وضعیت حقوق بشر شیعیان در مصر

در این گزارش وضعیت نابسامان شیعیان در مصر و فشارهای سیاسی و امنیتی و اجتماعی وارد بر آنها از گذشته تا امروز مورد بررسی قرار گرفته است.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از جبهه جهانی مستضعفین؛ هر چند تاریخ حضور تشیع در مصر تقریبا با تاریخ ورود اسلام به این کشور همزمان است و عشق به امام علی(ع) و ارزش های شیعی در تاریخ مصر پیشینیه هزار و چندصد ساله دارد؛ شیعیان در تاریخ معاصر این کشور همواره تحت فشار حکومت ها قرار داشته اند. خصوصا از زمان صلاح الدین ایوبی تاکنون رفتار شایسته ای با این اقلیت صورت نپذیرفته است. در این دوره با هر روش و بهانه ای تلاش می شد تا شیعه به انزوا کشیده شود. زندان، شکنجه، اعدام، عدم اجازه فعالیت و به رسمیت نشناختن آنها از جمله مشکلات شیعیان در این کشور بوده است که همچنان نیز تداوم دارد.

تا کنون بسیاری از علمای الازهر و دیگر شخصیت های بارز دینی این کشور در مورد شیعه سخن گفته و آن را تأیید کرده اند. "شیخ شلتوت" شیخ الازهر یکی از کسانی است که مذهب شیعه دوازده امامی را از فرق اسلامی می داند.

فرهنگ مردم مصر قرابت زیادی با فرهنگ شیعه دارد که می توان ریشه آن را در حضور تاریخی فاطمیان در این کشور جستجو کرد. احترام به ائمه اطهار و توجه ویژه به زیارتگاه هایی مثل رأس الحسین(ع)، سیده زینب و سیده نفیسه (نوه امام حسن مجتبی(ع)) نشان دهنده علاقه مردم مصر به معارف شیعی است.

مردم و علمای دینی مصر نه تنها سر ستیز با شیعیان ندارند بلکه آنها را برادر خود دانسته و نسبت به فرهنگ و معارف و ارزش های آنان احترام زیادی قائل هستند.

حضور اجتماعی شیعیان در دوره معاصر مصر که به سال های 1935 -1940 بر می گردد حول محور تقریب شکل گرفته است. گروه "التقریب" مجموعه ای از علما سنی و شیعی است که مسلمانان را به تقریب بین مذاهب فرا می خوانند. از علمای اهل سنت طرفداران تقریب می توان شیخ محمود شلتوت و شیخ احمد شرباصی را نام برد و از علمای شیعه می توان از شیخ محمد تقی قمی(ایرانی)، شیخ محمد جواد مغنیه(لبنانی) و شیخ محمد حسین آل کاشف الفطاء(عراقی) یاد کرد.

با وجود این نگاه تقریبی بین شیعیان و عمده مردم مصر، شاهد تبعیض علیه شیعیان و تبلیغات سنگین برای تخریب چهره آنها و مبارزه با گسترش شیعه در مصر بوده و هستیم.

به طور کلی می توان مشکلات شیعیان در مصر را چنین ذکر کرد:
- عدم وجود مرجعیت شیعی در این کشور
- فشارهای امنیتی و قانونی
- نبودن مسجد و حسینیه و پایگاه های تبلیغاتی
- کمبود کتب شیعی
- تبلیغات گسترده ضد شیعی

در رابطه با جمعیت شیعیان آمارهای متفاوتی از چند صد هزار تا 5 میلیون وجود دارد. بر اساس جدیدترین آمار و گزارشات وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا در مورد پیروان ادیان و مذاهب مختلف در سراسر جهان، حدود ۷۵۰ هزار شیعه در مصر وجود دارد. اما به عقیده "محمد درینی" دبیرکل مجلس اعلای اهل‏ بیت(ع)، تعداد شیعیان پیرو اهل ‏بیت عصمت و طهارت(ع) در مصر به دو میلیون نفر می‌رسد؛ زیرا در حال حاضر حدود ۱۰ میلیون صوفی در مصر وجود دارد که بسیاری از آنان به مرور زمان به مذهب جعفری گرایش پیدا می‌کنند و تغییر مذهب می‌دهند.

