معرفی طرحواره و طرحواره درمانی به زبان ساده

به گزارش بولتن نیوز، خانه‌ای را تصور کنید که اتاق‌های به‌هم‌پیوسته دارد. هر اتاق خاطرات، افکار، باورها و احساسات مربوط به جنبه خاصی از زندگی شما را نگه می‌دارد. این نحوه کار ذهن ماست، با هر اتاقی که نمایانگر یک طرحواره است، چارچوب ذهنی که به ما کمک می‌کند، دنیای اطرافمان را درک و تفسیر کنیم. طرحواره درمانی با هدف کمک به افراد برای شناسایی و بازسازی این طرحواره‌ها جهت بهبود سلامت و رفاه روانی است. در ادامه به بررسی ریشه‌های طرحواره درمانی، چگونگی شکل‌گیری افکار توسط طرحواره‌ها، روش‌های علمی برای شناخت آن‌ها و راهنمای گام‌به‌گام طرحواره درمانی خواهیم پرداخت.

طرحواره درمانی

طرحواره درمانی یک روش درمانی است که به شناسایی و تقویت جنبه‌های مثبت شخصیت افراد می‌پردازد. در این رویکرد، درمانگر با مراجع همکاری می‌کند تا نقاط قوت او را شناسایی کرده و از آن‌ها برای مقابله با الگوهای منفی و ناسازگار استفاده کند. هدف این درمان، ایجاد ذهنیتی سالم و خودتوانمند در مراجع است تا بتواند به‌طور مؤثر با چالش‌های زندگی روبه‌رو شود.

ریشه طرحواره درمانی را می‌توان در تجربیات یانگ در کار با بیمارانی جست‌وجو کرد که به اشکال سنتی درمان پاسخ خوبی نشان نمی‌دادند. یانگ متوجه شد که این افراد اغلب الگوهای رفتاری و روابط تکرار شونده‌ای را نشان می‌دهند که از تجربیات اولیه دوران کودکی سرچشمه می‌گیرد و ادراکات آن‌ها را از خود و دیگران شکل می‌دهد. این امر او را به توسعه مفهوم طرحواره ها سوق داد که باورهای عمیقی درباره خود و جهان هستند و بر نحوه تفسیر و واکنش ما به موقعیت‌های مختلف تاثیر می گذارند.

کار یانگ تحت تأثیر کار سایر روان شناسان و روان‌درمانگران برجسته بود، کسانی چون آرون بک که درمان شناختی، و جان بولبی که نظریه دلبستگی را توسعه دادند. درمان شناختی بک به ایجاد پایه و اساس مولفه شناختی طرحواره درمانی کمک کرد. این مولفه بر شناسایی و به چالش کشیدن افکار غیرمنطقی و ناکارآمد که سبب پریشانی عاطفی می‌شوند، تمرکز دارد.

طرحواره ها چگونه افکار و رفتارهای ما را شکل می دهند؟

فرایند رمزگذاری اطلاعات یکی از راه‌هایی است که طرحواره‌ها از طریق آن افکار و رفتارهای ما را شکل می‌دهند. وقتی با اطلاعات یا تجربیات جدیدی روبرو می‌شویم، تمایل داریم آن‌ها را بر اساس طرحواره های موجود در ذهن خود، تفسیر کنیم. به‌عنوان‌مثال، اگر فردی طرحواره‌ای برای یک کلیشه خاص داشته باشد، ممکن است رفتارهای دیگران را بر اساس آن کلیشه تفسیر کند که به ادراکات و رفتارهای جانبدارانه‌ای منجر می‌شود. این موضوع می‌تواند بر تعامل ما با دیگران تاثیر بگذارد و کلیشه‌ها و تعصبات را تقویت کند.

راه‌های فرعی شکلگیری رفتار و افکار از طریق طرحواره‌ها

علاوه‌بر این، طرح‌واره‌ها با هدایت درک ما از ریسک‌ها و پاداش‌ها در موقعیتی خاص، بر فرایندهای تصمیم‌گیری‌مان تأثیر می‌گذارند. طرحواره‌های ما چارچوبی برای ارزیابی نتایج بالقوه اقداماتمان فراهم می‌کنند و به ما کمک می‌کنند تا بر اساس تجربیات و انتظارات گذشته خود تصمیم‌گیری کنیم. به‌عنوان‌مثال، اگر فردی طرحواره‌ای داشته باشد که موفقیت را با سخت‌کوشی مرتبط می‌کند، ممکن است اهداف چالش‌برانگیزی را دنبال کرده و در مواجهه با موانع پافشاری کند.

طرحواره‌ها همچنین، با تأثیر بر ادراکات ما از دیگران و انتظارات ما از رفتار آن‌ها، تعاملات اجتماعی‌مان را شکل می‌دهند. ما تمایل داریم افراد را بر اساس نقش‌های اجتماعی، کلیشه‌ها و سایر ویژگی‌هایشان دسته‌بندی کنیم که می‌تواند به سوگیری در قضاوت‌ها و تعاملات‌مان منجر شود.

