تجربه نگاری از همکاری با روبیکا

گروه it: موفقیت شبکه‌های اجتماعی به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله تکنولوژی، استراتژی تجاری، بازاریابی، محتوا، و فرهنگ محلی. شبکه‌های اجتماعی خارجی معمولاً از زمان ورود به بازار و تجربه بیشتری برخوردار بوده‌اند و از مزیت اول بهره‌برداری می‌کنند.

به گزارش بولتن نیوز ، همچنین، رقابت با شبکه‌های اجتماعی خارجی با چالش‌های زیادی همراه است. مثلاً شبکه‌های خارجی دارای افراد بیشتری هستند که به زبان انگلیسی صحبت می‌کنند، در حالی که شبکه‌های اجتماعی ایرانی باید به زبان فارسی و محتوای محلی خود تمرکز کنند.

همچنین، مسائل اقتصادی، قوانین، و محدودیت‌های دسترسی به اینترنت نیز می‌توانند تأثیرگذار باشند. برای رشد و موفقیت، شبکه‌های اجتماعی نیاز به توجه به این عوامل دارند.

این نوشتار حاصل 8 ماه همکاری نزدیک و مدام با اپلیکیشن روبیکا است. در این نوشتار سعی کردم با آسیب‌شناسی بخش‌های مختلف روبیکا به این جمع‌بندی برسم که آینده روبیکا چه می‌شود و این اپلیکیشن برای برون‌رفت از این وضعیت آیا فرصتی دارد.

در بهمن‌ماه سال 1401 وقتی مجدداً همکاری با روبیکا را شروع کردم بدون استثنا همه افرادی که می‌شناختم (و افراد سرشناسی در حوزه‌های خود هستند) به من نصیحت کردند که نزدیک این پلتفرم بومی نشوم. اما باتوجه‌به جمع‌بندی خودم که در آن زمان درست به نظر می‌رسید تصمیم گرفتم همکاری با روبیکا را مجدداً شروع کنم. در واقع این تصمیم من تابع موارد زیر بود:

۱. صحبت با مدیران ارشد روبیکا (بر خلاف گذشته که با مدیران میانی در ارتباط بودم).

۲. وضعیت آشفته کشور در فضای مجازی بخصوص در تولید محتوا بومی.

۳. ظرفیت بالای جذب مخاطب در روبیکا باتوجه‌به رشد سریع این پلتفرم بعد از فیلتر اینستاگرام.

۴. وضعیت درآمدی روبیکا و شناخته شده بودن به‌عنوان یکی از ثروتمندترین استارت‌آپ‌های ایرانی.

۵. گسترش شبکه کانال، پیج‌ها و بلاگرهای که از قبل با آنها همکاری داشتیم.

۶. ایجاد ظرفیت جدید برنامه‌سازی در موضوعات جدید.

در نتیجه صحبت با قائم‌مقام این پلتفرم، آن روز مسئله تولید محتوا بر روی روبیکا را یک دغدغه ملی و واقعی ارزیابی کردم. در آن زمان من دوراه برای تعامل با روبیکا داشتم:

۱. مانند تهیه‌کنندگان با فرصت‌جویی با این مجموعه برخورد می‌کردم و به دنبال حداکثر سود در حداقل زمان ممکن می‌بودم.

۲. مانند یک استراتژیست تولید محتوا با نگاه ملی به بحران آن روزهای ایران به ماجرا وارد شوم و تلاش کنم مسیری را در پیش بگیرم که شروع یک تحول بزرگ در پلتفرم‌های ایرانی باشد.

اولین قدم اشتباه من شاید همین‌جا بود. جایی که انتخاب کردم به‌جای نشستن روبه‌روی روبیکا در کنار آن‌ها بایستم و دلسوزانه فعالیت جدی را بر روی روبیکا را شروع کنیم. در این مقطع استراتژی من به شرح زیر بود:

۱. فعال‌کردن 50 بلاگر در 50 موضوع جذاب یا پر مخاطب بر روی روبیکا باهدف پوشش‌دادن حداکثری نیاز اقشار مختلف حاضر در این پلتفرم.

۲. ایجاد یک درآمد مالی معتدل برای بلاگرهای فعال بر روی روبیکا.

۳. ارتقا سطح تولیدکنندگان محتوا بر روی روبیکا (بخصوص 50 برنامه خودمان) در سطح استانداردهای موجود بر روی یوتوب و اینستاگرام.

۴. مارکتینگ در سایه برای روبیکا به‌طوری‌که محتوای اختصاصی تولید شده بر روی روبیکا با تگ روبیکایی در همه پلتفرم‌ها دیده شود.