شیعیان مصر هر تعداد که باشند شرایط انسانی و آزادی را در مصر تجربه نمی کنند که در ادامه به تشریح بعضی از مشکلات آنها خواهیم پرداخت.

فشارهای امنیتی و قانونی:
بازداشت، تعقیب، زندان، عدم رسیدگی به شکایات شیعیان در دادگاه و عملی نشدن حکم محاکم قضایی ای که به نفع آنان صادر می شود، از جمله این فشارهاست. بازداشت شیعیان در مصر رواج بسیاری دارد. حسنی مبارک در سال ۲۰۰۹م ، شیخ حسن شحاته پدر روحانی شیعیان مصر و سی شیعه دیگر را به بهانه دریافت بودجه از خارج کشور، توهین به ادیان و ایجاد یک سازمان شیعی بازداشت نمود.

بسیاری از هنرمندان، فرهیختگان و اساتید شیعه مصر از ترس مسائل امنیتی، تقیه کرده و اعتقاد خود را فاش نمی کنند.

سید طاهر هاشمی یکی از سران شیعه مصر می گوید: شیعه در زمان حکومت طاغوتی حسنی مبارک آواره، تحت تعقیب و پیگرد نیروهای امنیتی بودند و به دلیل گفتن نام امام علی(ع) و امام حسین(ع) و داشتن انگشتر عقیق از طرف نیروهای امنیتی مورد آزار و اذیت فراوان قرار می گرفتند. حسنی مبارک بسیاری از دوستداران و پیروان اهل البیت را قلع و قمع کرد و حتی عده ای را بدون هیچ جرمی، مدت های مدیدی روانه زندان ها ساخت.

شیعیان از سال ۱۹۹۸ مورد فشار امنیتی قرار گرفته و بارها به حقوقشان تعدی شده است. یکی از برجسته ترین شخصیت های شیعی، دکتر "احمد راسم نفیس" استاد دانشکده پزشکی در دانشگاه منصوره مصر در سال های ۱۹۸۹و ۱۹۹۶ به اتهام تشکیل سازمانی شیعی و ارتباط با مقتدی صدر و طایفه زیدیه در یمن دستگیر و در مه ۲۰۰۵ پس از گذراندن ۱۵ ماه بازداشت بدون اتهام و محاکمه آزاد شد.

پایگاه دیپلماسی ایرانی در گزارشی نوشته است: در سال ۲۰۰۴ محمود الدرينى يکى از رهبران فعال در اين جمعيت که مجلس اعلاى مصر را نيز پايه‌ريزى کرده بود، به طور رسمى از وزارت کشور اجازه خواست تا حزب «الغدير» را تاسيس کند تا بتواند به عنوان نماينده شيعيان فعاليت سياسى داشته باشد.

الدرينى همچنين تاکيد کرد، با تاسيس اين حزب حتى قبطى‌ها نيز مى‌توانند به عضويت آن در آيند و حزب الغدير در صورت لزوم حاضر به همکارى و ائتلاف با ديگر احزاب مصرى از جمله اخوان‌المسلمين نيز است.

در اين ميان اخوان المسلمين نيز اعلام کرد، از تاسيس حزبى به نام شيعيان استقبال و از حضور احزاب شيعى در فعاليت‌هاى سياسى حمايت مى‌‌کند.

اما دولت مصر با استناد به قانون منع تشکيل احزاب بر اساس اصول دينى اجازه فعاليت به اين حزب نداد و بدين ترتيب تشکيل حزب الغدير متوقف شد.

پس از آن الدرينى تصميم گرفت به همراه ديگر رهبران جمعيت آل البيت فعاليت‌هاى سياسى و اجتماعى خود را توسط اين جمعيت و مجلس اعلاى مصر انجام دهد.

پس از افزايش فعاليت‌هاى سياسى جمعيت آل البيت و ائتلاف آن با جمعيت اخوان‌المسلمين، دولت مصر نسبت به فعاليت‌هاى اين جمعيت احساس خطر کرد. از اين رو در سال ۲۰۰۴ الدرينى را دستگير و به زندان انداخت.

الدرينى در زندان به شدت شکنجه شد تا اعتراف کند، با ايران و ديگر گروه‌هاى سياسى شيعه خارج از مصر رابطه داشته است. وى حتى متهم به براندازى و تلاش براى سقوط دولت مبارک شد.

