خشونت در ورزش؛ چرایی و چاره جویی

به گزارش بولتن نیوز،از دیدگاه جامعه شناسان و روان شناسان، خشونت و پرخاشگری، به رفتاری کلامی و غیرکلامی گفته می شود که با قصد و هدف آسیب رساندن روانی و فیزیکی به دیگری صورت می گیرد. با این تعریف، خشونت و پرخاشگری در ورزش را می توان در سه بخش، بررسی و تحلیل کرد: میان هواداران و طرفداران تیم ها در ورزشگاه ها، رفتارهای ناهنجار تماشاگران علیه بازیکنان، رفتارهایی که میان ورزش کاران در میدان مسابقه روی می دهد.

چند ماه پیش، افرادی که شمار آنها کم نبود از درون ایران، به صفحه اجتماعی «لیونل مسی» بازیکن آرژانتینی تیم بارسلونا، فقط به دلیل هم گروهی تیم ملی فوتبال این کشور با تیم ملی فوتبال ایران در جام جهانی 2014 میلادی، هجوم بردند و در صفحه اجتماعی این بازیکن محبوب، واژه های ناسزا و دور از شان وی قرار دادند.

هم زمان، این عمل، در مورد صفحه اجتماعی خانم مجری مراسم گروه بندی جام جهانی در برزیل نیز تکرار شد. این 2 رخداد که نمایانگر خشونت کلامی بود، بازتاب منفی و گسترده در رسانه های جهان داشت و به یقین، چهره مناسبی از فرهنگ مردم ایران زمین را به نمایش نگذاشت.

مدتی است که صدا وسیما، در پخش مسابقات ورزشی، بویژه پخش زنده، ناچار شده صدای تماشاگران مسابقات ورزشی را یا کم کند یا پخش نکند، زیرا در ورزشگاه ها، به ویژه ورزش پر طرفدار فوتبال، هواداران تیم ها از فحش و ناسزا و واژه های زشت (الفاظ رکیک)، علیه تماشاگران رقیب و بازیکنان حریف و حتی بازیکنان خودی استفاده می کنند. ما هنگامی به ناهنجار بودن این موضوع پی می بریم که تصمیم بگیریم یک مسابقه فوتبال یا والیبال را نه از تلویزیون، بلکه به عنوان تماشاگر از روی سکوهای ورزشگاه ، تماشا کنیم.

در زمین مسابقه، خشونت و پرخاشگری کلامی و فیزیکی کمتر از سکوهای تماشاگران نیست. در لیگ برتر فوتبال، بازیکنان تیم های پرسپولیس و استقلال و نیز دیگر صدرنشینان جدول رده بندی، با خشونت، ضربه های عمدی با پا و آرنج به بدن و سر و صورت بازیکنان حریف وارد می کنند و تنها پیامد آن برای خشونت گرایان این است که از چند بازی محروم یا جریمه ی نقدی شوند. نمونه ها (مثال ها و مصادیق) در این مورد، فراوان یافت می شود.

می توان گفت، آستانه تحمل بازیکنان، مربیان و تماشاگران ایرانی بسیار پایین است و با کوچکترین برخوردی به فحاشی و ناسزا و گاهی دعوا و خشونت روی می آورند. خشونت ورزی و نیز پایین بودن آستانه ی تحمل نه تنها در رشته فوتبال، بلکه سایر رشته های ورزشی نیز وجود دارد. رسانه ها، خبرها و گزارش های فراوانی را در مورد درگیری در والیبال، فوتسال، کشتی و... منتشر کرده اند اما به دلایل و علت های این خشونت و ناهنجاری و راهکار حل مشکل ، نپرداخته اند یا کم تر توجه شده است.

**دلایل خشونت ورزی در ورزش

در علم جامعه شناسی، نظریه یی وجود دارد به نام نظریه یادگیری اجتماعی. این، یکی از نظریه هایی است که در زمینه خشونت و پرخاشگری، نکات و مباحثی را مطرح می کند. بر پایه ی این نظریه ، رفتار خشونت آمیزبا 2 شیوه یاد گرفته می شود: روش جانشینی و روش الگوگیری.

در روش جانشینی، فرد برای رفتار خشونت آمیز با پاداش یا مجازات روبرو می شود. هنگامی که تماشاگر می بیند برای یک بازیکن در زمین مسابقه، که رفتار خشونت آمیزی را مرتکب شده است، هورا می کشند و او را تشویق می کنند و داوران هم به سادگی از آن می گذرند و در حقیقت به فرد خطاکار پاداش می دهند، این امر، از طریق فرایند و روش جانشینی، به تدریج رفتار خشن در دیگر افراد (بازیکنان و تماشاگران) را نیز تقویت می کند.

در روش الگوگیری، افراد از ورزش کاران مشهور، تقلید می کنند و هنگامی که ورزش کار رفتار خشونت آمیز از خود بروز می دهد، هوادار به تقلید و الگوگیری از او می پردازد. هنگامی که فرد می بیند بازیکن و مربی تیم محبوب خود، به بازیکن حریف و داور، به شدت اعتراض می کند، او نیز به تقلید از آنها به داور و بازیکن رقیب، فحش و ناسزا می گوید.

**علت های خشونت در ورزش

به جز دلایل علمی پیش گفته در مورد خشونت ورزی در ورزش، پرسش مهم این است که علت یا علت های پرخاشگری و رفتار خشونت آمیز در میان بازیکنان و تماشاگران ورزش (به ویژه فوتبال) در ایران چیست؟

یک علت سطحی این است که افرادی که برای تماشای مسابقه در ورزشگاه حاضر می شوند، اغلب جوانانی هستند که از لحاظ اقتصادی، جزو طبقه ی ضعیف یا متوسط جامعه به شمار می روند و بهای بلیت ها را گران و کرایه ی جا به جایی ها را بالا می دانند.

