وعده‌هایی که تکرار می‌شود اما محقق نه!

بولتن نيوز_ صفحه انرژي به نقل از فارس، هر سال با تشدید آلودگی هوای کلانشهرها به خصوص در فصل زمستان موضوع عرضه سوخت و خودرو با استانداردهای اروپایی داغ می‌شود. مسئولان سازمان محیط زیست وعده‌های امیدوارکننده‌ای می‌دهند، مسئولان نفت وعده‌های مبهم می‌دهند و خودروسازان هم با خیال راحت و بدون اینکه به خود زحمتی دهند عرضه خودروهای استاندارد اروپایی را به عرضه سوخت یورو منوط می‌کنند.

گذشته از حکایت مرغ و تخم مرغ عرضه نخست بنزین یا خودروی یورو، تفاوت عجیب وعده‌های مسئولان سازمان حفاظت از محیط زیست با نظر مسئولان پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و حتی واقعیت‌های کشور توجه برانگیز است.

بر این اساس مسئولان محیط زیست معمولاً زمان و میزانی از عرضه سوخت یورو را وعده می‌دهند که عملاً تولید آن به شکل واضحی با توجه به وضعیت پیشرفت پروژه‌های پالایشی تقریباً غیر ممکن است.

البته این مساله گذشته از وعده‌های مکرر مسئولان پالایش و پخش درباره زمان عرضه سوخت یورو در کشور است. به عبارت دقیق‌تر محیط زیستی‌ها بر اساس قول‌هایی از نفتی‌ها وعده می‌دهند که ماه‌ها از اعلام رسمی عملیاتی نشدن آنها می گذرد.

*وعده‌هایی که مکرر می‌شوند اما محقق نه!

مروری کوتاه بر وعده‌های مسئولان پالایش و پخش در این باره موضوع را روشن‌تر می‌کند. 28 دی ماه سال 90 یعنی قریب به یک سال پیش، به مناسبت روز هوای پاک بنزین یورو 4 در یکی از جایگاه‌های سوخت در منطقه حکیمیه تهران توزیع شد. در این مراسم نمادین، جلیل سالاری مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی وعده داد: « تا پایان سال جاری امکان تولید 40 میلیون لیتر بنزین یورو 4 خواهیم داشت که به معنی فراهم شدن امکان عرضه 58 درصد از کل بنزین مصرفی در کلانشهرها خواهد بود.» مصرف بنزین کشور آن روزها کمی بیش از 60 میلیون لیتر در روز بود.

سالاری در آن مراسم تاکید کرده بود:«از ابتدای سال آینده عرضه بنزین یورو 4 در کلانشهرها آغاز خواهند شد که رقم تولید آن معادل 30 میلیون لیتر در روز خواهد بود و 56 درصد مصرف را پوشش خواهد داد.»

فارغ از اختلاف ارقام تولید و توزیع، قرار بود دو ماه پس از وعده سالاری یعنی از ابتدای سال جاری بنزین یورو به اندازه بیش از 50 درصد مصرف در کلانشهرهای آلوده توزیع شود.

اما این وعده دو ماهه در فروردین 91 یعنی موعد توزیع بنزین یورو4 تجدید و البته تقلیل داده شد.

علی فراهانی دارستانی مدیر برنامه ریزی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران در 30 فروردین ماه سال جاری گفت: «با بهره برداری از چند طرح مهم توسعه پالایشگاهی در کشور، از ابتدای اردیبهشت ماه بنزین یورو 4 در تمام جایگاه های شهر تهران عرضه می شود.»

فراهانی وعده توزیع بنزین یورو را به شهر تهران محدود کرد و آن را به اردیبهشت ماه موکول کرد اما تنها دو روز بعد با آغاز اردیبهشت سال 90 علیرضا ضیغمی معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی یک ماه دیگر به مهلت توزیع بنزین یورو اضافه کرد و گفت:« از خرداد ماه سال جاری بنزین و گازوئیل با استاندارد یورو 4 و 5 به میزان 30 درصد ظرفیت موجود کشور عرضه خواهد شد.»

اما بنزین یورو 4 تا پایان خرداد 91 هم نه در تهران و نه در جای دیگری از کشور توزیع نشد تا در 21 ام تیرماه 91 ضیغمی از عرضه قطعی بنزین یورو 4 در تابستان خبر دهد و بگوید:« اولویت عرضه‌ بنزین با استاندارد اروپا با کلان‌شهر تهران است.»

ناگفته واضح است که تابستان هم رفت و بنزین یورو 4 به باک‌های تشنه نرسید. درست روز اول پاییز 91 سعید مداح مروج مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در گفت‌وگویی با فارس از فراهم نبودن امکان توزیع بنزین اروپایی خبر داد و گفت:« در حال حاضر پالایشگاه‌های اراک، آبادان و تهران توان تولید بنزین با استانداردهای بالا را در اختیار دارند اما به دلیل مصرف بالا فعلاً بنزین با استاندارد یورو 4 و یورو 5 در جایگاه‌ها توزیع نمی‌شود.»

وی اضافه کرد:«با توجه به اینکه فصل مدارس به تازگی آغاز شده است در یک ماه آینده مصرف بنزین بالا خواهد بود اما پس از آن مصرف کاهش می‌یابد و همزمان طرح‌های جدید پالایشگاه اراک نیز مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت و امکان توزیع بنزین‌های یورو 4 و یورو 5 در کشور فراهم خواهد شد.»

با این که وعده یک ماهه مروج هم عملیاتی نشد اما لااقل دلیلی درباره تاخیر عرضه از زبان وی شنیده شد:«هر حال مسائل و مشکلاتی در زمینه تأمین مالی پروژه وجود دارد اما به طور کلی بخشی از این منابع با کمک پالایش و پخش تأمین می‌شود و شرکت‌هایی که به بخش خصوصی واگذار شده‌اند خود مسئول تأمین منابع هستند و کار با جدیت دنبال می‌شود.»