شروع این مسیر با عهدشکنی و بدقولی مستمر از طرف روبیکا همراه بود به‌عنوان‌مثال:

۱. برخی از این کانال‌ها در یوتوب و اینستاگرام فعال بودند (یا قبلاً فعالیت داشتند) این کانال‌ها در پلتفرم‌های خارجی مخاطب جدی داشتید و روبیکا باید در مرحله اول به‌اندازه جذب مخاطب‌های آن‌ها در پلتفرم‌های خارجی، برای آنها بر روی روبیکا عضو می‌گرفت. اتفاقی که با وجود ارسال نامه رسمی هیچ‌وقت در طول این هشت ماه محقق نشد.

۲. درخواست پرداخت پول برای ادامه همکاری که هم شفاهاً عنوان شد و هم در قالب نامه به این مجموعه ارسال شد. درخواستی که در طول این هشت ماه همکاری یک‌بار هم پاسخ داده نشد و بار مالی همه 17 برنامه و کانال تولیدی بر روی روبیکا تا لحظه آخر بر دوش مجموعه ما بود.

۳. از بهمن‌ماه و شروع همکاری قرار بر 100 کایی شدن کانال‌ها تا ابتدای سال 1402 بود. قول و وعده‌ای که در آن مقطع، محدود به در لیست پر مخاطب قرار گرفتند تعداد کمی از کانال‌ها شد و تا امروز نیز محدود به همان تعداد کم از مجموعه کانال‌ها باقی‌مانده است. این در حالی است که طبق گزارش مکتوب ما به روبیکا بیش از 80% کانال‌های حاضر در پخش پر مخاطب‌های روبیکا دارای حداقل استانداردها لازم نیز نیستند و بعضی جز ضعیف‌ترین، بی‌محتواترین و غیرفعال‌ترین کانال‌ها قرار دارند به‌طوری‌که در بخش پرمخاطب‌های روبیکا به‌ندرت کانالی تولید محتوا دارد.

(فقط تولید محتوا داشته باشند حتی افتضاح که این هم ندارند) حالا این که عمق نگاه و فهم مدیران روبیکا چه بود که بسیاری از کانال‌های تولید محتوای اختصاصی برای روبیکا هیچ‌گاه در پر مخاطب‌ها قرار نگرفت خود سؤالی مهم است!

۴. از همان ابتدا امر و از روزهای نخست وعده پین کردن کانال‌ها مکرر از سمت روبیکا داده شد. مسئله‌ای که تا ابتدای خرداد 1402 به بهانه‌های مختلف مانند خراب‌شدن پین توسط مدیران میانه انجام نشد. در آمار دقیق‌تر از ابتدای بهمن تا ابتدای خرداد 17 کانال دارای تولید اختصاصی بر روی روبیکا هر یک تنها یک‌بار پین شدن پین شدنی که بعضاً در بدترین ساعات ممکن صورت گرفت.

۵. از ابتدای خرداد با روی کار آمدن مدیریت جدید، شروع پین کانال‌ها بر اساس وعده‌های روز اول آغاز شد. اما این بار بحران جدیدی اتفاق افتاد! عدم درک مدیران روبیکا از محتوا خوب باعث شد که بدترین کانال‌ها (بر اساس ارزیابی من) با تیترهای دروغ و... مدام پین شوند به‌طوری‌که روبیکا روند سقوط ازدست‌دادن ارزش پین خود را در یک بازه دو ماه شروع کرد! روندی که همچنان نیز با سرعت تمام طی می‌شود. اینجا بود که من بیشتر از همیشه احساس خطر کردم چرا که دیدم در روبیکا نه فقط محتوا را نمی‌فهمند؛ بلکه هیچ روان‌شناسی نسبت به مخاطب نیز ندارد و اوج ایده‌ای که از ذهن مجموعه مدیران روبیکا با مدرک دکترا طراوت می‌شود پین کردن تعداد زیادی کانال در روز است. الگویی که با رصد روزانه روبیکا توسط ما تصدیق می‌شود. همین تصمیم برای من پایان روبیکا بود چرا که دیدم در یک الگو واضح هر هفته و هر روز از اثرگذاری پین روبیکا کم می‌شود و مخاطب‌های کمتری جذب محتوای پین شده می‌شوند. این مسئله یک معنی داشت: تا بی‌نهایت پین شدن برای رسیدن به تعداد قابل‌قبول مخاطب! چرا که اساساً با یک واگرایی بین تعداد پین و افراد جذب شده طرف بودم.