آنان از ساعت ها پیش برای تماشای فوتبال به ورزشگاه می آیند. از آن جا که صندلی ها شماره گذاری نشده و روش و برنامه ی خرید بلیت ها هم الکترونیکی نیست، تماشاگران مجبورند ساعت ها در ورزشگاه بنشینند و منتظر آغاز مسابقه بمانند.

افزون بر این، ورزشگاه ها از امکانات لازم و کافی بهره مند نیستند و در تصویر و گزارش های برنامه ی ورزشی نود دیده ایم که برخی از ورزشگاه ها، حتی آبخوری و سرویس های بهداشتی مناسب ندارند.

با در نظر گرفتن نکات یاد شده ، آن وقت ما از تماشاگران معترض به فضا و منتقد وضع موجود و کمبود وسایل و امکانات، انتظار داریم مدت زمان مسابقه، آرام بنشینند یا تنها به تشویق تیم خود بپردازند و از رفتارهای ناهنجار و پرخاشگرانه دوری کنند.

می توان، به علت های ژرف (عمیق) رفتار خشن و ناهنجار در ورزش ایران اشاره کرد که عبارتند از : احساسی و هیجانی رفتار کردن هواداران و بازیکنان در ورزشگاه، رفتارهای غیرعقلانی مربی و سرمربی تیم، عملکرد ضعیف داور و ناعادلانه قضاوت کردن، مدیریت نامناسب مسوولان برگزاری مسابقه، به موقع باز نشدن درهای ورزشگاه، برخورد غیرمسوولانه و خشن برخی از نیروهای انتظامی با تماشاگران ، سن پایین هواداران که اغلب رفتاری ماجراجویانه دارند، تعصب بی جا و احساس تعلق افراطی به تیم، غیرحرفه یی عمل کردن برخی روزنامه ها و سایت های ورزشی و نگارش و نشر مطالب نادرست و ...

**راهکارها

یکی از راهکارهایی که برای حل این مشکل به کار رفته ، واکنش کیفری و اعمال مجازات به وسیله ی پلیس، نیروی انتظامی، دادگاه و کمیته ی انضباطی است. بدین ترتیب که برای بازیکنان و هوادارانی که رفتار خشونت آمیز مرتکب می شوند، مجازات سنگین جزایی و نقدی و محروم شدن از حضور در زمین مسابقه و ورزشگاه، در نظر گرفته شود.

این روش، سالیان دراز در کشورهای اروپایی اجرا شد اما در نهایت، آن ها به این نتیجه رسیدند که این شیوه، راه حل اصلی برای جلوگیری از خشونت هواداران ورزشی نیست ولی می تواند یکی از راهکارها باشد.

البته در ایران، با هواداران، بازیکنان، مربیان و داورانی که به پرخاشگری، خشونت و ناسزاگویی روی می آورند یا یکی از دلایل این امور هستند، به شیوه ی مناسب و قاطع برخورد نمی شود و با یک یا 2 جلسه محرومیت از مسابقه، به راحتی از کنار آن می گذرند. حال آن که در کشورهایی که توانسته اند با این موضوع رویارویی و آن را تا حدی کنترل کنند، خطا و خشونت تماشاگران، بازیکنان و مربیان، با شدیدترین مجازات ها روبرو می شود و تنها در صورت عذرخواهی از مردم در رسانه های عمومی، ممکن است از تخفیف اندکی در مجازات برخوردار شوند.

راهکار دیگر، افزایش کنترل و نظارت بر سکوهای تماشاگران است که استفاده از دوربین های مداربسته و شماره گذاری صندلی ها از آن جمله اند تا کسانی که مواد منفجره به درون زمین می اندازند و به زد و خورد با یکدیگر می پردازند، به راحتی شناسایی شوند تا از ترس شناسایی، رفتار خود را کنترل کنند.

این عمل، ممکن است رفتار تماشاگران را در ورزشگاه ها را تا حدی کنترل کند اما به محض خارج شدن از ورزشگاه، به رفتار خشونت آمیز روی می آورند، شیشه های اتوبوس را می شکنند و در خیابان، جایی که دوربین های مداربسته و صندلی های شماره گذاری شده نیست، رفتار خشونت آمیز و ناهنجار خود را تکرار می کنند.

راهکار مفید و موثر، نزدیک شدن باشگاه های فرهنگی – ورزشی به هوادارانشان است تا به کمک الگوها و خط دهندگان (لیدرها) و برنامه های فرهنگی و استفاده از روان شناسان اجتماعی بتوانند تاثیر مثبتی روی رفتار هواداران خود داشته باشند.

باشگاه های ورزشی - فرهنگی در ایران مدت زیاذی است که پسوند فرهنگی را یدک می کشند اما کار تاثیرگذار در این مورد را انجام نداده اند. این باشگاه ها یا باید پسوند فرهنگی را حذف کنند و یا همان طور که از آن ها انتظار می رود در این زمینه به طور جدی، گام بردارند.

بهترین شیوه برای جلوگیری از بروز رفتار خشونت آمیز و پرخاشگری در میان بازیگران و تماشاگران ورزش در ایران، استفاده از سه راهکار یادشده ، به طور همزمان و ترکیبی است. یعنی استفاده از اِعمال مجازات و اجرای قانون، کنترل و نظارت بیشتر، فعالیت باشگاه ها در زمینه فرهنگی و ایجاد ارتباط با هواداران و تماشاگران به کمک روان شناسان و به کار بستن نظریه های علمی صاحبنظران و کارشناسان امور جوانان، زیرا ورزش با جامعه ی جوان و نوجوان در هم تنیده است.