دفاع ضرغامی از صحبت‌های روحانی در جمع هنرمندان

گروه فرهنگ و هنر، سید عزت‌الله ضرغامی که شامگاه گذشته (25 دی ماه)، در مراسم اختتامیه‌ی سومین جشنواره جام‌جم حضور داشت، سخنانی را درباره‌ی صحبت‌های اخیر رییس‌جمهور عنوان کرد.

به گزارش بولتن نیوز، رئیس سازمان صدا و سیما در این مراسم درباره‌ی جایگاه هنر و هنر متعالی در جامعه سخنانی را مطرح کرد و گفت: می‌خواهم با استناد به فرمایشات بزرگان به ویژه امام(ره) و همچنین رهبر معظم انقلاب چندین جمله را درباره جایگاه هنر در جامعه بیان کنم، اما به دلیل کمبود وقت از بسیاری از این مطالب صرفه نظر می‌کنم؛ ولی جا دارد به یکی از مطالب حتما اشاره کنم و آن هم این است که در فرمایشاتی که اخیرا دکتر روحانی در جمع هنرمندان طی هفته گذشته داشتند، ایشان در انتهای فرمایشاتشان درباره‌ی امید صحبت کردند و از هنرمندان خواستند که برنامه‌هایشان را امیدوارکننده بسازند و مردم را امیدوار کنند. اما بعد از فرمایشات ایشان در فضای رسانه‌ای کشور بحث‌هایی انجام شد تا یکی از همکاران بسیار خوب ما که از کارگردانان صاحب نام در سینما و تلویزیون هستند، مصاحبه‌ای را انجام دادند و نسبت به صحبت‌های دکتر روحانی اعتراض داشتند که البته شاید دیگران هم اعتراض داشتند.

وی افزود: ایشان گفته‌اند این‌گونه صحبت کردن، بخشنامه‌ای سخن گفتن و دستورالعمل صادر کردن و همچنین لحن عامرانه با هنرمندان که به آنها گفته‌اند تولیدات هنری‌تان را امیدوار کننده بسازید و به امید توجه کنید، نگاه درستی نیست و هنرمند باید آزاد باشد، خلق کند و آنچه را که خودش وظیفه احساس می‌کند بتواند انجام دهد. هرگونه فشار و اجبار هنرمند به یک کار خاص، خلاف آزادمنشی در فضای هنری است و از این جهت انتقادی به آقای رییس‌جمهور کرده بودند.

ضرغامی در ادامه صحبت‌های بالا گفت: بنده وظیفه‌ی خودم می‌دانم که در این مقام، این موضوع را بهانه کنم که کمی بحثم شیرین‌تر شود. به ظاهر در دفاع از رهنمودی که آقای رییس جمهور دادند و نقدی که همکار عزیزانمان به صحبت‌های ایشان داشتند، در پاسخ مطلبی را عرض می‌کنم که فکر می‌کنم با این مطلبی که می‌گویم قاعدتا ابعاد مساله روشن می‌شود.

او همچنین تاکید کرد: نباید در جامعه این طور باشد که وقتی یک موضوعی مطرح می‌شود و به صورت اجمالی راجع به آن بحث می‌شود، برداشت‌های مختلف صورت گیرد و منازعه‌ی حیدری - نعمتی تاریخی راه بیفتد و در نهایت هر کس به یک نحوی پشت یک واژه سنگر بگیرد، حالا یا قصد کاسبی دارد و یا واقعا با نیت پاک نگاه می‌کند که سپس ما ببینیم در یک جامعه دعواهایی به راه افتاده است که هیچکدام هم مبنای درستی ندارد. من به یاد دارم اوایل انقلاب در زمان حضور امام (ره) یک بحثی در فضای سیاسی فکری جامعه ایجاد شد که آیا فقه پویا نمایی خوب است یا فقه سنتی؛ در آن زمان طرفدار فقه سنتی که بزرگانی بودند، به یک نوع استدلال داشتند و دیگران که بیشتر در حوزه‌ی روشنفکری حرف‌هایی برای گفتن داشتند، پشت کلید واژه‌ی فقه پویا نمایی مطالبی را نیز عنوان می‌کردند و دعواهایی در سطح جامعه به راه افتاده بود که در آن زمان حضرت امام (ره) این مساله را برای همیشه حل کرد.