روش های عملی برای شناسایی طرحواره های شما

خود انعکاسی یکی از راه‌های بسیار مؤثر برای شناسایی طرحواره‌ها است. برای فکر کردن به تجربیات، روابط و باورهای گذشته خود وقت بگذارید. در نظر بگیرید که این تجربیات چگونه افکار و رفتارهای شما را شکل داده‌اند. در مورد الگوهای تکرار شونده در تفکر خود فکر کنید و هر موضوع مشترکی را که ظاهر می‌شود شناسایی کنید. این فرایند می‌تواند به شما کمک کند، طرحواره‌های زیربنایی را که بر ادراک و اعمال شما تاثیر‌گذارند، کشف کنید.

مداخلات درمانی مانند طرحواره درمانی نیز می‌توانند در شناسایی طرحواره‌های شما مفید باشند. درمانگر با شما کار می‌کند تا باورهای اصلی، محرک‌های عاطفی و مکانیسم‌های مقابله‌ای ناسازگارانه شما را کشف کند. از طریق مکالمات و تمرین‌های هدایت‌شده می‌توانید درمورد طرح‌واره‌های زیربنایی که ممکن است مانع شما شوند، بینش کسب کنید.

مفاهیم کلیدی طرحواره درمانی به زبان ساده

یکی از مفاهیم کلیدی طرحواره درمانی این است که باورهای اصلی ما در دوران کودکی بر اساس تعاملاتمان با مراقبان و سایر افراد مهم زندگی شکل می‌گیرد. این باورهای اصلی یا طرحواره‌ها عمیقاً ریشه دوانده‌اند و اغلب خارج از آگاهی ما عمل می‌کنند. آن‌ها نحوه درک ما از خود، دیگران و دنیای اطراف را شکل می‌دهند و بر افکار، احساسات و رفتارهای ما تأثیر می‌گذارند.

طبق طرحواره درمانی، افراد در اثر نیازهای عاطفی برآورده نشده در دوران کودکی، طرحواره‌های ناسازگار مختلفی را ایجاد می‌کنند. این طرحواره ها به طیفی از رفتارهای مشکل‌ساز و اختلالات عاطفی مانند اضطراب، افسردگی، مشکلات روابط و عزت‌نفس پایین منجر می‌شوند. برخی از طرحواره های ناسازگار رایج عبارت‌اند از: رها شدن، بی‌اعتمادی، نقص و محرومیت عاطفی.

توانمندسازی خود: راهنمای گام به گام طرحواره درمانی

اولین قدم برای توانمندسازی خود از طریق طرحواره درمانی، شناسایی طرحواره های اصلی خود است. این کار شامل کاوش در باورهای خود درباره خود، دیگران و جهان و کشف دردهای عاطفی و نیازهای برآورده نشده است که الگوهای تفکر و رفتار شما را هدایت می‌کند. این فرایند را می‌توان از طریق جلسات درمانی با یک طرحواره درمانگر یا از طریق تمرینات خود انعکاسی مانند یادداشت روزانه یا مدیتیشن تسهیل کرد.

در قدم دوم، هنگامی که طرحواره های اصلی خود را شناسایی کردید، باید آن‌ها را به چالش بکشید. این کار شامل تشخیص زمانی است که طرحواره‌های شما ایجاد می‌شوند. از این طریق یاد می‌گیرید که به آن‌ها به شیوه‌ای سازگارتر و دلسوزانه پاسخ دهید. برای‌مثال، اگر طرحواره ای از رها شدن دارید، ممکن است متوجه شوید که تمایل دارید، دیگران را قبل از اینکه فرصتی برای ترک شما داشته باشند، از خود دور کنید. از طریق طرحواره درمانی، یاد می‌گیرید که این الگو را بشناسید، باورهای اساسی که آن را به چالش بکشید و استراتژی‌های سالم‌تری برای مدیریت ترس خود از طرد شدن ایجاد کنید.

قدم سوم و یکی دیگر از جنبه‌های مهم طرحواره درمانی ایجاد حالت بزرگسال سالم است. این کار شامل ایجاد رابطه‌ای دلسوزانه و پرورش‌دهنده با خود و همچنین یادگیری تعیین حد‌و‌مرز، ابراز نیازهای خود و مراقبت از رفاه عاطفی خود است. با پرورش حالت بزرگسالی سالم در خود، یاد می‌گیرید که از خود مراقبت کنید و عشق و اعتباری را که ممکن است در کودکی از دست داده باشید را از نو به‌دست آورید.

قدم آخر، شامل کار بر روی زخم‌ها و آسیب‌های حل نشده در دوران کودکی می‌شود. این کار ممکن است شامل مرور خاطرات دردناک، پردازش احساسات دشوار و یادگیری این باشد که تجارب گذشته خود را با دیدی مثبت‌تر و توانمندتر پردازش کنید.

انجام این مراحل باید حتماً توسط متخصصانی صورت گیرد که دوره طرحواره درمانی معتبر را گذرانده و آموزش‌های لازم را دریافت کرده‌اند. طرحواره‌درمانی به دلیل پیچیدگی‌های روانی و نیاز به درک عمیق از الگوهای رفتاری و احساسی مراجع، نیازمند دانش و مهارت‌های خاصی است. متخصصان آموزش‌دیده می‌توانند به‌طور مؤثر به شناسایی و تقویت جنبه‌های مثبت شخصیت مراجع بپردازند و در عین حال به او در مقابله با طرحواره‌های ناسازگار کمک کنند. انتخاب یک درمانگر با تجربه در این زمینه نه تنها فرآیند درمان را تسهیل می‌کند، بلکه اعتماد و اطمینان مراجع را نیز افزایش می‌دهد.