الدرينى دوران زندان خود را در کتابى با نام «پايتخت جهنم» به طور کامل تشریح می کند. وى در آن کتاب مى‌گويد: «آن قدر در اين زندان مرا به شکل‌هاى گوناگون شکنجه کردند که هيچ لقبى بهتر از پايتخت جهنم نمى‌توانم به آن بدهم. از طرفى چون من در زندانى در قاهره به سر مى‌بردم، به کار بردن اين عبارت چندان هم بى‌ارتباط نيست.»

وى سپس مى‌افزايد «آنها مرا شکنجه مى‌کردند تا دوستان و هم‌کيشان خود در جمعيت را لو بدهم. آنها اصرار داشتند من به جاسوسى براى ايران و دريافت پول از اين کشور اعتراف کنم و بگويم من براى منافع ايران فعاليت مى‌کردم. در حالى که براى من تنها کمک به شيعيان مصر مهم است.»

الدرينى در سال ۲۰۰۵ پس از ۱۴ ماه حبس آزاد مى‌شود.

علاوه بر این سخت گیری ها، مبارک تلاش زیادی داشت تا دشمنی با شیعیان را در دل مردم مصر بکارد و از روش های مختلف تبلیغی برای این امر بهره می جست. به عقیده سران شیعه بعد از انقلاب 2011 مصر نیز این روند همچنان ادامه دارد.

جنگ تبلیغاتی علیه شیعیان
مشکلات شیعه تنها منحصر به مسائل امنیتی و حکومتی نیست. آنچه در اینجا از اهمیت ویژه ای برخوردار است هجمه های سنگین تبلیغاتی علیه شیعه در این کشور است. گمراه کردن افکار عمومی پیرامون اعتقادات شیعه از طریق هزاران کتاب و مقاله و شبکه های اینترنتی صورت می گیرد. در حال حاضر انتشاراتی های بسیاری در مصر علیه شیعه اقدام به چاپ کتاب می کنند. در حالیکه شبکه ها و جریان های ضد شیعی بی هیچ مانع و مخالفتی به فعالیت های خود ادمه می دهند؛ شیعیان حق انتشار عقاید خود را ندارند. به عنوان مثال در سال ۲۰۱۰م، چاپخانه مکتبة مدبولی به دلیل چاپ کتاب های یکی از زعمای شیعه مصر به نام "احمد راسم" مورد حمله قرار گرفت.

در سال ۱۹۸۶ اولین انتشارات شیعی در مصر با عنوان "دارالبدایة" تاسیس شد اما نیروهای حکومتی دو سال بعد آن را تعطیل کردند. دارالهدف نیز انتشارات دیگری بود که بعد از دارالبدایه به وجود آمد و آن هم چندی به طول نینجامید.

دبیرکل مجلس اعلی آل البیت می گوید: متأسفانه دستگاهی در مصر وجود دارد که وظیفه اش سرکوب شیعیان است. هدف این دستگاه گرسنه نگه داشتن شیعیان و پایمال کردن حقوق آنان است. این دستگاه از سوی تکفیری ها و گروه های سلفی حمایت و پشتیبانی می شود. وظیفه آنان حمله به شیعیان و زیر فشار قرار دادن همه پیروان اهل بیت علیهم السلام است.

شیعیان در این کشور امکان بیان آراء و نشر افکار خود را از طریق روزنامه، نشریه و کتاب، حداقل برای مقابله با این هجمه تبلیغاتی و پاسخ گویی به شبهات ندارند. شیعیان مصر از داشتن کانال و شبکه های ماهواره‌ای و اینترنتی محروم هستند. هر چند در حال حاضر کانال های شیعی متعددی مانند الانوار، فدک، اهل البیت و ... به زبان عربی فعالیت می کنند اما هیچ یک از این کانال ها، مصری نیستند.

تنگناهای قانون
از دیگر موانع فعالیت شیعیان مصر، قانون این کشور است که در مورد شیعیان یا سکوت اختیار کرده است و یا به آنان اجازه فعالیت نمی دهد. ماده ۲۱۹ پیش نویس قانون اساسی مصر می گوید «شواهد کلی اصول شریعت اسلامی، قواعد اصولی و فقهی آن و همچنین منابع معتبر آن، شامل مذاهب اهل تسنن و جماعت است».

