وقتی خبرنگاران و رسانه ها سوژه شدند

عدم جذابیت رسانه ای علم و فناوری باور غلطی است

وحید جلیلی فعال فرهنگی در ادامه برنامه اظهار داشت: در حوزه ژورنالیزم، بحث کلاسیکی با عنوان« ارزش های خبری» وجود دارد و به این می پردازد که وقایع مختلف ارزش خبری دارند یا خیر؟ اتفاقا اگر از منظر کلاسیک رسانه که به حوزه علم و فناوری در ایران نگاه کنیم این حوزه ارزش خبری مضاعف دارد. در سال های بعد از انقلاب در کنار پیشرفت های علم و فناوری در کشور شاهد چالش ها و فشار های گوناگونی از سوی کشورهای غربی بوده ایم؛ لذا این حوزه علم فناوری در کشور ما به واسطه تحریم ها و محدودیت ها و درگیری ها ارزش خبری مضاعف پیدا کرده است. متاسفانه مباحثی که در مورد عدم جذابیت حوزه علم و فناوری در کشور ما مطرح می شود قضاوت غلطی است که در رسانه ها نیز مطرح می شود.

به عنوان مثال گفته می شود که فوتبال دارای جذابیت ذاتی است ولی باید سوال کرد که چرا در کشوری مانند آمریکا ورزش بسکتبال جذابیت دارد؟ آیا به خاطر عملکرد رسانه های آنها نیست؟! این جذابیت ظاهری فوتبال به واسطه ضریب دهی فزاینده در رسانه هاست و عملا ذائقه سازی شده است. و باید گفت که پرداختن بیش از حد به یک موضوع و مغفول گذاشتن سایر حوزه ها مصداق اشرافی گری است.

خیزش علمی در کشور عامل مزیت نسبی برای رسانه های داخلی است

وحید جلیلی ژورنالیست و فعال رسانه ای در ادامه با اشاره به نتیجه نظرسنجی پیامکی گفت این نتیجه نشان می دهد به همین مقداری که به موضوع علم در رسانه ها پرداخته شده است برای مردم جذاب و شیرین بوده و در ذهن مردم باقی مانده است و نیز نشان می دهد که این موضوعات علمی در مردم با ضریب بیشتری جذب می شود و مانند سایر اخبار رسانه ها نیست که حالت مصرفی پیدا کرده باشد.

جلیلی در ادامه با تشریح نقش متقابل علم و رسانه در پیشرفت یکدیگر گفت: زمانی گفته می شد که رسانه چه کمکی می تواند به ترویج عمل و گسترش آن انجام دهد؟ اما الان گفته می شود که علم چه کمکی می تواند به رسانه برای پر کردن خلاهای خود کند!

این فعال رسانه ای با اشاره به هجمه وسیع رسانه ها غربی به کشورمان و تلاش های رسانه ها و مسئولین برای تقابل با این رسانه ها تاکید کرد: پرداختن به دستاوردهای علمی کشور می تواند دارای مزیت نسبی در مقابل رسانه های خارجی برای رسانه­ های کشورمان باشد زیرا رسانه های خارجی به دنبال آن نیستند که به دستاوردهای علمی کشورمان بپردازند و این یک فرصتی را می تواند برای رسانه های داخلی ایجاد کند.

علم باید ابزار کاهش شکاف طبقاتی و محرومیت ها باشد

جلیلی در ادامه برنامه ثریا گفت: از منظر های مختلفی می توان به علم نگریست. یک منظر همین نگاه رایج است که به علم به دید سرگرمی و آموزشی نگریسته شود اما به نظر می آید که باید از افق بالاتری نگریسته شود اگر بخواهیم از منظر دینی به موضوع نگاه کنیم در نهج البلاغه حضرت امیر می فرمایند که« خداوند از عالمان عهد گرفته است که بر گرسنگی مظلومان و شکم بارگی ستمگران صبر نکنند و مبارزه کنند» یعنی اینکه علما علم خود را در راستای مبارزه با محرومیت ها و شکاف طبقاتی استفاده کنند. باید از یک نگاه فانتزی به علم به سمت استفاده از علم به عنوان ابزاری برای ایجاد توازن و مبارزه با محرومیت ها حرکت کنیم. اگر بخواهیم رسانه را ارزیابی کنیم باید آنرا از این منظر ارزیابی کنیم که رسانه رسالت خود را در این حوزه چگونه انجام داده است آیا پس از انقلاب اسلامی علم توانسته است که رسالت خود را در ایجاد توازن و کاهش شکاف طبقاتی انجام دهد یا خبر؟

