اهداف پیدا و پنهان آمریکا از نزدیک شدن به ارمنستان و پیامدهای مُخرب برای قفقاز جنوبی

به گزارش بولتن نیوز به نقل از ایرنا، ارمنستان در یک اقدام غیرمنتظره ماه جاری میلادی رزمایش نظامی را با آمریکا برگزار خواهد کرد که واکنش روسیه به عنوان یک حامی دراز مدت ایروان را برانگیخته است. رزمایش «شریک عقاب ۲۰۲۳» درحالیکه قرار است تنها یک تمرین نظامی کوچک باشد، ممکن است آخرین گام ایروان در مسیر دوری از مسکو باشد زیرا به گفته نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان این کشور دیگر نمی‌تواند از نظر نظامی به روسیه تکیه کند.

وزارت دفاع ارمنستان در بیانیه‌ای اعلام کرد که رزمایش شریک عقاب بین روزهای ۱۱ تا ۲۰ سپتامبر جهت آمادگی نیروهای این کشور برای شرکت در ماموریت‌های حفظ صلح بین‌المللی طراحی شده است. طبق این بیانیه، تمرکز رزمایش مجموعه عملیات ثبات سازی بین طرفین مناقشه در جریان ماموریت‌های حفظ صلح است.

یک سخنگوی ارتش آمریکا به خبرگزاری رویترز گفت که ۸۵ سرباز ارمنی و ۱۷۵ آمریکایی در این رزمایش شرکت خواهند داشت. نیروهای آمریکایی شرکت کننده اعضای گارد ملی کانزاس هستند که به مدت ۲۰ سال با نیروهای ارمنی تمرین می‌کنند ولی هیچ سلاح سنگینی در این تمرین‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

دیمیتری پسکوف سخنگوی کاخ کرملین اعلام کرد: این اخبار موجب نگرانی به ویژه در شرایط فعلی می‌شود. در نتیجه ما به شدت این اخبار را تحلیل می‌کنیم و شرایط را تحت نظر داریم.

روسیه به صورت سنتی در منطقه قفقاز جنوبی نفوذ دارد جاییکه مرزهای شوروی سابق را شامل می‌شد و اکنون کشورهای ارمنستان، جمهوری آذربایجان و گرجستان در آن قرار دارند. مسکو هنوز در ارمنستان پایگاه نظامی دارد و این کشور بخشی از ائتلاف نظامی تحت رهبری روسیه به نام «سازمان پیمان امنیت جمعی» است.

زمینه‌های واگرایی ارمنستان و روسیه به وجود آمده است؟

اما روابط مسکو-ایروان به علت مناقشه تشدید شده بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر منطقه قره باغ رو به وخامت گذاشته است. آخرین درگیری نظامی بر سر منطقه مورد مناقشه با پیشروی نیروهای جمهوری آذربایجان همراه بود و نیروهای حافظ صلح روسیه پس از آن برای اجرای توافقی که منجر به پایان درگیری شد، به قره باغ اعزام شدند. از زمان استقلال دو کشور، جنگ ۲۰۲۰ دومین درگیری تمام عیار بین دو طرف بر سر قره باغ بوده است.

ارمنستان معتقد است که نیروهای صلح‌بان روسیه پس از استقرار در قره باغ در جلوگیری از افزایش تنش‌ها و بازنگه داشتن گذرگاه لاچین که ارمنستان را به قره باغ متصل می‌کند، ناتوان بودند. نیروهای باکو با وجود حضور صلحبانان روسیه در آن منطقه، گذرگاه لاچین را مسدود کردند. این مسیر در حال حاضر حتی به روی خودروهای باری بسته است و به گفته مقام‌های ارمنی منجر به کمبود غذا و دارو در این منطقه شده است.

بر اساس گزارش‌ها، تنش‌ها بر سر انسداد گذرگاه لاچین منجر به جایگزین شدن کیریل دنیسوویچ کولاکوف با الکساندر لنتسوف فرمانده نیروهای صلحبان روسیه در منطقه قره باغ شد. لنتسوف دومین فرمانده این نیروها بود که خود در ماه آوریل جایگزین سرهنگ آندری وولکوف شده بود.

پاشینیان چند روز پیش در مصاحبه با روزنامه ایتالیایی ریپابلیکا اعلام کرد که سیاست کشورش مبنی بر اتکای بسیار زیاد به روسیه برای تضمین امنیت خود یک اشتباه راهبردی است زیرا مسکو قادر به انجام آن در یک منطقه گسترده نیست.

وی خاطرنشان کرد که معماری امنیتی ارمنستان از جمله هنگام خرید مهمات و تسلیحات ۹۹.۹۹ درصد وابسته به روسیه است.

نخست وزیر ارمنستان ادامه داد: اما امروز ما شاهد هستیم که روسیه خود نیاز به سلاح و مهمات دارد و در این شرایط قابل درک است که با اینکه روسیه تمایل دارد اما نمی‌تواند نیازهای امنیتی ارمنستان را برآورده کند. این نمونه باید به ما نشان دهد که وابستگی فقط به یک شریک در مسائل امنیتی یک اشتباه راهبردی است.

