ترکیه، قطر، چین و امروز عربستان؟

به گزارش بولتن نیوز به نقل از ایسنا، خراسان رضوی تا کنون کشورهای مختلفی از جمله ترکیه، قطر و چین برای میانجی‌گری بین روسیه و اوکراین و خاموش کردن آتش جنگ ۱۸ ماهه بین این دو کشور ابراز آمادگی کرده و طرح‌های صلحی را ارائه داده‌اند که هیچ یک مورد قبول حداقل یکی از طرفین واقع نشده است. اخیرا عربستان نیز با هدف افزایش نقش‌آفرینی بین‌المللی خود، برای میانجی‌گری بین روسیه و اوکراین و ارائه طرحی در این خصوص اعلام آمادگی کرده است.

بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که با توجه به نزدیکی بن سلمان و پوتین از یک سو و از سوی دیگر ارتباطی که ولیعهد عربستان با روسای جمهور اروپایی دارد و خصوصا سفر چندی پیش وی به قاره سبز، می‌توان امیدوار بود که طرح صلح عربستان به سرنوشت طرح‌های قبلی دچار نشود و لااقل شرایط این جنگ فرسایشی را از وضعیت مبهم فعلی خارج کند.

کامران کرمی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به بی‌تاثیر بودن تلاش‌های میانجی‌گرانه ترکیه، قطر و چین در جنگ اوکراین، در خصوص تلاش‌ عربستان برای میانجی‌گری در این جنگ، اظهار کرد: بخشی از دلیل بی‌تاثیری این میانجی‌گری‌ها به خود پیشنهادات معطوف است. این پیشنهادات با عناصر و مولفه‌های واقعی شکل‌دهنده جنگ اوکراین چندان ارتباط ملموسی پیدا نمی‌کند و به خصوص از نظر روسیه نمی‌تواند در برگیرنده منافع این کشور در جنگ اوکراین باشد.

وی با بیان اینکه دو متغیر میزان ارتباط طرح‌ها با مولفه‌های شکل‌دهنده جنگ و انگیزه بازیگران از طرح پیشنهادات، نقش مهمی در مسکوت ماندن آن‌ها داشته است، افزود: همچنین بسیاری از این بازیگران بیشتر به دنبال افزایش پرستیژ و جایگاه خودشان در شکاف­‌های به وجود آمده میان مسکو و کی­‌یف هستند تا انجام تلاشی واقعی برای ایجاد صلح میان دو کشور. به همین دلیل پیشنهادات کشورهایی که تا به الان برای میانجی‌­گری در جنگ اوکراین اعلام آمادگی کرده‌اند، بی‌ثمر مانده است.

این تحلیلگر مسائل خلیج فارس با اشاره به دلایلی که مانع از به سرانجام رسیدن تلاش‌های عربستان برای میانجی‌گری بین اوکراین و روسیه می‌شود، اضافه کرد: خوشبینی‌های موجود برای موفقیت بن سلمان در روند مذاکرات صلح به ارتباط عمیق او و شخص پوتین و همچنین نقش پررنگ عربستان و روسیه در ایجاد اوپک پلاس برمی­‌گردد. عمده تحلیلگران به این باورند این روابط ویژه می‌تواند نقش مهمی در جلب اعتماد پوتین در جدی­‌تر شدن مذاکرات صلح ایفا کند، زیرا خود عربستان سعودی نیز با توجه به ارتباطاتی که در نشست ماه گذشته چین با کشورهای عرب توانسته با زلنسکی ایجاد کند، به این نتیجه رسیده که علاوه بر پوتین، زلنسکی هم برای ادامه روند مذاکرات صلح نسبت به گذشته آمادگی بیشتری پیدا کرده است. البته نمی‌توان با قاطعیت از اثربخشی میانجی‌گری عربستان سخن گفت و ممکن است این طرح نیز به سرنوشت طرح‌های پیشین گرفتار شود.