رییس صدا و سیما همچنین در ادامه صحبت‌هایش مجددا به سخنان اخیر دکتر روحانی در جمع هنرمندان اشاره کرد و گفت: امید جزو اولویت‌ رسانه‌های ملی است؛ شاید مهمترین استدلالی که بر نقد سخنان رییس جمهور قابل طرح بوده، در توضیحاتی که داده می‌شد این است که بالاخره باید هنرمند آزاد باشد و کسی نمی‌تواند اجباری برای هنرمند داشته باشد اگر اجباری صورت بگیرد قطعا انگیزه هنرمندان از بین می‌رود و در ادامه شاید بعضی از کارها به عنوان کار سفارشی در فضای انتقادی مطرح می‌شود و همیشه این موضوع باعث می‌شود که بسیاری از کارهای خوب با یک جمله درباره کار سفارشی کنار گذاشته شود. شاید پاسخگویی به این مساله مطرح باشد که پس آزادی هنرمند چه می‌شود.

او همچنین ادامه داد: نکته دوم این است که آیا هنرمند نباید واقعیت‌های جامعه‌، مشکلات مردم و همچنین آسیب‌ها را ببیند و آنها را رصد کند و در یک برنامه متعهدانه هنری آنها را به تصویر بکشد؟ پس حتما منظور کسانی که می‌گویند کار امیدوارنه انجام دهید، این نیست که در یک اثر هنری نقد نباشد‌، نگاه به واقعیت‌های جامعه مطرح نباشد حتما این نیست؛‌ اتفاقا یک نظام وقتی قدرتمند است که آسیب‌شناسی و نقدپذیری داشته باشد؛ چرا که آسیب‌شناسی در سازمان‌ها از موضع اقتدار و توانمندی است چرا که به کار خودشان مسلط هستند و در واقع به این شکل کارها را جلو می‌برند و دائما نیاز به اصلاح و آسیب‌شناسی دارند؛ بنابراین سازمان یادگیرنده یک موضوع سیاسی و آموزشی در علم مدیریت است؛ بنابراین اصل مطلب این نیست که در تولیدات هنری و همچنین نگاه به واقعیت‌ها و معضلات جامعه انتقادات نباشد که اتفاقا اگر چنین چیزی نباشد خیلی از مسائل روشن نمی‌شود بلکه این مسائل باید در بستری از امید‌، تولید شود و به مردم عرضه شود.

ضرغامی تصریح کرد: امید همه چیز انسان است وقتی امید هست همه چیز هم هست وقتی امید نیست هیچ چیز هم نیست. جا دارد بگویم مادر با امید به فرزندش شیر می‌دهد اتفاقا بسیاری از فیلم‌های سینمایی که در هالیود آمریکا ساخته می‌شود، شما می‌بینید که امید در انتهای فیلم یکی از شاخصه‌های برجسته همان فیلم‌ها است؛ بنابراین اگر بحث امید انجام می‌گیرد به این دلیل است که واقعا یک هنرمند در نگاه هنرمندانه و متعهدانه خودش به گونه‌ای حرکت کند و تلاش کند و همچنین اثر هنری‌اش را عرضه کند تا کسی که در مقابل این اثر هنری قرار می‌گیرد، نهایتا بعد از آنکه آن را استفاد کرد از آن اثر هنری یک قدم به امیدواری نزدیک‌تر شود.

وی افزود: در بخش دوم هم که می‌شود این طور انتقاد کرد که هنرمند نباید مورد اجبار و زور قرار بگیرد و آنچه را که خودش به نتیجه می‌رسد انجام دهد. در اینجا لازم می‌دانم یک پاسخی بدهم و آن هم این است اصل انگیزه و اصل رسیدن به یک موضوع روشن در دل و جان یک هنرمند برای اینکه یک اثر هنری را خلق کند چیزی نیست که مورد اختلاف باشد چرا که همه ما به این معتقد هستیم که یک اثر هنری خلق و آفریده می‌شود و هنرمندی که آن اثر را خلق می‌کند باید با همه وجودش آن را احساس کند و به این مطلب رسیده باشد؛ بنابراین لازم می‌دانم از این شعر معروف که می‌گوید «آب کم جو تشنگی آور به‌دست تا بجوشد آب از بالا و پست»؛ یاد کنم که در محضر آیت‌الله جوادی آملی بودیم که ایشان تفسیر بسیار زیبایی در وظیفه‌ی رسانه ملی داشتند و در کنار این بیت شعر، توضیحات بسیار خوبی دادند که وقتی کسی تشنه می‌شود دنبال آب می‌رود و آب را به دست می‌آورد بنابراین اگر کسی طالب علم است تا چین هم می‌رود و علم را به دست می‌آورد وگرنه اگر کسی تشنه نباشد هرچقدر هم آب کنارش بگذاریم آن را نمی‌بیند؛ بنابراین باید این وضعیت به وجود بیاید که هنرمند احساس کند یک چیزی در جامعه مورد نیاز است و نسبت به آن برداشتی که می‌کند، یک اثر هنری خلق می‌کند.

