

بازپرداخت تسهیلات این صندوق ارزی است یا ریالی؟

بازپرداخت این تسهیلات ارزی است و از آنجا که این روند نسبتا تثبیت شده، فعلا مشکلی برای بازپرداخت آن وجود ندارد. همچنین امکان استفاده از منابع صندوق توسعه ملی برای همه شرکت های هواپیمایی فراهم بوده و شرایط واگذاری تسهیلات نیز نسبت به گذشته آسان تر شده است. ما حتی سعی کرده ایم امکان بازپرداخت تسهیلات و تضمین های مورد نظر بانک برای خرید هواپیما را نیز تغییر دهیم. در مذاکراتی که با مقامات صندوق توسعه ملی داشتیم، فرصت بازپرداخت تسهیلات صندوق برای استفاده کنندگان به ده سال افزایش یافته و نرخ بهره نیز تعدیل شده است. همچنین تضمین های مورد نظر بانک برای پرداخت تسهیلات صندوق توسعه ملی اصلاح شده و شرایط برای شرکت های هواپیمایی مساعدتر شده است.

آیا سازمان هواپیمایی کشوری اقدامات تازه ای را پیرامون کاهش تاخیر پروازها انجام داده است؟

در نظر داشته باشید که همواره بخشی از تاخیرات پرواز به مشکلات ناشی از تحریم برمی گردد که در بخش فنی هواپیماها نیز تاثیراتی به دنبال دارد. از سوی دیگر در حال حاضر ناوگان هوایی کشور نیز با کمبود هواپیما و فشردگی پروازها مواجه است که این موضوع نیز موجب ایجاد تاخیر در انجام پروازها می شود. ما به شرکت های هواپیمایی توصیه کرده ایم شرایط را به گونه ای فراهم کنند تا مواقعی که تاخیرات پیش بینی نشده رخ می دهد، مردم از تسهیلات مناسبی برخوردار شوند و این توصیه را در ردیف وظایف آنها قرار داده ایم.

دراین باره چه نکاتی را در بررسی عملکرد شرکت های هواپیمایی مورد توجه قرار می دهید؟

ایمنی در کنار رفاه مسافران از جمله اولویت های سازمان هواپیمایی کشوری است، برهمین اساس ضروری است شرکت های هواپیمایی تمهیدات و پیش بینی های لازم را در نظر بگیرند تا هنگام بروز تاخیر پروازی با اطلاع رسانی دقیق، به موقع و با اتخاذ تدابیر لازم روند تاخیر پروازها کاهش یابد.

یکی از مکانیزم هایی که در دستور کار سازمان هواپیمایی کشوری قرار دارد تذکر به شرکت های هواپیمایی است که تاخیر پروازیشان از حد مشخصی فراتر می رود. بعد از تذکر به این شرکت ها اگر مجدد این تاخیر ها تکرار شود برای پرواز این شرکت ها محدودیت هایی ایجاد می کنیم تا حجم تاخیر پروازی خود را به حد استاندارد و قابل قبول کاهش دهند.

یکی از مسائلی که مردم در زمان تاخیرها نسبت به آن گله دارند، این است که مسئولان و پرسنل برخی از این شرکت های هواپیمایی نسبت به این مسأله پاسخگو نیستند و برخورد نامناسبی دارند. در این زمینه سازمان هواپیمایی کشوری چه الزاماتی برای شرکت های هواپیمایی در نظر گرفته است؟

در حال حاضر، مدیران شرکت های هواپیمایی موظف شده اند، با استقرار میز پاسخگو، هنگام بروز تاخیر یا هر گونه مشکلی در روند انجام پروازها به مسافران اطلاع رسانی دقیق و صحیح داشته باشند و با ذکر دلیل دستورالعمل تاخیرها در خصوص پذیرایی و... به طور کامل انجام دهند.

همچنین مسافران می توانند هنگام برخورد نامناسب عوامل فرودگاهی و پرسنل شرکت های هواپیمایی مراتب را به دفتر نظارت بر شرکت ها، فرودگاه ها و موسسات هوانوردی یا دفتر بازرسی و شکایات سازمان هواپیمایی کشوری اطلاع دهند تا مورد بررسی و رسیدگی قرار گیرد.