این ماده تبعیضی است که علیه مذهب شیعه صورت گرفته است و زمینه طایفه گرایی را فراهم می کند. شیعیان در مصر به رسمیت شناخته نمی شوند و بدین ترتیب از بسیاری از حقوق شهروندی و اجتماعی محروم هستند.

فشار اقتصادی
مرکز حقوق بشر فاطمیه مصر طی پژوهشی اعلام کرده است که هشتاد درصد از جوانان شیعه مصر از بیکاری رنج می برند. هرچند اطلاعات آماری دقیقی از شرایط اقتصادی شیعیان مصر وجود ندارد اما اکثر شیعیان مصر جزء طبقه فقیر و متوسط جامعه هستند.

حکومت به شیعیان اجازه فعالیت اقتصادی با نام شیعه نمی دهد. مثلا امکان ایجاد صندوق های قرض الحسنه و موسسات خیریه شیعی در مصر وجود ندارد.

سخن گفتن از حقوق شیعه چه در رسانه ها و چه توسط سازمان ها در مصر ممنوع است. بعد از انقلاب ۲۵ ژانویه مصر، شیعه جعفری خواستار تشکیل حزب رسمی، ساخت حسینیه، داشتن کرسی در مجلس و احترام به حقوق شیعیان شد اما تا کنون حرکت خاصی برای برآورده شدن این نیازها صورت نگرفته است و حتی موج تبلیغی علیه شیعه در حال گسترش است.

شیعیان مصر با هدف مبارزه با این جریان ها و تبعیض ها اقدام به تشکیل برخی انجمن ها و مؤسسات کرده اند که در ادامه به آنها اشاره می کنیم.

مرکز آل البیت
این مرکز در دهه هفتاد تأسیس شد که وجود روابط دوستانه میان حکومت انور سادات و شاه ایران در آن زمان تأثیر بسزایی در شکل گیری آن داشت. اما در سال ۱۹۷۹ یعنی همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، از طرف حکومت ملغی اعلام گردید و مسجد آل البیت که زیر نظر این مؤسسه بود مصادره شد.

هر چند این مؤسسه از طریق محاکم قضایی حکم ادامه فعالیت را گرفت اما حکومت توجهی نکرد و به بهانه های مختلف و طی مدت پنج سال اقدام به بازداشت شیعیان فعال در این مرکز کرد.

مرکز امام علی(ع)
این مؤسسه در سال ۲۰۰۵م تأسیس شد. بعد از انتشار بیانیه و گزارش در مورد بازداشت شدگان شیعه و جمع آوری امضا برای آزادی آنها، همه مدیران این مرکز از جمله "احمد سعد صبح" و "محمد الدرینی" در سال ۲۰۰۷م بازداشت و مرکز تعطیل شد.

در سال ۲۰۰۸م تلاش شد تا این مرکز با نام سازمان حقوق بشر امام علی(ع) آغاز فعالیت کند.

موسسه "جمعیت شیعی" مصر، در بدو شکل گیری به گفته "سید مفتاح" وکیل این موسسه به دلایل امنیتی دچار مشکل شده و تشکیل آن به تعویق افتاده است.

حزب "التحریر" منستب به شیعیان مصر به عنوان اولین حزب سیاسی شیعه بعد از انقلاب 2011 به ریاست "احمد راسم النفیس" آغاز به کار کره است. این برای نخستین بار است که شیعیان مصر تشکلی سیاسی به راه انداخته اند که این مسئله جنجال های زیادی را در مصر به وجود آورده است. بعد از کش و قوس های فراوان بنابر نقل برخی منابع مصری این حزب مجوز رسمی را دریافت کرده است.

فعالیت سیاسی نسبتاً رسمی شیعیان در مصر هر چند با مخالفت های جدی و مشکلات فراوان روبروست اما نوید بخش آینده ای روشن تر پیش روی شیعه در این کشور است. فضای سیاسی متعادل تر بعد از انقلاب به شیعیان این اجازه را داده است که بتوانند برای احقاق حق خود تلاش بیشتری داشته باشند. سازمان های بین المللی و گروه های مردمی در سراسر دنیا نیز باید برای مقابله با این تبعیض وظایف خود را انجام دهند.

لینک بعضی منابع:
(+)(+)(+)(+)(+)(+)(+)(+)(+)(+)(+)(+)(+)(+)(+)

لینک کپی شد

گزارش خطا