در نقل‌قولی مستقیم از قائم‌مقام روبیکا متوجه‌شدن مدیرعامل همراه اول (به‌عنوان تأثیرگذارترین فرد بر روی سیاست‌های روبیکا) اولویت تولید محتوا توسط مردم در روبیکا را ابلاغ کرده و از مدیران روبیکا دراین‌خصوص مطالبه می‌کند. حتی ایشان در توهمی آشکار بیان کرده که روبیکا باید به سطحی برسد که تولیدکننده محتوا بر روی آن از یوتوب نیز درآمد بیشتری داشته باشد!! زمانی که این حرف را شنیدم در دلم لبخند زدم چرا که ایشان از گذشته به فردی گنده‌گو معروف بود. هرچند چنین انتظاری در من ایجاد امیدواری کرد که روبیکا شاید حداقل بتواند وارد عرصه‌ای شود که با رقبا داخلی خود مانند آپارات رقابت کند.

از روزهای اول شروع همکاری متوجه شدم روبیکا کمتر از 5% وعده‌های خود را عملی می‌کند؛ اما باتوجه‌به اهدافی که داشتم تصمیم گرفتم تا با این مجموعه همراهی کنم. این تصمیم من ازآن‌جهت بود که اعتقاد داشتم مدیران و مدیران میانه این مجموعه درکی از تولید محتوا وقتی که همه چیز حرف یا روی کاغذ باشد ندارند. اما ممکن از در عرصه عمل و با مشاهده خروجی و بازخوردها اندکی نسبت به این موضوع آگاهی پیدا کنند. مسئله‌ای که هیچ‌گاه محقق نشد و حتی بعد از دیدن خروجی‌های واضح باز هم در دریای نفهمی خود شنا قورباغه می‌کردند.

در ادامه همکاری با روبیکا در عمل متوجه نقص‌های فراوان فنی و مدیریتی در این مجموعه شدم نقص‌های که این پلتفرم بومی را می‌تواند به گردابی برای درهم‌کوبیدن و بدنامی پلتفرم‌های دیگر بدل کند.

مشکلات که مهم‌ترین‌ها عبارت است از:

۱. عدم وجود ذهن استراتژیک و تصمیم‌سازی برای آینده، به‌طوری‌که از کارشناسان ساده تا مدیران میانه و حتی مدیران ارشد این مجموعه استراتژی بلند مدتی برای این پلتفرم ندارد در نتیجه در این پلتفرم عباراتی مانند ددلاین پروژه، هدف‌گذاری و... بیشتر شبیه شوخی یا یک عبارت بی‌خاصیت بر روی تخته است. بزرگ‌ترین و تنها دغدغه موجود در روبیکا حل مشکلات فعلی و روزانه است.

۲. مشکلات فنی زیاد، باتوجه‌به فعالیتی که روی اکثر پلتفرم‌های ایرانی و خارجی داشتم به‌جرئت می‌توانم بگویم هیچ پلتفرمی در هیچ کجای دنیا به‌اندازه روبیکا پر از اشکال و آزار فنی نیست. مشکلاتی که استفاده روزانه از این پلتفرم‌ را برای مخاطب عادی سخت می‌کند و جهنمی کلافه‌کننده برای تولیدکنندگان محتوا ایجاد می‌کند. حال‌آنکه ابزار تولید محتوا و ابزار مشاهده محتوا دو رکن مهم و اساسی در هر پلتفرم برای جذب مخاطب و تولیدکننده محتوا است.

۳. عدم شناخت سیستم کسب درآمد در پلتفرم‌های دیگر، این نبودن آگاهی ازیک‌طرف باعث شده است روبیکا خود را به‌مثابه اینستاگرام ببیند! از طرف دیگر باعث شده شخصی مثل اخوان بگوید درآمد در روبیکا باید از یوتوب بیشتر باشد! سنتز این جریان می‌شود وضعیت امروز روبیکا که در تحویلی بزرگ (از دید خود روبیکا) پنل‌های درآمدی آپدیت می‌شود و کسی که 100 کا ممبر فعال روی روبیکا دارد (غیر دانلود فیلمی‌ها) به درآمد ماهانه 4 میلیون برسد.

با درنظرگرفتن این تحویل در روبیکا واقعاً اشتباه است که فرق بین درآمد روی روبیکا و یوتوب را فقط از زاویه مالی تحلیل کنیم! این تفاوت در واقع تفاوت مشهود ادراکی در پلتفرم داری است.