وی همچنین اظهار داشت: باید به جایی برسیم که همان گونه که مردم منتظر نتیجه یک مسابقه ورزشی هستند منتظر به نتیجه رسیدن پروژه های علمی کشور و دستاوردهای علمی کشور باشند. در جای دیگری در ادبیات دینی داریم که خداوندا از علمی که سودی نمی رساند به تو پناه می برم یعنی علم لاینفع مانند شیطان است و از شر آن باید به خدا پناه برد.

این فعال فرهنگی با تشریح زاویه نگاه دیگری به موضوع علم گفت: از منظری دیگر کسی که سلوک علمی دست پیدا کرده است یک قهرمان ملی است و ارزش آنرا دارد که شخصیت و فرآیند کار او در رسانه ها به عنوان الگو مطرح شود و خود این کار دارای ظرفیت فرهنگی و اجتماعی دارد.

مدیران میانی دغدغه چندانی در حوزه علم و فناوری ندارند

در ادامه برنامه پرویز کرمی مشاور معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت: ژورنالیزم در کشور ما یک سابقه صد ساله دارد اما آیا همین قدمت و غنا را می توان در حوزه ژورنالیزم علمی مشاهده کرد محل سوال است؟! متاسفانه باید گفت که ما در این حوزه ضعف داریم. ژورنالیزم علم هم از نظر محتوا و هم از لحاظ ساختار در کشور ما موضوع جدیدی است.

کرمی در ادامه اظهار داشت: برای مسئولین رده اول کشور مانند رهبر معظم انقلاب و رئیس محترم جمهور همواره پرداختن به حوزه علم و فناوری اولویت داشته است و در این حوزه دغدغه دارند. در بین وزرا نیز به دلیل آنکه نیازمند آن هستند که عملکرد خود را نشان داده و بیلان کاری بدهند دغدغه هایی دارند اما وقتی وارد بدنه مدیران کشور می شویم این دغدغه کمرنگ شده و در این لایه چالش داشته و نیازمند اصلاح هستیم.

انتقاد از رسانه ها در مورد نحوه پرداخت دستاوردهای علمی کشور

پرویز کرمی رئیس مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در ادامه برنامه ضمن انتقاد به نحوه پرداخت رسانه ها به برخی موضوعات و دستاوردهای علمی کشور، با اشاره به مثالی در مورد افتتاح پروژه تونل باد که در چند روز گذشته افتتاح گردیدگفت: علی رغم آنکه امکانات و توجیهات لازم فراهم شده بود اما آنچه از این رویداد مهم علمی که 10 سال برای آن زحمت کشیده شد بسیار متفاوت و بی ربط بود و این دلایلی دارد که باید بررسی شود. یک دلیل می تواند این باشد که شاید خبرنگار به خوبی موضوع را درک نکرده و اینکه نتوانسته باشد خبر را به خوبی تنظیم کند که مورد انتخاب سردبیر قرار گیرد و یا ممکن است در میان انبوه خبرهای خبرگزاری ها محو شده باشد.

کرمی در ادامه با اشاره به مسئولیت همه در تثبیت گفتمان علمی در کشور تاکید کرد: همه اعم از مسئولان کشور و رسانه ها مسئول هستند و گفت: در گذشته اگر به دنبال مسئول در این حوزه می رفتید هر کس مسئولیت به گردن دیگری می انداخت اما در حال حاضر در نقشه جامع علمی کشور این مسئولیت ها مشخص شده است و دو راهبرد ملی در این حوزه دیده شده است.