آیا در زمینه تاخیرهای پروازی دستورالعمل خاصی برای شرکت ها وجود دارد؟

بله. سازمان هواپیمایی کشوری بخشنامه ای را صادر کرده است که در صورت بروز تاخیر در پروازها، شرکت های هواپیمایی موظف هستند آن را به طور کامل اجرا کنند. از جمله الزامات این دستورالعمل جایگزینی هواپیمای پشتیبان، پاسخگویی مسئولان ایرلاین های مربوط به سازمان برای بروز تاخیرهای نامتعارف، پاسخگویی به مسافران و پذیرایی از آنهاست. این پذیرایی در زمان تاخیرهای بین 2 تا 4 ساعت با ارائه نوشیدنی و اغذیه ساده صورت می گیرد و اگر تاخیرها با زمان صرف وعده غذایی همزمان باشد مسئولان ایرلاین ها باید نسبت به ارائه وعده غذایی مناسب در فرودگاه یا هواپیما اقدام کنند. همچنین شرکت های هواپیمایی موظفند در صورت بروز تاخیر، امکان استرداد بلیت را برای مسافران فراهم کرده و نسبت به ساماندهی پروازها به منظور جلوگیری از تاثیر انعکاسی تاخیرها و اتخاذ راهکارهای کاهش آن اقدام کنند.

مسافران در صورت مشاهده تخلف از سوی شرکت های هواپیمایی چه باید بکنند؟

مسافران می توانند در صورت مشاهده تخلف شرکت های هواپیمایی، مراتب را به دفتر سازمان مستقر در ترمینال 4 فرودگاه مهرآباد یا با شماره تلفن 61022355 گزارش کنند. البته به طور کلی در سایر فرودگاه های کشور نیز مسافران می توانند در صورت مشاهده تخلف، مورد را با ذکر جزئیات و مستندات مربوط به دفتر ترمینال هر فرودگاه تحویل دهند یا این که گزارش تخلف را به صورت مستقیم به سازمان هواپیمایی کشوری برای رسیدگی منعکس کنند تا پرونده مورد نظر در کمیته رسیدگی به تخلفات مورد بررسی قرار گیرد.

با نزدیک شدن به سال نو، شرکت های هواپیمایی در اوج تقاضای خرید بلیت قرار دارند و ممکن است برخی از شرکت ها یا دفاتر خدمات مسافرت هوایی به فروش بلیت هواپیما بیش از قیمت مصوب اقدام کنند. شما چه برنامه ای برای جلوگیری و برخورد با این گونه اقدامات دارید؟

سازمان هواپیمایی کشوری به همین منظور بازرسی های محسوس و نامحسوس از دفاتر خدمات مسافرتی را در سراسر کشور در دستور کار خود قرار داده است. این سازمان در صورت مشاهده تخلف نسبت به لغو یا تعلیق مجوز متخلفان اقدام می کند. در این زمینه طی ده ماه گذشته بر اساس بند الف ماده یک آیین نامه نظارت بر تاسیس و فعالیت دفاتر خدمات مسافرت هوایی، جهانگردی و زیارتی، بازرسان کمیته فنی سازمان هواپیمایی کشوری از 156 دفتر خدمات مسافرت هوایی در کل کشور بازرسی و 95 مجوز را به دلیل رعایت نکردن قوانین و تطبیق با آیین نامه دفاتر خدمات مسافرت هوایی تعلیق و 32 فقره مجوز را لغو کرده اند.

امسال نیز مانند سنوات گذشته با نزدیک شدن به ایام اوج سفرها بویژه در ایام سفرهای نوروزی، سازمان هواپیمایی کشوری برای جلوگیری از تخلفات احتمالی، بازرسان کمیته فنی در قالب 15 تیم دو نفره را از اوایل اسفند به بازرسی های محسوس و نامحسوس از دفاتر خدمات مسافرتی در سراسر اعزام کرده و در صورت مشاهده تخلف نسبت به لغو یا تعلیق مجوز متخلفان اقدام می شود.

به نظر شما آیا موفقیت ایران در توافق ژنو گام مثبتی در جهت نوسازی ناوگان هوایی کشور بود؟

براساس توافق نامه ژنو بخشی از هواپیماهای کشور که به علت نبود قطعه و تعمیرات اساسی دچار مشکل و زمین گیر شده بودند، می توانند با تهیه قطعات یدکی دوباره به شبکه پروازی کشور بازگردند و این موضوع باعث افزایش تعداد صندلی هواپیما و نوسازی ناوگان هوایی کشور می شود. همچنین شرکت های هواپیمایی می توانند با سهولت و قیمت های مناسب تر قطعات یدکی مورد نیاز هواپیماهایشان را از شرکت های مجاز تهیه کنند. با این توافق هزینه های جاری خطوط هوایی متعادل تر می شود و شرکت های هواپیمایی به شکل مطلوب، در فضای رقابتی سالم تر و بهتر می توانند فعالیت کنند.