ضرغامی در ادامه گفت: لازم می‌دانم در پاسخ به این همکار عزیزم که نسبت به صحبت‌های دکتر روحانی انتقاد داشتند، بگویم کسی این مساله را نفی نمی‌کند اما آیا صرف انگیزه‌ی شخصی و صرف تشخیص یک اولویت فردی در دنیایی که امروزه موضوعات متنوع و گسترده در آن وجود دارد، واقعا کفایت می‌کند و یا دیگران هم می‌توانند کمک کنند و یا مشاوره بدهند. من در هم اینجا می‌خواهم به رابطه میان مدیران و هنرمندان اشاره کنم؛ «تعارف» از نظر من کلمه‌ی مثبتی است و بار ارزشی دارد و از ماده شناخت و معرفت است. این تعارفی که ما انجام می‌دهیم جایگاه هنرمندان را می‌شناسیم و حقش را ادا می‌کنیم.

او خطاب به هنرمندان گفت: کاری که مدیران انجام می‌دهند صرفا یک کار اداری نیست؛ در یک فضای هنری اگر مدیرانی هستند که مشاور و همفکر شما هنرمندان هستند، در واقع به شما کمک می‌کنند چرا که حلقه‌های یک زنجیر هستید و باید به یکدیگر کمک کنید.

ضرغامی تاکید کرد: از تهیه‌کننده گرفته تا برنامه ساز، هنرمند‌، رییس شبکه و معاونان مربوطه همه با هم یک مسیر را ادامه می‌دهند. این طور نیست یک عده کار تولید می‌کنند و عده‌ای هم کار اداری می‌کنند؛ بنابراین لازم می‌دانم در دفاع از همه‌ی مدیران دستگاه‌های فرهنگی این مطالب را عرض کنم که ما در این تعارفات حق‌شناسی‌هایی انجام می‌دهیم و باید جایگاه‌ها را به خوبی بشناسیم اما بعضی اوقات یک هنرمند عزیزی می‌خواهد یک اثر خوبی را خلق کند، طرحی را ارائه می‌دهد و با همه وجودش هم اعتقاد دارد که باید کار کند ولی زمانی که من نگاه می‌کنم و کارشناسان نظر می‌دهند، می‌گوییم اثر خیلی خوب است ولی در هنگام پخش برای یک جامعه 70 میلیونی برای این همه سوء تفاهماتی ممکن است به وجود بیاید و کار شما را دچار حاشیه کند، بهتر است این مطلب را به این شکل بگوییم و یا فلان دیالوگ را حذف کنیم تا کار هنری شما در جامعه دیده شود؛ چرا که اگر این مشاوره‌ها داده نشود اصلا معلوم نیست این اثر به کجا می‌رسد.

ضرغامی خاطرنشان کرد: بنده بارها فیلم‌هایی را دیده‌ام که برای خود من جزو بهترین فیلم‌هایی بودند که در عمرم دیدم اما بعدها متوجه شدم در جامعه به دلیل بعضی از سوء تفاهمات این فیلم‌ها نمایش داده نشد اگر این مشاوره‌ها از همان اول داده شود و به نکات کوچک توجه شود، این مشکل‌ها را پیدا نمی‌کردیم؛ البته بعضی‌ها سوء‌تفاهم است و بعضی‌ها خط قرمز‌های بی‌خود است که کمی شجاعت و شهامت می‌خواهد که ما این مرزهای دروغین را کنار بگذاریم.

