در حال و هوای عشق؛ نگاهی به فیلم «چندمترمکعب عشق»

گروه فرهنگ و هنر-سیّدعلیرضا کیانپور، درحاشیۀ برگزاری دومین روز از سی و دومین دورۀ جشنوارۀبین المللی فیلم فجر، فیلم سینمایی«چند متر مکعب عشق» به کارگردانی جمشیدمحمودی در 2 بخش سودای سیمرغ و فیلم‌های اول به نمایش در آمد.

به گزارش بولتن نیوز، در خلاصه داستان این فیلم که توسط سایت جشنواره منتشر گردیده، آمده: "عبدالسلام که یک مهاجر افغان است، به همراه دخترش مرونا در یک کارگاه مشغول به کار و زندگی ست. عشقی در راه است، عشق صابر به مرونا، عشقی که فرجامش را هیچ‌کس نمی‌داند، نه صابر، نه مرونا و نه حتی عبدالسلام… بازیگران«چند متر مکعب عشق» ساعدسهیلی، حسیبا ابراهیمی، نادر فلاح، علیرضا استادی، مسعود میرطاهری، افشین سلیمان پور، امیرغفور صدخسروی و کاظم علیزاده هستند.

ازحواشی جالب توجه اکران«چند متر مکعب عشق» می توان به این نکته اشاره کرد که علی رغم این که این فیلم درسکوت خبری و بدون حاشیه ساخته شد، پس از مصاحبۀ داریوش فرهنگ، یکی از اعضای هیئت داوران درخصوص این فیلم و اعلام این که «چندمتر مکعب عشق» می تواند فیلم شگفت ساز جشنواره باشد، «چند متر مکعب عشق» و جمشیدمحمودی، کارگردان جوانش بر سر زبان ها افتادند و بسیاری از اهالی سینما برای دیدن این فیلم کنجکاو شدند.

از سوی دیگر و در اظهارنظری دیگر، «چندمتر مکعب عشق» را نه تنها اولین اثر کارگردان جوانش بلکه اساساً اولین اثرسینمایی سینمای ایران در رابطه با مهاجرین افغانی در کشورمان معرفی نموده اند و خلاصه تا دلتان بخواهد در رسانه های مختلف از این فیلم "کم حاشیه"، "ساکت" و "سربه زیر" تعریف و تمجید شده است.

اما شاید مهمترین انتقاد به اولین ساختۀ جمشیدمحمودی همین موضوع تکراری مهاجرین افغان باشد که این بار هم همچون نمونه های مشابه قبلی با تمی عاشقانه دستمایۀ ساخت اثری سینمایی شده است. ضمن آن که جداکردن مهاجرین افغانی و عراقی و کرد و ... و متفاوت دانستن فیلمی دربارۀ مهاجرین افغان با فیلمی دربارۀ مهاجرین پاکستانی به لحاظ ژانری، تنها موید کم دانشی گوینده است. بنابراین می توان فیلم هایی را که به زندگی حاشیه نشین ها، مهاجران و اقلیت های قومی گوناگون و سختی ها، دردها، عشق و حسرت و ... زندگی آن ها را به نمایش می گذارد، درکنارهم در یک ژانر قرارداد و اگر بخواهیم به شکلی دیگر این قبیل دسته بندی ها را انجام دهیم آن چنان با وفور ژانر مواجه می شویم که دیگر فلسفۀ دسته بندی آثار زیر سوال رفته و الکن می ماند و کار به جایی می رسد که به تعداد فیلم ها، ژانر سینمایی خواهیم داشت.

برای نمونه می توان فیلم هایی همچون"لاک پشت ها هم پرواز می­کنند"بهمن قبادی، "بایسیکلران" و "سفربه قندهار" محسن مخلباف، "باران"مجیدمجیدی، "عروس افغان" ابوالقاسم طالبی، "دختران خورشید" ساختۀ مریم شهریار و "خاک و مرجان" ساختۀ سیّدمسعوداطیابی را به عنوان اسلاف «چند متر مکعب عشق» نام برد.

فارغ از این حواشی «چند متر مکعب عشق» به صورتی هنرمندانه سعی دارد از 2لحن متناقض در روایتش استفاده کند. نخست لحنی خشن که برای به نمایش کشیدن واقعایات زندگی کارگری و زاغه نشینی آدم ها قصه استفاده می شود و درحقیقت همان بدنه و کلیّت فیلم است و به لحاظ زمانی نیز چیزی بیش از 90%زمان فیلم را نیز به خود اختصاص می دهد و لحن دوم، مربوط است به تصاویری که به صورت اسلوموشن دختر و پسرجوان فیلم را با موسیقی ای رومانتیک همراهی کرده و گوشه هایی از لطافت عشق آنان را به نمایش می کشد.

ایده ای که شاید پُربیراه نباشد اگر بگوییم عیناً از روی درام و رومانتیک هنگ کنگی "در حال و هوای عشق" ساختۀ وونگ کار وای کپی برداری شده و به راستای نمایش عشق زوج جوانی فیلم به کار گرفته شده است. این شباهت به قدری است که البته نمی توان آن را صرفاً نوعی تقلید دانست و بیشتر از جنس اقتباس و حتی ادای دین به اثر مالوف است.