برای ارتقای ایمنی در صنعت حمل و نقل هوایی چه برنامه ای دارید؟

ما در نظر داریم شاخص های این صنعت را ارتقا دهیم و در این شاخص ها ایمنی؛ اولویت اول سازمان هواپیمایی کشوری است و بر سایر فعالیت ها ارجحیت دارد. خواسته اصلی مردم نیز تامین و ارتقای ایمنی در این صنعت است و بر همین اساس تلاش می کنیم نقاط ضعفی را که به کاهش ایمنی منجر می شود بتدریج شناسایی، پیگیری و اصلاح کنیم.

اهرم های نظارتی سازمان هواپیمایی کشوری برای نظارت دقیق بر شرکت های هواپیمایی یا مجموعه این صنعت چیست؟

اهرم های ما شامل الزامات قانونی از جمله استانداردها، مجوزها و گواهینامه ها و همچنین بازرسی های دوره ای و سرزده است که امیدواریم با استفاده مناسب از این اهرم های نظارتی و مدیریتی و قانونی تا ماه های آینده تحولات معناداری در صنعت هوانوردی ایجاد کنیم.

مدت هاست خبرهای مختلفی درباره آزادسازی قریب الوقوع قیمت بلیت هواپیما به گوش می رسد. چه برنامه ای برای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما در دستور کار سازمان قرار دارد و این طرح از چه زمانی اجرا می شود؟

براساس بند «ب» ماده 161 قانون برنامه پنجم توسعه، دولت مکلف بوده است از ابتدای سال سوم برنامه یعنی سال 92 نسبت به آزادسازی نرخ خدمات حمل و نقل هوایی در مسیرهای داخلی اقدام کند. افزایش سطح خدمات هوایی و کاهش قیمت بلیت در اثر رقابت از جمله اهداف آزادسازی به شمار می رود و ضمن شفاف سازی، رفع محدودیت ها و آزادسازی کامل نرخ و آزادسازی شبکه مسیرهای هوایی شاهد جذب سرمایه های بخش خصوصی در حمل و نقل هوایی خواهیم بود. برخلاف اظهارنظرهایی که این روزها می شود، آزاد سازی در واقع باعث افزایش قیمت ها نمی شود بلکه در میان مدت به کاهش قیمت ها منجر می شود؛ بنابراین باید گفت در صنعت حمل و نقل هوایی، آزادسازی تصمیمی کاملا تخصصی، درست و منطقی است. از سوی دیگر می توان گفت، یکی از مشکلات صنعت هوانوردی کشور که به رقابتی نشدن در این صنعت شده این است که رقابت در بازار حمل و نقل هوایی کشور می تواند به ایجاد تنوع یا حتی کاهش قیمت بلیت منجر شود همچنین آزادسازی نرخ بلیت جذب سرمایه در این صنعت را فراهم خواهد آورد.

علت اجرا نشدن این طرح از ابتدای امسال چه بوده است؟

هر چند در اجرای امر آزادسازی قیمت بلیت جدی هستیم، اما برای اجرای آن عجله نمی کنیم، زیرا اجرای آزادسازی تصمیم حساسی است و باید به دقت اجرا شود، اما مدل اجرایی شدن این موضوع نیازمند پیش بینی لازم و فراهم شدن زمینه هایی است و همان طور که بررسی ها نشان می دهد در دیگر کشورها از جمله آمریکا از زمان تصویب قانون آزادسازی تا زمان اجرایی شدن آن شش سال طول کشیده است.

آیا زیرساخت های لازم برای این اقدام در شرکت های هواپیمایی انجام شده است؟

از آنجا که آزادسازی نرخ بلیت مستلزم شفاف سازی است، در دستورالعمل آزادسازی نیز ایجاد سیستم رزرو بلیت شرکت های هواپیمایی به عنوان یکی از پیش نیازهای مهم اجرایی مورد تاکید قرار گرفته است. از آنجا که برخی ایرلاین ها سیستم مناسبی برای فروش بلیت ندارند بنابراین آزادسازی ممکن است تبعاتی به همراه داشته باشد، بر همین اساس شرکت های هواپیمایی قبل از آزادسازی باید نسبت به راه اندازی سیستم رزرو بلیت اقدام کنند. البته براساس بخشنامه های سازمان برخی ایرلاین ها در حال پیاده سازی این سیستم نرم افزاری هستند.

برخی معتقدند آزادسازی مترادف با افزایش نرخ قیمت بلیت هواپیماست. در این خصوص چه توضیحی برای مردم دارید؟

آزادسازی قیمت بلیت الزاما افزایش نرخ را به دنبال نخواهد داشت. به عبارت دیگر آزادسازی را باید اصلا از گران سازی تفکیک کنیم. از جمله اهداف آزادسازی قیمت بلیت در کشورها افزایش سطح خدمات و کاهش قیمت خدمات هوایی در اثر ایجاد رقابت است. زیرا از این رهگذر شرکت های هواپیمایی خواهند توانست مدیریت بهتری روی درآمد خود داشته باشند و امکان عرضه بلیت در یک پرواز با نرخ های متفاوت با توجه به زمان تهیه بلیت یا دیگر شرایط فروش مثل پرواز دو طرفه و... فراهم خواهد شد.

