مكاتب اربعه آموزش طب نوين در ايران

به گزارش بولتن نیوز، پس از تاسيس و افتتاح مدرسه "دارالفنون" در سال 1230 شمسي و آغاز آموزش طب نوين در ايران٬ اولين گروه هاي دانشجويان پزشكي شروع به فراگيري طب نوين كردند. آموزش پزشكي نوين و جديد در دارالفنون بر عهده اساتيد پزشكي اروپايي بود. آموزش طب در دو بخش نظري و عملي انجام مي شد. بخش عملي آموزش بايد بر بالين بيماران انجام مي شد اما در آن دوران چون بيمارستاني جهت درمان و آموزش در ايران وجود نداشت٬ آموزش باليني دانشجويان طب در مطب پزشكان مشهور آن زمان انجام مي شد.

4 پزشك نامي و معروف آن دوران كه خود از اولين فارغ التحصيلان پزشكي دارالفنون بودند٬ مسووليت آموزش باليني طب نوين را بر عهده داشتند. مكاتب اربعه يا چهارگانه٬ در حقيقت٬ مطب اين 4 پزشك حاذق ايراني بود كه دانشجويان طب تحت نظارت اين اساتيد به فراگيري باليني طب نوين مي پرداختند. مطب اين پزشكان در تهران بود و دانشجويان طب پس از آموزش در مطب هر يك از اين 4 پزشك مشهور و با تاييد آنها٬ مدرك طبابت دريافت مي كردند.

اين 4 پزشك مشهور عبارت بودند از :

1- ميرزا زين العابدين خان ضرابي٬ مشهور به مؤتمن الاطبا

2- ميرزا علي اكبرخان نفيسي٬ مشهور به ناظم الاطبا

3- ميرزا ابوالحسن خان بهرامي

4- ميرزا سيد حسين خان هنجن٬ مشهور به نظام الحكما

ميرزا زين العابدين خان ضرابي٬ مشهور به مؤتمن الاطبا٬ پزشك نامي دوران قاجار و پزشك دربار ناصرالدين شاه بود. در سال 1210 شمسي در تهران متولد شد. وي از خاندان معروف و سرشناس ضرابي هاي كاشان بود و اصالتي كاشاني داشت. او از نخستين فارغ التحصيلان پزشكي دارالفنون و پزشكي حاذق و در جراحي چيره دست بود.

ميرزا علي اكبرخان نفيسي٬ مشهور به ناظم الاطبا٬ در سال 1226 شمسي در كرمان متولد شد. پدر و تمام اجدادش به مدت صدها سال به کار طبابت مشغول بودند. پس از تحصيل پزشكي در دارالفنون٬ در سال 1252 شمسی و به دستور ناصرالدین شاه قاجار، بنیانگذار تاسیس اولین بیمارستان نوین در ایران شد. این بیمارستان در مرکز شهر تهران افتتاح شد و نامش در ابتدا "مریضخانه دولتی" بود. نفیسی به مدت 8 سال ریاست این بیمارستان را برعهده داشت. سالها بعد، در سال 1319 شمسی و به پاس قدردانی از پدر طب ایران، ابوعلی سینا، نام این بیمارستان "سینا" شد و همچنان از مراکز مهم پزشکی ایران است. نفيسي بیش از پنجاه سال از عمر خود را صرف درمان بیماران کرد و تالیفات متعددی در طب و درعلوم تشریح، آسیب شناسی و جراحی دارد. میرزا علی اکبر خان نفیسی در سال 1303 شمسی و در سن 77 سالگی در تهران چشم از جهان فروبست.

ميرزا ابوالحسن خان بهرامي٬ در سال 1224 شمسي در تفرش به دنيا آمد و پس از تحصيل طب در دارالفنون از پزشكان مشهور زمان خود شد. وي همچنين مدتي جهت تكميل تحصيلات خود به اروپا هم رفت. در سال 1261 شمسي به رياست "مریضخانه دولتی" برگزيده شد و سالها رياست اين بيمارستان را بر عهده داشت. وي پس از سالها طبابت و آموزش و همچنين تاليفات پزشكي متعدد٬ در سال 1293 شمسي درگذشت.

ميرزا سيد حسين خان هنجن٬ مشهور به نظام الحكما٬ در سالهاي انتهايي دهه 1220 شمسي در كاشان متولد شد. خاندانش از علماي مشهور كاشان بودند ولي علاقه شديد وي به طب٬ سبب شد جهت تحصيل پزشكي به دارالفنون برود و پس از فراغت از تحصيل٬ از پزشكان مشهور زمان خود و پزشك دربار ناصرالدين شاه قاجار شد. او نيز جهت تكميل تحصيلات به اروپا هم رفت. نظام الحكما در سال 1305 شمسي در تهران درگذشت.

پس از تاسيس و افتتاح "مریضخانه دولتی" و ديگر بيمارستان هاي جديد٬ آموزش باليني طب به مراكز بيمارستاني واگذار شد اما هيچ گاه نمي توان نقش و اثرگذاري مكاتب چهارگانه در آموزش باليني طب نوين در ايران آن دوران را ناديده گرفت.

امروز پس از گذشت بيش از يك قرن، پزشکی ایران در جهان می درخشد و هزاران پزشک و متخصص سرشناس این سرزمین، نه تنها در ایران که در سراسر جهان می درخشند و این میراثی جاودانه برای بنیانگذاران  پزشکی نوین در ایران است. یادشان گرامی ...

تهيه و تنظيم :

دكتر حسين شهزادي - فوق تخصص قلب كودكان - مركز قلب شهيد رجايي