۴. محیط غیرحرفه‌ای در مدیریت کسب‌وکار، به نظر می‌رسد در روبیکا ارتباطات و دوستی اهمیت بیشتری از خود پلتفرم دارد. به‌طوری‌که این مجموعه حتی در استثناهای که شانسی متوجه کمبودها و ضعف‌ها می‌شود (در حال عادی متوجه کمبودها نمی‌شود) امکان جابه‌جاکردن افراد یا قطع همکاری را ندارد. به طبع این موضوع است که نیروهای حرفه‌ای‌تر نیز هیچ‌وقت فرصت حضور در این پلتفرم را پیدا نمی‌کنند.

۵. عدم شناخت نسبت به پلتفرم خود، تجربه من به‌عنوان استفاده‌کننده محتوا در روبیکا همچنین تولیدکننده محتوا بر روبیکا و حتی کسی که با مدیران این مجموعه جلسات متعدد داشته است این نتیجه بهت‌آور را دارد که مدیران این مجموعه کمتری شناختی نسبت به مشکلات این پلتفرم، رویکرد مردم به این پلتفرم، جامعه مخاطب خود، سطح درآمد تولیدکنندگان محتوا بر روی روبیکا، دست‌بندی موضوعات حاضر بر روی روبیکا و اساساً هیچ‌چیز دیگری ندارند! شدت و فاجعه بودن این مسئله به حدی است که برای روشن‌شدن آن باید در ادامه چند مثال واقعی بزنم:

الف) من با حضور ۸ماهه بر روی روبیکا و آنالیز مخاطب‌های این پلتفرم یافتم که اکثر یوزرهای فعال در این پلتفرم را طبقه‌های ضعیف و کم‌برخوردار جامعه تشکیل می‌دهد. همچنین بازه سنی بیشترین اعضا این پلتفرم نوجوانان هستند (قشری که منبع درآمدی ندارد) در نتیجه این جنس از مخاطب است که هزینه تبلیغات بر روی روبیکا به‌شدت پایین است.

البته این موضوع تنها محدود به تبلیغات نمی‌شود؛ بلکه ادمینی و تولید محتوا نیز با رقم‌های پایین‌تر از سایر پلتفرم‌ها (ایرانی و خارجی) انجام می‌شود. طبیعی است که تولید محتوا هم در این اتمسفر بسیار ضعیف و ابتدایی باشد. این موضوع را بگذاریم کنار درآمد سرشار این پلتفرم از مصرف ترافیک کاربرها، درآمدی که در ایران هیچ‌کس به‌اندازه روبیکا از آن بهره نمی‌برد. در چنین فضایی جمع‌بندی عاقلان روبیکا بر این است که کمک کنند با تبلیغات (پین) کانال‌های تولیدکننده محتوا خوب در روبیکا دیده شود تا پس از دیده‌شدن از طریق راه‌اندازی تبلیغات گسترده به کسب درآمد برسند.

رؤیایی احمقانه و خام چرا که عملاً طبقه متوسط مصرف‌کننده که در پلتفرم پول خرج می‌کند در روبیکا حضور ندارد و این پلتفرم بدون درک حداقل از مخاطبان خود چنین رویکرد شاذی را برای کسب درآمد تولیدکنندگان محتوا در نظر می‌گیرد. در شکل وحشتناک‌تر با وجود درآمد سنگین این پلتفرم حتی حاضر نیستند از سود خود بر روی یک کانال بگذرند و از درآمدهای خود خرج تولیدکنندگان محتوا بکنند به‌طوری‌که در ایده‌آل‌ترین حالت ممکن (که به اعتراف خودشان بعید هم است) 100درصد درآمد روبیکا از یک کانال را به خودش می‌دهند که این خود باز هم فقط تشویقی است برای ایجاد کانال‌های دانلود محتوای حجیم در روبیکا نه تولیدکنندگان محتوا در روبیکا.

ب) در موردی دیگر روبیکا حتی یک دسته‌بندی صحیح موضوعی از کانال‌های خود ندارد. البته به چشم خود شاهد بودم که بعد از چند ماه تعلل و تلاش شبانه‌روزی در این پلتفرم برای رسیدن به دسته‌بندی کانال‌های روی روبیکا یک دسته‌بندی ناقص و احمقانه خلق شد که با منطق انسان دارای ضریب هوشی 65 هم عجیب به نظر می‌رسد. عمق فاجعه این عدم فهم نسبت به محتوای روبیکا فقط در دسته‌بندی پنهان نیست! بلکه روبیکا یک دسته‌بندی ابتکاری به‌غایت احمقانه و ناکارآمد در بخش پرمخاطب‌های خود دارد که حتی در مواردی همین دسته‌بندی نیز درست و بادقت لحاظ نشده است!