آیا مکانیزمی مبنی بر این که اجرای این امر فشاری بر مردم تحمیل نکند، وجود دارد؟

در مرحله اول اجرای طرح، میانگین نرخ فروش بلیت همان نرخ مصوب فعلی است. به این معنی که در ازای افزایش نرخ در ساعات اوج به همان میزان شرکت ها باید بلیت دیگر پروازها را با کاهش نرخ عرضه کنند.

البته باید به گونه ای برنامه ریزی کرد که این اقدام به صورت مرحله ای انجام شود، به این مفهوم که ابتدا تنوع بخشی نرخ صورت گیرد و این تنوع بخشی در آزاد سازی نرخ بلیت هواپیما همچون دیگر نقاط جهان باید با سقف و کف قیمتی مشخص انجام شود که در این صورت اطمینان می دهیم در این مرحله فشار مضاعفی به مردم وارد نمی شود.

پس قبل از آزادسازی شاهد متنوع سازی خواهیم بود؟

بله. قانون برنامه پنجم بر متنوع سازی نرخ ها در سال اول برنامه و آزادسازی در سال سوم برنامه تاکید کرده است. بر همین اساس سازمان هواپیمایی کشوری یکی از برنامه های خود را زمینه سازی برای اجرای مناسب این موضوع و عملیاتی کردن آن در نظر گرفته است، برهمین اساس در گام اول متنوع سازی صورت خواهد گرفت.

تدوین برنامه آزادسازی قیمت بلیت در چه مرحله ای قرار دارد؟

در صورت اخذ مجوزهای لازم از شورای عالی هواپیمایی شاهد آزادسازی نرخ ها خواهیم بود که در سه مرحله شامل متنوع سازی، آزادسازی محدود و آزادسازی کامل و همچنین آزادسازی شبکه مسیرهای هوایی انجام خواهد شد. اکنون برنامه های آزادسازی قیمت بلیت هواپیما در دست تدوین است و متعاقبا به دست مراجع تخصصی خواهد رسید. در حال حاضر نیز الزامات را تا حدی شناسایی کردیم و زیرساخت های اجرای این قانون در شرکت ها فراهم و بررسی فنی و بازرگانی برای نحوه اجرای آزادسازی نیز انجام شده است.

شرکت فرودگاه های کشور در پروسه آزادسازی چه نقشی دارد؟

شرکت فرودگاه های کشور نیز موظف است؛ آمار پروازهای داخلی و خارجی انجام شده شرکت های هواپیمایی اعم از برنامه ای و غیربرنامه ای را به تفکیک فرودگاه ها برای رصد کردن جریان پروازی به سازمان ارسال کند و در فرودگاه های بین المللی و پر تراکم از دستورالعمل تخصیص زمان انجام پروازها در ساعات پر تقاضا (Slot Time) جهت روش مند کردن انجام پروازهای خروجی استفاده کند.

چه مکانیزم و تضمینی وجود دارد که در صورت آزادسازی قیمت بلیت شرکت های هواپیمایی نسبت به ارتقای خدمات خود اقدام کنند و متناسب با افزایش نرخ ها خدمات آنها نیز افزایش یابد؟

در مرحله متنوع سازی قیمت بلیت، شرکت های هواپیمایی موظف می شوند جدول پروازهای برنامه ای را حداقل 2 ماه قبل از شروع برنامه فصلی و پروازهای غیربرنامه ای یا فوق العاده را حداقل 48 ساعت قبل از پرواز به منظور نظارت بر جریان پروازها به سازمان هواپیمایی کشوری ارسال کنند. همچنین فهرست نرخ های خدمات حمل و نقلی خود را همراه شرایط مترتب بر هر نرخ (مشتمل بر افزایش و کاهش) حداقل 15 روز قبل از اجرا برای بررسی به این سازمان ارسال کنند.

همچنین پروازها یا تعداد صندلی هایی را که ما به ازای افزایش نرخ در چارچوب این طرح موظف به کاهش نرخ هستند، به سازمان اعلام کنند. به دنبال آن سازمان با شروع متنوع سازی نرخ، کمیته ای را برای بررسی و تائید جداول نرخ شرکت های هواپیمایی و همچنین نظارت بر حسن انجام آن تشکیل خواهد داد.در این روش الگوی قیمتی مشخص می شود و این کمیته رصد می کند که تنوع نرخ انجام خواهد شد یا خیر.