وی با بیان اینکه مسئله اصلی رقابت میان روسیه و اروپا است، اظهار کرد: این مسئله اساسی بسیار فراتر از آن است که یک یا چند بازیگر با میانجی‌گری بتواند آن را حل و فصل کند. لذا طرح‌هایی در این مسئله موفقیت‌آمیز خواهند بود که بتواند هسته رقابت اصلی را خنثی کند و در عین حال مهم­تر از اینها منافع خود روسیه که برای شخص پوتین به امری حیثیتی تبدیل شده است را پوشش بدهد. به نظر من تا زمانی که این دو فاکتور در طرح­‌ها وجود نداشته باشد، بعید است که مذاکرات صلح در نهایت نتیجه ملموسی داشته باشد. اگرچه با توجه به عواملی نظیر ادراک جدیدی که بین مقامات کرملین شکل گرفته، ارتباط عمیق بن سلمان و پوتین و همچنین احتمال تبدیل شدن طرح بن سلمان از یک گفت­­‌وگو به یک فرایند مذاکراتی، می­‌توان امیدوار بود حداقل جنگ اوکراین از این وضعیت ابهام‌گونه خارج شود.

عربستان به دنبال ارائه تعریفی جدید از نقش خود در نظام در حال گذار بین‌الملل

این تحلیلگر مسائل خلیج فارس با اشاره به اینکه تا پیش از این در اوایل بحران اوکراین نیز عربستان در قبال این درگیری اعلام آمادگی برای میانجی­‌گری کرده بود، بیان کرد: از آن زمان تا الآن وضعیت متفاوت و منجر به این شده است که اکنون طرح عربستان و اعلام میانجی‌گری آن بر سر زبان‌­ها بیفتد. یکی از این مسائل مرتبط به استراتژی جدیدی است که عربستان سعودی در بحث تنش‌زدایی منطقه‌ای و نقش‌آفرینی در شکاف میان چین و آمریکا در پیش گرفته است. رهبران عربستان در شرایط کنونی به این نتیجه رسیده‌اند که استفاده از شکاف‌‎های بین بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی می‌تواند تأمین‌کننده منافع‌شان باشد.

کرمی ادامه داد: از این زاویه جنگ اوکراین تا حدودی به این فضا مرتبط است و عربستان به دنبال آن است که با حل‌وفصل ماجرا یا حداقل برگزاری چندین دور مذاکرات صلح بین روسیه و اوکراین هم روابط خودش را با روسیه تحکیم کند و هم به غرب این مسئله را یادآور شود که نقش عربستان ظرفیتی فراتر از منطقه دارد. بنابراین در شرایط کنونی به نظر می‌رسد این اولویت بخشی از مقامات عربستان برای حضور جدی و شکل‌دهی به مذاکرات صلح اوکراین، تا حد زیادی مرتبط با استراتژی مانور در فضای شکاف بین بازیگران است.

وی با اشاره به سفرهای ماه گذشته بن سلمان به کشورهای اروپایی و به ویژه فرانسه، عنوان کرد: روابط خوبی بین مکرون و بن‌ سلمان وجود دارد. به همین دلیل هم اروپا به دنبال این است که عربستان نقش جدی‌تری در تغییر رفتار روسیه برای این مذاکرات ایفا کند و هم بن سلمان به دنبال این است که از طریق کشورهای موثر اروپایی به ویژه فرانسه، به غرب این پیام را برساند که شکل‌گیری مذاکرات صلح می‌تواند قابل دسترسی باشد.

این تحلیلگر مسائل خلیج فارس افزود: سفر ماه گذشته بن سلمان به فرانسه می‌تواند تا حد زیادی مرتبط با جنگ اوکراین و نقشی که بن سلمان برای خود تعریف کرده است، باشد. بن سلمان فرانسه را بازیگری کلیدی می‌­داند که از طریق آن می­‌تواند در ایجاد فشار بر اوکراین برای تن دادن به مذاکرات صلح موثر باشد. بنابراین سفر بن سلمان به اروپا مرتبط با جنگ اوکراین و نقشی است که عربستان تا پیش از این برای خود تعریف کرده بود و این نقش جلوه‌ها و نمودهای پررنگ‌تری در هفته‌های اخیر پیدا کرده است.