ضرغامی سپس با اشاره به فیلم سینمایی «سفر سنگ» به کارگردانی مسعود کیمیایی خاطرنشان کرد: چندی پیش بود که به دوستان گفتم از نظر من فیلم سینمای «سفر سنگ» یکی از بهترین فیلم‌های انقلابی و دینی است چرا که معتقدم اگر 10 فیلم انقلابی به معنای واقعی کلمه و دینی ساخته شود یکی از آنها قطعا «سفر سنگ» است که قبل از پیروزی انقلاب ساخته شد و جناب آقای سعید راد نقش خوبی را در این اثر ایفا کردند. مدت‌ها ما این فیلم را به خاطر بازیگر ضدانقلابی که داشت و به خارج از کشور رفت و یا عده‌ای از بازیگران بی‌حجاب، با روتوسکوپی درست کردیم و لازم است بگویم در روتوسکوپی دیگر استاد شده‌ایم. در این کار هم ما این اقدام را انجام دادیم و خیلی ها که فیلم «سفر سنگ» را ندیده بودند بعد از تبلیغات زیاد و پخش‌های مکرر می‌گفتند عجب فیلم عالی است این فیلم اثر مسعود کیمیایی اثری است که در تاریخ سینمای کشور همچنان خواهد ماند اما خیلی از فیلم‌ها زمانی که شروع می‌شود به دلیل اینکه راهنمایی درستی نمی‌شود، در یک جاهایی اولویت‌بندی‌ها درست شکل نمی‌گیرد و ما راه درست را انتخاب نمی‌کنیم.

رئیس صدا و سیما همچنین در بخش دیگری از سخنانش اشاره‌ای به هنرمندان پیشکسوت کرد و افزود: وقتی می‌بینم هنرمندان عزیز کشورمان پا به سن می‌گذارند و مو سفید می‌کنند، اما همچنان پرتلاش هستند و وقتی آنها را از نزدیک یا سر صحنه می‌بینم، واقعا روحیه می‌گیرم و خدا را شکر می‌کنم که در این سنین هم هنوز در حال خدمت کردن و انجام کارهای خوب هستند ولی عمر به سرعت در حال گذر است. پس خود هنرمند می‌تواند برای خودش اولویت‌بندی‌هایی داشته باشد و تا وقتی که پا برجا است آنها را هدایت کند. امروزه در کشور ما به قدری کارهای بزرگ هنری انجام می‌شود که واقعا در صدا و سیما دادن گزارش کار برای موضوعی گاه هفته‌ها طول می‌کشد.

او ادامه داد: در حال حاضر یکی از سیاست‌های کشور ما این است که راجع به رشد جمعیت کار کنیم اگر جمعیت ما با همین نرخ جلو برود، در آینده‌ای نزدیک جامعه پیری خواهیم شد که نمی‌توانیم اهداف کشورمان را محقق کنیم. بر این اساس ما اقدام به این کار و سیاست کرده‌ایم گاهی کارشناسانی را به برنامه‌ها دعوت می‌کنیم تا سخنانی بگویند که سخنان آنها تا حدی تاثیرگذار است اما زمانی است که شما در یک برنامه طنز مثل برنامه‌های شبکه نسیم می‌بینید که یک آیتم کوچک می‌گذاریم که مربوط به خنده بچه‌ها است. وقتی خنده‌های معصومانه این کودکان را در تلویزیون می‌بینیم هر کسی با هر فکر و اندیشه و اعتقادی که نگاه می‌کند واقعا شاداب و پرطراوت می‌شود. بسیاری از اساتید جامعه شناسی به ما گفته‌اند کاری که شما انجام می‌دهید بهترین تبلیغ برای بچه‌دار شدن و ازدیاد برای کسانی است که از بچه‌دار شدن می‌ترسند و پرهیز می‌کنند.

