کژ راهه ای که تاریخ تبریز را تیغ انداخت

گروه اجتماعی: توفیق وحیدی آذر  نوشت: وقتی در سال 1390 درختان تنومند و کهنسال در کوچه برق لامع بریده شدند ؛ همه همسایه های اهل محل و مردمی که هر روز  با لذت  به تنومندی و زیبایی این درختان کهنسال نگاه می کردند، متعجب و ناراحت شدند!  درختان بی دلیل قطع شده بودند ! و هیچ کس دلیلی برای آن نمی یافت !

نقشه هوایی کوچه برق لامع که درختان کهنسال آن قبل از قطع آنان و سپس قطع درختان باغ بنکداریان دیده می شوند .....

به گزارش بولتن نیوز، درختان صد ساله، سرسبز و زیبا موجب شده بودند تا مردمان شهر هر از گاهی به تماشای آنان بشینند. ولی حال آنان قطع شده و دیگر نبودند!

بولتن نیوز با خبر  https://www.bultannews.com/fa/news/325067   در تاریخ ۰۶ بهمن ۱۳۹۴ به این ماجرا پرداخته بود.

***

سال ها پشت این درختان ؛ قصرکوچکی، با درختان و استخری در میان آنان و خانه ای با معماری متفاوت ناظر کوچه ی برق لامع و درختان کهنسال آن بود ! این خانه پیش تر محل بانک قدیمی تبریز بوده است!

بنای تاریخی و زیبای مشهور به خانه باغ بنکداریان

در سال 1394 بار دیگر تهاجمی به درختان این کوچه انجام شد ، این بار بیل های مکانیکی و ابزار های تهاجمی دیوارهای خانه را در یک تفاهم شهرداری با مالک آن تخریب کردند و قطع درختان باغ آغاز شد ! خبرگزاری ها این عملیات را مثله کردن تاریخ تبریز اسم گذاری کردند.

نامه فرماندار تبریز به شهردار یر اساس درخواست آقای مهندس توفیق وحیدی آذر

مدیرعامل وقت سازمان پارک ها و فضای سبز تبریز در مصاحبه هایش از ساماندهی درختان گفت و اعلان داشت هیچ درختی در باغ بنکداریان قطع نخواهد شد! اما هرگز نگفت پس چه کار به کار دیوار و خانه باغ دارید ؟

نامه آقای مهندس توفیق وحیدی آذر به عنوان یک شهروند به فرماندار برای جلوگیری از تخریب باغ بنکداریان و درخواست احیای باغ

" ایرنا این چنین در این مورد گزارش داد: همزمان با انتشار اخباری مبنی بر تخریب خانه باغ تاریخی بنکداریان تبریز در برخی از تارنماهای خبری و فضای مجازی، مدیرعامل سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری تبریز اعلام کرد: سامان دهی اساسی باغ بنکداریان با حفظ فضای سبز و بدون آسیب به بافت قدیمی آن انجام می شود.

محمدحسین حسن زاده در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: باغ بنکداریان از مجموعه های ارزشمند و قدیمی باغ شهر تبریز، همگام با اجرای طرح مسیرگشایی خیابان برق لامع توسط شهرداری منطقه چهار تبریز، به صورت اساسی سامان دهی می شود.

قطع درختان باغ بنکداریان در مسیر گشایی

مجموعه خانه باغ بنکداریان تبریز در بخش بارون آواک محله تاریخی اهراب تبریز واقع شده و از بناهای تاریخی و قدیمی این کلان شهر محسوب می شود که قدمت آن به دوره قاجاریه می رسد.

آماده شدن برای قطع درختان باغ بنکداریان

وی با تاکید بر اینکه سامان دهی محدوده این باغ همراه با حفاظت از فضای درختان مجموعه و بخش قدیمی باغ خواهد بود ، اظهار کرد: به همین منظور شناسنامه جامعی از وضع درختان موجود تدوین شده و علاوه بر این ملاحظات لازم برای پیشگیری از هرگونه آسیب احتمالی به درختان به عمل آمده است.

مدیرعامل سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری تبریز خاطرنشان کرد: بخش هایی از دیواره ضلع شرقی باغ در جریان مسیرگشایی، مورد بازنگری قرار گرفته که البته این اقدام، تداخلی با درختان باغ و ساختار قدیمی باغ نداشته است.

وی افزود: تغییر مسیر به طرف شرق برای حفاظت از ساختمان تاریخی و باغ و درختان از اصول رعایت شده این طرح است.
حسن زاده اظهار امیدواری کرد با اصلاح هندسی محدوده های مجاور باغ و همچنین پیش بینی های لازم برای تملک خانه قدیمی موجود در باغ بنکداریان، این باغ در آینده ای نزدیک به یک مجموعه ارزشمند و سرسبز با کارکرد فرهنگی و تاریخی تبدیل شود."