کرمی در خصوص برتری عربستان برای پایان دادن به این منازعات نسبت به سایر بازیگرانی که تا اکنون پا به عرصه گذاشته‌­اند، عنوان کرد: در این رابطه چند مسئله قابل توجه است. اول اینکه چقدر در شرایط کنونی این مذاکرات می‌تواند تامین‌کننده نگاه و رویکری باشد که پوتین دنبال می‌کند. اینکه در نگاه پوتین این مذاکرات در راستای حل بحران اوکراین و تهدیدات حاصل از این جنگ برای کشورهای عربی ارزیابی شود یا پوتین آن را صرفا تلاشی از عربستان برای افزایش پرستیژ خود و موازنه در قبال ایالات متحده آمریکا ببیند، در تصمیم رئیس جمهور روسیه برای همراه شدن با این مذاکرات بسیار تاثیر دارد.

وی خاطرنشان کرد: اگر بحث توجه به منافع شخصی در میان باشد، نه تنها عربستان بلکه هیچ کشوری این شانس را ندارد که در نهایت در مذاکرات صلح موثر واقع شود، اما اگر در نگاه پوتین، عربستان برای حل تهدیدات و مناقشات بین‌المللی اقدام به میانجی‌گری کرده باشد، می‌توان به نتیجه‌بخشی این مذاکرات امیدوار بود.

این تحلیلگر مسائل خلیج فارس با اشاره به اهمیت به سرانجام رسیدن طرح صلح عربستان برای مقامات سعودی، گفت: اگر میانجی‌گری عربستان سعودی بتواند به یک فرایند صلح تبدیل شود که با چند دور مذاکره به نتیجه ختم گردد، به برگ برنده‌ قابل توجهی در سیاست خارجی عربستان تبدیل خواهد شد و ظرفیت و جایگاه این بازیگر را خصوصا به آمریکا و چین نشان می‌دهد.

کرمی ادامه داد: استراتژی که خود سعودی‌ها برای این فرایند در نظر گرفته‌اند، استفاده حداکثری از فضای شکاف‌های منطقه‌ای و بین‌­المللی بین بازیگرانی است که دارای تضاد منافع هستند تا در شرایط کنونی بتوانند با استراتژی مصون‌سازی استراتژیک منافع خودشان را در قبل این منازعات تامین کنند و جایگاه و پرستیژ خودشان در نظم بین‌المللی در حال گذار را ارتقا بدهند و جایگاه خودشان را در این نظم قابل توجه‌تر بکنند. به این دلیل است که ما شاهد بازی چندسطحی عربستان با بازیگرانی هستیم که در ظاهر امر دچار مناقشه هستند. یعنی با توجه به شکاف چین و آمریکا و همزمان با استفاده از ظرفیت روسیه، تنش‌زدایی منطقه‌ای عربستان با سایر بازیگران و حتی خود عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل از این منظر قابل تحلیل است.

وی بیان کرد: عربستان به این نتیجه رسیده که در این فضای سیالیت و شکاف میان بازیگران، می­‌تواند با یک استراتژی چندوجهی منافع خود را به حداکثر برساند و طبیعتا جنگ اوکراین و مدیریت و میانجی‌گری آن، از این زاویه قابل توجه‌تر است، چراکه اگر با موفقیت انجام شود، یک وزن و اعتبار جدیدی را به سیاست خارجی عربستان خواهد بخشید. به همین دلیل این کشور با این استدلال که روابط شخصی بن سلمان و پوتین بهتر می‌تواند رئیس جمهور روسیه را پای میز بکشاند، نقش میانجی‌گری را پذیرفته است، اما اینکه تا چه میزان شرایط طرح پیشنهادی بن سلمان با واقعیات موجود در عرصه جنگ اوکراین مطابقت دارد، هنوز مبهم است.