آخرین «پنگ‌خانه» قاجاری ایران از بین رفت

به گزارش بولتن نیوز، مدیر انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی شهرستان نجف‌آباد در گفت‌وگو با ایسنا، با تأیید این خبر اظهار کرد: نیمه‌شب گذشته، شهرداری نجف‌آباد با حکم دادستانی، پنگ‌خانه‌ی «باغ نو» (سازه‌هایی که در قنات‌ها برای استراحت و تقسیم آب کشاورزان به کار می‌رفتند) را تخریب کرد تا کار تعریض یک بلوار را در این شهرستان به سرانجام برساند.

به گفته‌ی حسین نجفی‌پور، از صبح امروز جمعی از علاقه‌مندان و دوست‌داران میراث فرهنگی شهرستان نجف‌آباد با تجمع در مقابل فرمانداری، خواستار ملاقات با فرماندار شده‌اند، ولی تا کنون اجازه این ملاقات به آن‌ها داده نشده است.

به گزارش ایسنا‌، از اوایل امسال، شهرداری نجف‌آباد برای تعریض بلوار ولیعصر (عج) در بخش جنوبی این شهرستان، طرحی را به اجرا گذاشت و با ساخت بنایی معاصر، مشابه پنگ‌خانه‌ی قاجاری در یک متری بنای قدیمی، قصد تخریب آن را داشت؛ اما تا روز گذشته، دوست‌داران میراث فرهنگی با تشکیل زنجیره‌ی انسانی و دیگر اقدامات، برای حفاظت از این بنا تلاش کردند، اما شهرداری سرانجام موفق به تخریب آخرین نمونه از پنگ‌خانه‌های قاجاری ایران شد.

از این نوع پنگ‌خانه فقط دو نمونه در ایران باقی مانده بود که نمونه‌ی قاجاری آن شب گذشته تخریب شد و نمونه‌ی صفوی آن نیز در چند متری بنای قاجاری قرار دارد.

با توجه به این‌که در قدیم، ابزار و تجهیزاتی مانند ساعت برای تعیین زمان آب‌رسانی و تعیین سهم هر کشاورز از آب در دسترس نبود، کشاورزان محلی روش خلاقانه‌یی برای تقسیم‌بندی آب زراعی ابداع کرده بودند که این عمل در محلی به نام «پنگ‌خانه» انجام می‌شد. پنگ‌خانه‌ها مکان‌هایی در میان زمین‌های کشاورزی و در نزدیکی منبع آب بودند که به‌صورت ایوانی نسبتا کوچک ساخته می‌شدند و یک نفر معتمد کشاورزان به نام میراب (امیر آب) در آنجا بود.

در پنگ‌خانه، چند جوی از کنار هم می‌گذشتند و «میراب» تقسیم آب در آن محل با توجه به واحدهای زمانی مشخص (پنگ)، آب را برای آبیاری زمین‌های متفاوت تقسیم می‌کرد. روش تقسیم آب به این صورت بود که ظرف فلزی کوچکی که به آن پنگ می‌گفتند و سوراخ‌ریزی در ته آن بود، روی سطح آب قرار می‌گرفت. به مرور زمان، آب از سوراخ بالا می‌آمد و در یک بازه‌ی زمانی مشخص که ظرف فلزی پر از آب می‌شد، خود به خود در آب غوطه‌ور می‌شد و به این صورت، آب زراعی به‌صورت زمان‌بندی‌شده و کاملا عادلانه میان کشاورزان تقسیم می‌شد. به‌محض پر شدن آب پنگ، سهم آب نفر بعدی شروع می‌شد و متصدی پنگ‌خانه با صدای بلند کشاورز یا باغ‌دار بعدی را متوجه می‌کرد تا آب را به سمت اراضی خود هدایت کند و به اندازه‌ی سهمش از آب کشاورزی بهره گیرد.

تشکیل زنجیره‌ی انسانی به دور پنگ‌خانه «باغ‌نو»