اولین گام این است که روزنامه ها و خبرگزاری ها صفحه و سرویس علم و فناوری داشته باشند

مشاور معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری در ادامه با تشریح فعالیت های حوزه مسئولیت خود اعلام کرد: معاونت علمی در ابتدا تلاش کرده است که کمک کند که روزنامه ها و خبرگزاری ها صفحه و سرویس علم و فناوری داشته باشند و تلاش می کنیم که رسانه ها را برای حرکت به سمت ترویج علم و همچنین پرداختن به مشکلات علمی کشور تشویق کنیم.

وی همچنین گفت: در حوزه رسانه ملی نیز برای پیگیری مباحث علم و فناوری کشور تفاهم نامه مفصلی امضا شده است که در حال پیگیری است.

کرمی همچنین اعلام کرد: در آبان ماه گذشته اولین دوره آموزشی نیز برای خبرنگاران حوزه علم و فناوری کشور برگزار شد که حدودا 76 نفر در این دوره شرکت کرده بودند.

در حوزه ژورنالیزم علم نیازمند هم افزایی میان رسانه ها هستیم

قربانزاده سردبیر روزنامه همشهری میهمان تلفنی اول شب گذشته برنامه ثریا بود که در ابتدای کلام خود اظهار داشت: آنچنان که باید رسانه ها با وجود پتانسیل های فراوان به حوزه علم نپرداخته اند.

سردبیر روزنامه همشهری در ادامه تاکید کرد: باید از یک منظر فراتر از رسانه نیز به این موضوع نگریسته شود اگرچه کم کاری های فراوانی در حوزه رسانه های مکتوب در این حوزه شده است ولی باید اشاره که در کشور ما سرانه مطالعه بسیار اندک است و از بچگی موضوع علم برای ما دغدغه نشده است. صرف زدن چند تیتر در رسانه های مکتوب مشکل را حل نمی کند باید در رسانه های دیگر نیز در این حوزه ورود کنند و یک همگرایی و هم افزایی در این حوزه رخ دهد.

قربانزاده در ادامه با اشاره به مشکلات ژورنالیزم علم در کشورمان گفت: موضوع مهم دیگر این است که باید پرداخت خوبی نیز در این حوزه انجام شود و پرداختن تخصصی در حوزه علم در رسانه ها باعث می شود که این فعالیت ها دیده نشده و مورد استقبال واقع نشود.

وی در پایان تاکید کرد: ما در حوزه علمی در رسانه ها نیاز به بستر سازی و هم افزایی داریم زیرا تنها با یک نوع رسانه نمی توان به صورت مناسب به این حوزه پرداخت. باید موضوع علم و فناوری در کشور ما به رسانه ها تحمیل شود و به صفحه اول روزنامه ها ما کشانده شود.

خانم میرسیدی: مردم باید اثرات دستاوردهای علم و فناوری را در زندگی خود ببینند

خانم میرسیدی مهمان بخش گپ و گفت و گوی صمیمی برنامه بود که به عنوان یکی از خبرنگاران موفق در حوزه ترویج علم به زبان ساده برای مردم به برنامه دعوت شده بود وی در بخشی از سخنان خود در برنامه اظهار داشت: به نظر می آید که آنگونه که به نظر می رسد رسانه های ما در مورد حوزه علم و فناوری در کشور ما بد عمل عمل نکرده باشد و در این حوزه تلاش های خوبی صورت گرفته است.

وی در ادامه تاکید کرد: یکی از مهمترین دلایلی که باعث شده است که علم و فناوری برای مردم جذابیت نداشته باشد این است که مردم اثرات علم و فناوری را در زندگی خود ندیده و یا حس نکرده اند و رسانه ها باید طوری عمل کنند که مردم این اثرات را حس کنند.

لازم به ذکر است که در این برنامه گزارشهای زیبایی از دانش آموزان چند مدرسه ، نمایشگاه مطبوعات و هم اندیشی پخش گردد همچنین مستندی از برنامه اسمان شبها ، مجله دانستنی ها و به روی انتن رفت که تمامی این گزارش ها در تارنمای این برنامه به ادرس Sorayatv.ir قابل مشاهده است.