*** توضیح ضرغامی درباره پرداختن بخش‌های خبری به مادر شدن خاله‌شادونه

ضرغامی سپس به مادر شدن خاله شادونه اشاره کرد و گفت: همانطور که در خبرها می‌آید «خاله شادونه» فرزندش را به دنیا آورد که بعدها سایت‌ها و خبرگزاری‌ها شروع می‌کنند همان‌هایی که می‌گویند چرا صدا و سیما برای رهنمودهایی که داده می‌شود کار نمی‌کند لازم است بگویم چه تبلیغی بهتر از اینکه در خبرها اعلام شود، خاله شادونه بچه‌اش را به دنیا آورد؛ اولا برای مردم فوق‌العاده این خبر جذاب است و سپس برایشان مهم است که شخصیتی مثل خاله شادونه که در برنامه اخیر در شهر اصفهان حاضر بود و متاسفانه به خاطر ازدهام و مدیریت نادرست مسؤولان، چندین کودک از بین رفت، مجری پرتحرکی و فعالی است و در عین حال صاحب فرزند می‌شود و این مساله بهترین تبلیغ برای فرزنددار شدن است.

وی در ادامه با بیان اینکه پیام‌هایی که در این زمینه داده می‌شود در وهله اول دیده نمی‌شود، خاطرنشان کرد: بسیاری از پیام‌ها که در این زمینه داده می‌شود، ابتدا دیده نمی‌شود و درستش هم همین است؛ کار هنری طبق فرمایشات و توصیه‌های رهبر معظم این است که ظاهرش دیده نشود اما در باطن حمایت عمیق کند.

*** سینمای شخصی هم می تواند خوب باشد

ضرغامی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به سینمای شخصی افراد یادآور شد: ممکن است یک هنرمند عزیزی بگوید به عنوان مثال معمولا در سینما می‌گویند سینمای شخصی؛ البته این اصطلاحی است که منتقدان می‌گویند و هر وقت می‌خواهند زیر آب یک اثر را بزنند می‌گویند سینمای شخصی که البته من کاری به این صحبت‌ها ندارم، چرا که سینمای شخصی ‌هم می‌تواند خوب باشد. یک هنرمند زمانی که به یک جمع‌بندی می‌رسد و خودش یک کار خوبی انجام می‌دهد اما امروزه علم و پیشرفت‌های بشری نشان می‌دهد که یک نفر نمی‌تواند به تنهایی کار کند و همه چیز تیمی و گروهی شده است. امروزه علم ‌، فن آوری و تکنولوژی گروهی است و با یک نرخی جلو می‌رود و به یک نتیجه‌ای می‌رسد که شاید در فوتبال هم ما بعدها به آقای فردوسی‌پور و سایر همکاران درس پس دهیم.

*** در بچگی تلویزیون نداشتیم

رییس سازمان صداوسیما در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به شخصیتی مثل اوزبیو که اسطوره فوتبال پرتغال است، گفت: از بچگی به یاد داریم که این شخصیت چه اسطوره‌ای در فوتبال بوده است. لازم می‌دانم اشاره کنم به اینکه پیش از انقلاب تلویزیون نداشتیم و برای دیدن فوتبال به قهوه‌خانه سرکوچه می‌رفتیم؛ جالب است پول هم نداشتیم، بنابراین از پشت شیشه قهوه خانه فوتبال‌های جام جهانی را می‌دیدیم.

او در ادامه به نام مستندی اشاره کرد که نامش «اگر عزت به قهوه‌خانه نیاید» بود و در جشنواره سوم جام جم تقدیر شد و افزود: نام این مستند ناخودآگاه ما را وصل کرد به این خاطره که ما به قهوه خانه می‌رفتیم اما از پشت شیشه تلویزیون می‌دیدیم که اگر بخار هم می‌گرفت دچار مشکل می‌شدیم و باید کسی می‌رفت شیشه را پاک می‌کرد تا ما فوتبال را ببینیم. حالا سخنم این است که افرادی می‌گفتند اوزبیو قوی‌تر است یا آقای رونالدو که ستاره فوتبال شد و توپ طلای بهترین بازیکن را گرفت. بعدها من مشاهده کردم که آنهایی که نسبت به این موضوعات نگاه دقیق‌تری دارند می‌گویند اصلا مقایسه اسطوره‌ها با ستاره‌های امروز و سوپراستارها شاید خیلی کار درستی نباشد آنها در یک زمان‌هایی این کارها را می کردند که تقریبا تکنیک‌های فردی حرف اول را می‌زد اما امروزه کار جمعی است و سوپر استارها در یک کار جمعی حضور دارند؛ به هر حال در کار هنرمند ممکن است انگیزه شخصی‌اش هم موثر واقع شود اما در نهایت یک هنرمند همیشه باید برای کارهایش مشاوره بگیرد و همفکری داشته باشد.