ج) موردی دیگر کمپین‌ها و تبلیغات روبیکا است. این موضوع را شاید بتوان عجیب‌ترین پدیده در تمام استارت‌آپ‌های ایرانی دانست چرا که عملاً بسیاری از کمپین‌های روبیکا نه‌تنها کمکی به برندینگ این مجموعه نمی‌کند؛ بلکه هم تبلیغی ضد تبلیغی برای خود روبیکاست و هم در موارد متعدد ضدتبلیغ برای کل پیام‌رسان‌های داخلی است. به‌عنوان‌مثال و در نتیجه عدم شناخت حداقل روبیکا از خود و قابلیت‌های این پیام‌رسان این مجموعه سفارش تبلیغاتی در تلگرام می‌دهد که در آن امکانات حداقلی روبیکا را (که آپدیت 4 سال پیش خود تلگرام است) در تلگرام تبلیغ کند. این مورد به حدی عجیب است که هر موجودی بالاتر از ضریب هوشی دلفین با بررسی آن شوکه می‌شود.

د) در مثالی دیگر در ابتدای شکل‌گرفتن همکاری روبیکا ادعا می‌کرد که کانال‌های با 100 کا ممبر درآمدی نزدیک 10 تا 15 میلیون تومان در ماه دارند. درحالی‌که بعد از رسیدن اعضا یکی از کانال‌های ما به 100 کا و بررسی دقیق پنل درآمدی نشان داد این رقم در بالاترین و خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن فراتر از 1.5 میلیون تومان در ماه نمی‌رود.

با پیگیری این تناقض از سمت من متوجه شدم که بله کانال‌های دانلود فیلم هستند که با تکنیک فروارد مداوم پیام همچین درآمدی از روبیکا دارند و خب طبعتا چون روبیکا هیچ شناختی از خود ندارد تصورش بر این بوده است که همه کسانی که در روبیکا به تعداد قابل‌توجهی ممبر می‌رسند درآمدی این‌چنینی دارند.

ه) اما موضوع عدم شناخت روبیکا فقط محدود به خودش و جامعه مخاطب خود نیست روبیکا حداقل شناخت را نسبت به محتوا و تولید محتوا دارد. به‌طوری‌که من به‌عنوان کسی که بیشترین کانال تولید محتوای بلاگری و غیربلاگری را در روبیکا دارم قاطعانه نظر می‌دهم که بین کانال و پیج‌های تولید محتوا و پیج‌های که محتوای کپی از اینستاگرام و جاهای دیگر قرار می‌دهند هیچ تفاوتی در روبیکا وجود ندارد. این نبودن تفاوت ریشه آن در عدم درک مدیران روبیکا از جریان تولید محتوا است.

بزرگ‌ترین نقاط ضعف روبیکا به‌اختصار و نتایج آن:

۱. نبودن استراتژی عملی و واقعی برای بهبود فضای روبیکا؛ نتیجه ازدست‌رفتن فرصت جلب‌اعتماد مخاطبین به پلتفرم‌های داخلی.

۲. مشکلات فنی پلتفرم حتی بیشتر از نمونه‌های داخلی؛ نتیجه ازبین‌رفتن اعتماد مخاطب و تولیدکننده محتوا به پلتفرم‌های داخلی.

۳. محیط غیرحرفه‌ای و غیرتخصصی؛ نتیجه علیل بودن در تصمیم‌گیری درست.

۴. عدم شناخت پلتفرم روبیکا توسط مدیران روبیکا؛ نتیجه ناامیدی کامل نسبت به بهبود اوضاع در آینده و فرار تولیدکننده محتوا و مخاطب از این پلتفرم.

۵. سیاست کسب درآمد از مخاطب از طریق مصرف حجم بیشتر کاربرها؛ نتیجه رشد قارچ‌گونه کانال‌های دانلود فیلم و حتی موضوعات غیراخلاقی با ضریب دانلود بالا.

۶. عدم توانایی رقابت با پلتفرم‌های داخلی از حیث تولید محتوا؛ نتیجه واگذارکردن تدریجی عرصه به رقبا داخلی و خارجی.

۷. نداشتن حداقل اطلاعات درباره کیفیت محتوا؛ نتیجه ازبین‌رفتن ظرفیت پین و پرمخاطب‌های روبیکا در حالتی که تعدادی زیادی کانال بی‌ارزش از این طریق پروموت شده است و عملاً اعتباری برای این بخش‌ها باقی نمانده است.