تعمیق پارادیم سازی علم در دانشگاه و سنتز نگاههای رقیب

گروه اجتماعی، اولین گام برای بقاء علم، آزادی علمی است و آزادی علمی نیز جز در پرتو نقد ، خوانش ، پارادیم های رقیب و تفکر سنتزی امکانپذیر نیست ، تفکری که به نظر میرسد با راهبری دکتر سیمائی صراف و گفتمان دولت وفاق ، محقق گردد.

به گزارش بولتن نیوز، دکتر محمدرضا عبداله پور عضو هیات علمی دانشگاه ازاد اسلامی با بیان مطلب فوق بمناسبت انتخاب دکتر سیمائی صراف به عنوان وزیر علوم نوشت:

انتخاب دکتر سیمائی صراف به عنوان فردی عالم و فاضل در فلسفه حقوق و علوم انسانی در مقام زعیم و وزیر علوم ، تحقیقات و فناوری ، جامعه علمی/ دانشگاهی  را با بارقه ای از امید در سطوح اندیشه ای و گفتمانی ، مواجه نموده است . ایشان با بیان اینکه علم، جز با احترام به عالِم توسعه پیدا نمی‌کند، بر این اعتقاد است ، باید آزادی علمی به رسمیت شناخته شود؛ چرا که گام اول برای توسعه علم، آزادی علمی است.

البته این گزاره و نقد ، صحیح و صد البته سالهاست که دوستان دانشگاهیاین موضوع را گوشزد نموده‌اند، بنابراین باید به آسیب شناسی و تدقیق اینابر چالش مجامع علمی، همت گمارد. بدواً و همراستا با گزاره وزیر محترم ، مشکلاتی را که امروز در جامعه علمی رخ می دهد را می توان در دو بعد درونی ( فقدان نقد) و برونی( درهم تنیدگی با سیاست) ، تقسیم بندی نمود و این در حالی است که پیرو این مشکلات ، تهدید " خطرات زیر زمینی شدن نقد " و مالاً بزرگترین آفت و مانع برای خیزش فکری / اندیشه ای ، حادث می گردد. علی ایحال مواردی را ایشان مطرح نموده اند که البته قابل تامل و تعمق است ، سالهاست که جامعه علمی کشور با آن درگیر بوده است . فارغ از نگاه سیاسی و جناحی و این موضوع که آزادی علمی چگونه تولید و بازتولد میگردد و کسی نمی تواند داعیه دار انحصار علم و دانش ، باشد ، مواردی در این خصوص ، الزامی است که تعمیق آن در محافل علمی ، باعث بالندگی جامعه علمی ، علی الخصوص علوم اجتماعی می گردد ، بنابراین آزادی علمیارتباطی عمیق و وثیق با پلورالیسم علمی دارد . از سوئی باید عنوان نمود ،  پلورالیسم یک نحله وارداتی از غرب نیست که به آن به عنوان یک کد ناامنی و فوبیا ، تاخت .عامل نضج قرون طلایی تمدن اسلامی ، تعدد نگاههای رقیبو پارادیمهای معرفت شناختی ، متفاوت بود . مگر نه اینکه اشاعره و معتزله ، دستگاههای فلسفی و ایمانی آغازین را شروع و مفصل بندی گفتمان راستین شیعی ، متاثر از معتزله سنی بود . اتفاقا در همان زمان ، تمدن اسلامی نیز مملو از پارادیم های رقیبی برای فقه مانند ، فلسفه و عرفان بوده  که از قضاباعث بالندگی فقهی نیز گردید . در دوران مدرن و پست مدرن نیز متاثر از نگاه هژمونیک فقه بر سایر وجوه علمی و ایزوله شدن فلسفه و تعارض فقهی بین نحله های فقهی ، علم در ایران دچار شکافی ژرف شد که متاسفانه متفکران ایران زمین را وامدار فلاسفه غربی نمود .با این وجود هر گونه بحثی از فلسفه علم ، لاجرم بر مدار فیلسوفان علم مانند پوپر ، کوهن ، لاکاتوش ،فیرابند و.... ، می گردد که البته کد ناامنی برای ارجاع دهندگان است .  البته و شوربختانه در سالهای اخیر هیچ گونه الگوی جدیدی در آموزش عالی به خصوص در علوم انسانی دیده نشده است . البته با تاسی از نظریه کوهن و ساختار انقلاب علمی و شیفت پارادیمی می توانیم این نظریه را به آموزش عالی تعمیم دهیم و در این راستا باید عنوان نمود که اولاً باید جامعه علمی شکل گرفته باشد ثانیاً ، پارادیم های علمی رقیبی وجود داشته باشد که برنامههای یکدیگر را به چالش کشند ثالثاً ، پارادیم هاآن قدر تاثیر گذار باشند که بتوانند راهنمای گزینش مسائل بوده و راه حل هائی پیشنهاد کنند و رابعاً ، به اندازه ای فضای آکادمیک و نقد وجود داشته باشد که اساتید بتوانند داعیه های خود را با صراحت بیان کنند و جامعه علمی  ، مجمعی آزاد برای بحثدرباره چگونگی این داعیه ها فراهم آورد . با قرار نگرفتن موارد  فوق الذکر درعلوم انسانی کشور ، نه تنها بسیاری از نگاههای رقیب به حاشیه رفته ، بلکهعلم به ابزار ایدئولوژیک ساختار مبدل گشته که نقش آن صرفا بازتولید روابطو معانی ایستا و کلاسیک  و لذا علم و هرگونه پارادیم علمی  نیز با بحراناعتبار مواجه شده است . بنابراین نقش اپوزیسیون علمی و دانشگاهی ،ضرورتی انکارناپذیر در ارتقا الگو و پارادیم های علمی جدید است . از سویی،گرچه سازه های علم و هر علمی بالخص لیبرالیسم و تمامی علوم سکولار نیزبر خلاف آموزگاران آنها ، ایدئولوژیک و مسبب بسیاری از سیه روزی های بشر مدرن ، ولی هرگاه علوم انسانی حداقل در روبنای خود  از کد گذاریهای سیاسی و ایدئولوژیک ، فارغ شد ، انگاه همان علوم انسانی نیز به ریلخود بازخواهد گشت . در پایان باید عنوان کرد اولین گام برای بقاء علم، آزادی علمی است و آزادی علمی نیز جز در پرتو نقد ، خوانش ، پارادیم های رقیب و تفکر سنتزی امکانپذیر نیست ، تفکری که به نظر میرسد با راهبری دکتر سیمائی صراف و گفتمان دولت وفاق ، محقق گردد.

دکتر محمدرضا عبداله پور

عضو هیات علمی دانشگاه ازاد اسلامی