واقعیت آن است که به دلایل مختلف از جمله مشکلات تامین منابع مالی و تامین تجهیزات بهره‌برداری از پروژه‌های پالایشی کشور با تاخیر مواجه شده‌اند و از سوی دیگر جهش نرخ ارز عملا بنزین و گازوئیل توزیع شده در کشور را بی‌بها کرده و باعث رشد مصرف و قاچاق این فرآورده‌های با ارزش شده است.

با وجود این مساله آنچه در اذهان ایجاد پرسش و طرح معما می‌کند وعده‌های مکرر،‌ماه به ماه و فصل به فصل مسئولان پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی است. به عبارت دقیق‌تر زمانی که شرایط و محدودیت‌های مالی و غیر مالی عملا به شکل نسبتا واضحی پیش چشم مسئولان خودنمایی می‌کند دلیل ارائه مکرر چنین وعده‌هایی ابهام‌آمیز است. کما اینکه بلافاصله با پایان موعد قبلی وعده جدیدی آن هم با فاصله زمانی نزدیک و به صورت مکرر ارائه و نقض شده است.

*تفاوت ذهنیت مسئولان محیط زیست درباره عرضه بنزین یورو 4 با واقعیت

از سوی دیگر ظاهرا مسئولان سازمان حفاظت از محیط زیست در فضایی کاملاً انتزاعی و شاعرانه درباره زمان عرضه فرآورده‌های نفتی پاک‌تر به سر می‌برند و در این باره وعده‌هایی می‌دهند که از تحقق فاصله عملی قابل توجهی دارد.

در واقع مسئولان این سازمان که می‌تواند بخشی از وظایف حاکمیتی و حتی رگولاتوری را درباره تولید و عرضه خودرو و سوخت با استانداردهای اروپایی بر عهده بگیرند و بوسیله ارائه مشوق‌ها و جریمه‌هایی روند استانداردسازی سوخت و خودرو را تسریع کنند تنها به دادن وعده‌هایی انتزاعی و غیرعملی بسنده می‌کنند که به وضوح امتناع عملی بودن آنها با اندک اطلاعاتی قابل درک است.

در تازه‌ترین مورد از این دست، علی‌محمد شاعری قائم‌مقام سازمان حفاظت از محیط زیست هفته گذشته در کنفرانس CNG اظهار داشت:«: تا پایان امسال تعهد کردیم 50 درصد سوخت یورو 4 را هم در بنزین و هم در نفت گاز ارائه کنیم.»

این در حالی است که ضیغمی مدیرعامل پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در حاشیه همان کنفرانس در گفت‌وگو با فارس اظهار داشت:«پیش‌بینی ما آن است که تا خرداد 92 قریب به 24 میلیون لیتر بنزین و 24 میلیون لیتر نفت گاز با استانداردهای یورو 4 و یورو 5 تولید خواهد شد.»

تولید فعلی بنزین پالایشگاهی کشور قریب به 55 میلیون لیتر است و تولید 24 میلیون لیتر بنزین یورو 4 تا خرداد ماه 92 به معنای تولید حداکثر 30 تا 35 درصد بنزین داخلی با استانداردهای اروپایی است.

این فاصله تولید را به این واقعیت اضافه کنید که معمولاً برای افزایش تولید بنزین، بنزین‌های با اکتان بالا از جمله بنزین‌های یورو 4 با نفتا مخلوط و به عنوان بنزین معمولی در جایگاه‌ها عرضه می‌شود.

حال چگونه می‌توان تصور کرد تا پایان سال جاری 50 درصد از بنزین توزیعی کشور یورو شود؟ آن هم در شرایطی که مسئولان پالایش و پخش بر خلاف گذشته حتی تا خرداد 92 هم تعهدی درباره توزیع بنزین یورو نمی‌دهند.

ضیغمی در این باره می‌گوید:« پس از ورود بنزین یورو 4 به مخازن بزرگ ذخیره سازی ری و تهران، این بنزین با بنزینی که از جنوب می‌‌آید مخلوط می‌شود و تا مدتی اختلاط بنزین‌های یورو 2 و یورو 4 را خواهیم داشت که بعد از مدتی با افزایش تولید یورو 4 این بنزین‌ها تفکیک خواهد شد.»

وی در پاسخ به پرسشی درباره زمان دقیق ارائه بنزین یورو 4 در جایگاه‌ها گفت: «ما امیدواریم در خرداد ماه بتوانیم به تفکیک این بنزین‌ها را به سوی مبدا مصرف به تفکیک ارسال کنیم در حالی که الان به صورت مخلوط ارسال می‌شود.»

به عبارت دقیق‌تر ضیغمی علیرغم اصرار خبرنگار حاضر نشد خردادماه را به عنوان زمان توزیع بنزین یورو معرفی کند و به تعیین زمان احتمالی تفکیک بنزین یورو 2 و یورو 4 در مخازن تهران اکتفا کرد. اینکه با این شرایط چگونه مسئولان سازمان حفاظت از محیط زیست تصور می‌کنند امکان عقلی عرضه 50 درصد از بنزین کشور با استاندارد اروپایی وجود دارد. ظاهرا در چنین مواردی سرعت و زمان انتقال اطلاعات در بدنه دولت به بیش از یکسال بالغ می‌شود.

با این وجود سازمان حفاظت از محیط زیست و دیگر سازمان‌های مشابه می‌توانند با کمک به وضع قوانین و اجرای سختگیرانه آنها به عملیاتی شدن استانداردهای زیست‌محیطی در کشور کمک کنند.