پاشینیان علاوه بر این اظهارنظرها، اقدام‌های عملی را هم در راستای فاصله گرفتن از روسیه انجام داده است. سال گذشته، ایروان اجازه برگزاری تمرین‌های نظامی برنامه ریزی شده سازمان پیمان امنیت جمعی در کشور خود را نداد و پس از آن اعلام کرد که این کشور نیرو برای شرکت در رزمایش این ائتلاف در بلاروس اعزام نمی‌کند.

همچنین پاشینیان سال جاری میلادی از امضای بیانیه مشترک سازمان پیمان امنیت جمعی در پایان نشست این ائتلاف نظامی در ایروان خودداری کرد. وی آن زمان اعلام کرد که این سند یک ارزیابی سیاسی روشن برای محکوم کردن تهاجم‌های جمهوری آذربایجان به خاک ارمنستان را ارائه نمی‌دهد.

ارمنستان با خرید بسته تسلیحاتی از فرانسه بیشتر گرایش خود برای چرخش به سمت غرب نشان داد. این کشور از دیرباز تقریبا به صورت انحصاری برای خریدهای نظامی خود به روسیه متکی بوده است. اما شکست ایروان از باکو به لحاظ فنی در سال ۲۰۲۰ حاکی از نیاز این کشور برای به روز رسانی زرادخانه‌های سلاح است.

روز گذشته وزارت خارجه روسیه سفیر ارمنستان را به دلیل «اقدامات غیردوستانه» اخیر ایروان احضار کرد. رزمایش مشترک با آمریکا، آغاز تصویب معاهده رم درباره دیوان کیفری بین‌المللی و سفر همسر «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر ارمنستان به کی‌یف و ارسال کمک‌های بشردوستانه به اوکراین، از مواردی است که دلایل احضار واغارشاک هاروتیونیان ذکر کرده است.

وزارت خارجه روسیه نیز اعلام کرد که مسکو نگرانی خود از بازداشت یک بلاگر حامی روسیه و تحلیلگر خبرگزاری اسپوتنیک ارمنی را به سفیر ارمنستان ابراز کرده است.

خلا ژئوپلیتیکی در قفقاز جنوبی

از زمان درگیری نظامی مسکو با کی‌یف، مجموعه غرب به ویژه آمریکا فرصت را برای گرفتن جای پای روسیه در منطقه قفقاز جنوبی مناسب دیده است. از آنجایی که معادله‌ها در جبهه‌های شرقی و جنوبی اوکراین پیچیده شده و این کشور توانسته پیشروی‌هایی را داشته باشند، کاخ کرملین عمده تمرکز را بر روی کسب دستاورد در جنگ گذاشته است.

از همین رو ارمنستان هم با توجه به این مساله و آنچه پاشینیان در مورد اینکه «روسیه خود نیاز به سلاح و مهمات دارد» گفت، به دنبال باز کردن پای آمریکا به منطقه قفقاز جنوبی است که می‌تواند تنش‌ها با روسیه را بیش از پیش افزایش دهد.

درست است که در اکثر مواقع طی ۳۰ سال گذشته آمریکا و روسیه به همراه فرانسه به صورت مشترک برای حل مناقشه قره باغ همکاری می‌کردند و این مساله جو ژئوپلیتیکی دهه ۱۹۹۰ میلادی را تسخیر کرده بود، اما طی چند سال گذشته اوضاع فرق کرده است.

فدراسیون روسیه با کشورهای غربی برای حل مشکلات جمهوری‌های عضو سابق شوروی همکاری داشت و مسکو نقش پلیس را در منطقه قفقاز جنوبی ایفا می‌کرد؛ در حالیکه آمریکا و فرانسه با هماهنگی روسیه مسیرهای دیپلماتیک را به سمت صلح پیش می‌بردند. هرچند در حال حاضر در روابط روسیه با مجموعه غرب به علت حمایت‌های نظامی آنها از اوکراین، شکاف عمیقی ایجاد شده و هر کدام به صورت مجزا اقدامات خود را پیش می‌برند.

فاصله گرفتن ارمنستان از روسیه و حرکت آن به سمت آمریکا می‌تواند توازن را در این منطقه بر هم بزند و کاخ سفید که برای عقب انداختن مسکو از بازی قدرت‌های بزرگ به نوعی آتش بیار معرکه جنگ اوکراین شد، حالا می‌خواهد توازن به نفع خود در منطقه قفقاز جنوبی رقم بزند.

در همین حال کشورهای غربی، ارمنستان را به ناتو دعوت کردند که با وجود اینکه ایروان این اقدام را غیرممکن توصیف کرده، می‌تواند به تحریک‌ها علیه روسیه دامن بزند و واکنش‌هایی مشابه بحران اوکراین را به همراه داشته باشد هر چند معادلات در منطقه قفقاز بسیار متفاوت از اوکراین است.