«چند متر مکعب عشق» البته فیلم ساده ایست که سعی دارد این ویژگی را به عنوان ویژگی معرف خود جا انداخته و خود را به عنوانی سهلی ممتنع بازتعریف کند. هدفی نه چندان دست نیافتنی برای فیلمی که پیش از آن که بخواهد در این حد و حدود قضاوت شود، بارها خود را به عنوان فیلمی که نخستین تجربۀ کارگردانی جوان است، بازمی نمایاند.

از این منظر اما «چند متر مکعب عشق» فیلم آبرومند و شجاعی است. دقت ها در کادربندی ها، شجاعت در استفاده از ایده های فرمی، پرداخت بصری و رنگآمیزی متفاوت فیلم درکنار بازی های روان بازیگران و به خصوص بازی دوست داشتنی دختر افغانی فیلم توانسته تاحدود زیادی محمودی را در رسیدن به هدفش یاری کند.

اساساً رابطۀ دو جوان(پسر ایرانی و دختر افغانی) فیلم که به عنوان محور و سنگ بنای اصلی روایت «چند متر مکعب عشق» درنظرگرفته شده را باید دلیل وجود فیلم دانست. گویا هدف محمودی از ورود به سینما تصویر کردن رابطه ای عاشقانه در عین حال پاک و بی ریا بوده و صحت این ادعا را باید در همان اقتباس نعل به نعلی که از "درحال و هوای عشق" داشته بازجُست.

با این حال شاید یکی از نقاط ضعف فیلم را نیز باید در همین رابطۀ البته دوست داشتنی فیلم بررسی کرد. آن جا که کارگردان باتوجه به محدودیت های عمومی سینمای کشورمان که دیگر تبدیل به ویژگی این سینمای ارزشمند شده، بی دلیل به نمایش لحظات عاشقانۀ زندگی این دو نوجوان در کانتینری دربسته یا لابه لای آهن قراضه هایی که درمکانی دورافتاده و دور از چشم دیگران قرار گرفته اند، اصرار ورزیده و گاه و بیگاه، به شکلی الکن به آن می پردازد.

مسئله اینجاست که باتوجه به همین محدودیت های عمومی سینمای کشورمان در نمایش روابط زن و مرد، که به مرور زمان و به دلیل نگاه خلاق هنرمندان و سینماگران ایرانی به آن، به ویژگی مثبت سینمای ما نیز تبدیل شده است، محمودی برای رسیدن به چه چیزی این همه بر روی این صحنه ها پافشاری می کند. برای نمونه در صحنه ای از فیلم، پس از آن که یک بار این فضا با استفاده از ترفند بازی "یه قل دو قل" حوصلۀ تماشاگر را سربرده، در ادامه قرار می شود، زوج عاشق از مسیر باریک میان دو کانتینر عبور کنند و بعد از آن جا که امکان نمایش چنین تصویری در سینمای ما وجود ندارد، هر دو نوجوان به بهانه ای لوس، تصمیم شان را عوض کرده و برای هم سوت می زنند.

سوال این جاست که آیا برای اشراف به چنین مسائلی نیز می بایست حتماً چندین فیلم در کارنامه داشته باشیم و آیا اگر سینما را دنبال کرده باشیم و فیلم های سینمایی ایرانی را دیده باشیم، کافی نیست که دست به چنین اشتباهی نزنیم؟!!

بگذریم. جوانی است و هزار اشتباه. فیلم هزاران نکتۀ خوب و ظریف هم دارد که شایستۀ توجه اند. اول از همه این که فیلم علی رغم داستان و قصۀ تکراری اش، شجاعانه و بی رودربایستی ساخته شده و این فضای تکراری به هیچ وجه اعتماد به نفس سازندگان را تضعیف ننموده و آنان با شجاعت تمام به موضوع فیلم شان رودررو شده اند.

دوم این که فیلم به معنی دقیق کلمه حرفه ای ساخته شده و به جز در چند لحظه، هیچ گاه نمی توان حدس زد که فیلم اول یک کارگردان است و همین که داروان جشنواره را قانع کرده که فیلم را علاوه بر بخش "نگاه نو" در بخش "سودای سیمرغ" نیز شرکت دهند، دلیلی است بر این مدعا.

سومین نکته مسئلۀ متفاوت بودن فیلم است. شاید درست نباشد که بگوییم «چند متر مکعب عشق» اولین نمونۀ فیلمی در چنین ژانری است، اما نمی توان این نکته را نیز نادیده گرفت که این فیلم در میان انبوه فیلم های شهری و آپارتمانی با موضوعات خانوداگی و اجتماعی که بالغ بر 90% آثار تولیدی سینمای ایران را به خود اختصاص می دهد، اثری است، متفاوت و کم نظیر.

در هر صورت، «چند متر مکعب عشق» فیلمی است که می تواند مخاطبش را در سالن سینما نگاه داشته و او را راضی از سالن خارج کند. اتفاقی که امیدواریم در زمان اکران عمومی فیلم نیز رخ داده و فیلمساز جوان کشورمان را در همین بدو امر از حرفه اش ناامید نشود.