نامه دفتر فنی استانداری در مورد درخواست عدم تخریب باغ بنکداریان

نامه دوم استانداری به شهردار در مورد عدم تخریب باغ بنکداریان

سال 1920 دوران متفاوت تاریخ تبریز بود ، شیخ محمد خیابانی روحانی انقلابی علم مبارزه با استبداد را برداشته بود بنحوی که می توان گفت کنترل آذربایجان را از دست قاجاریه درآورده بود  و مردم هواخواه او در مقابله با استبداد و اداره آذربایجان و گسترش آزادی به کل کشور بودند !

کارل (کورت ) وستروف کنسول آلمان که در ژوئن 1920 در حمله عومل انگلیسی به کنسولگری کشته شد .....

از سوی دیگر جنگ جهانی اول به پایان رسیده و جمهوری وایمار در آلمان حاکم شده بود  و دوران قدرت نمایی انگلیس پس از جنگ آغاز گردیده بود ، کنسولگری های فرانسه ، آمریکا و انگلیس و در کنار آنها شوروی  انقلاب زده تلاش خود را برای تفوق و کنترل دنیا آغاز کرده بودند!  آزادیخواهان و آرمان خواهان تبریز در تلاش برای رهایی  فرصتی برای اظهار وجود یافته بودند  و کنسولگری انگلیس ناراحت و نگران از حضور مردم تبریز ، ناراضی از حضور کنسول تحصیل کرده و شجاع آلمان کارل وستروف در تبریز بود که بسادگی با زبان مردم تبریز صحبت می کرد !

در آن زمان دمکرات های آذربایجان و گروههای طرفدار انقلاب روسیه در ارتباط با کنسول آلمان  قرار گرفته بودند ، و کنسولگری آلمان محلی برای مقابله با استعمار انگلیس شده بود و این باب طبع دولت انگلیس نمی توانست باشد !

رویترز از تبریز گزارش می دهد که کنسولگری آلمان در تبریز توسط هواداران دموکراسی ایرانی در 4 ژوئن محاصره شد. استرداد بلشویک‌های ایرانی مستقر در آنجا از کنسول درخواست شد. در مورد سیر دراماتیک این مبارزه، تلگراف های زیر به انجمن آلمان و پارس رسید:

تهران، سوم خرداد- حوادث تبریز به فاجعه می انجامد.

دولت تبریز در تلاش است تا با استفاده از زور، کسانی را که به کنسولگری آلمان فرار کرده اند (پناه برده اند) ، بیرون بکشد. کنسول وستروف نمی تواند تسلیم شود، زیرا در ایران هر نماینده خارجی طبق عرف و سنت موظف است از پناهندگان در خطر جان خود و بر اساس اعتبار و آبروی خود محافظت کند. مبارزه برای تصرف کنسولگری آلمان در تبریز با استفاده از بمب و مسلسل با تلخی تمام می شود. تلگرافی به زبان فرانسه که از کنسول وستروف  به تهران ارسال شده است می گوید که توسل به ترس در قلب آلمانی جوابی نمی دهد، تنها راه دسترسی  به پناهندگان از روی جسد اوست، او فقط دستورات دولت آلمان را اطاعت می کند و با عبارت: "من همسر و فرزندانم را به دولت آلمان می سپارم ." و تلگراف پایان می یابد. - معاون کنسول دکتر. فون دروسل هنوز به تبریز نرسیده، ظاهراً در مسیر تفلیس و تبریز است. نیروهای انگلیسی در تبریز در قزوین  (180 کیلومتری شمال غربی) مستقر شده اند.. بانک انگلیسی تبریز را ترک می کند. بحران کابینه در تهران پیش بینی می شود.

دیگر تردیدی وجود ندارد که درگیری با کنسولگری آلمان با زور اسلحه انجام خواهد شد. صدای شلیک مسلسل و انفجار بمب در چهره نو (منطقه تبریز که کنسولگری آلمان در آن واقع است) از ظهر به گوش می رسد. کنسول آلمان وستروف با اصرار آهنین از خود دفاع می کند و جان خود را برای محافظت از کسانی که به او سپرده شده اند به خطر می اندازد و به نظر می رسد مهاجمان مانند سال گذشته دوباره دست از تلاش های خود بردارند. گفته می شود که وسترو بعد از ظهر هنگام دفاع از کنسولگری مجروح شده است.

موارد زیر ممکن است به درک وضعیت کمک کند: ملی گرایان ترک  و بلشویک ها نیروهای انگلیسی ها و طرفداران را در استان آذربایجان شکست داده بودند. جنگ همه جانبه است ، طرفداران – مخالفین شیخ محمدخیابانی  - دمکرات ها و بحران اواخر دوران قاجاریه  به اوج رسیده است ؛ کنسول انگلیس بر اساس کتاب تاریخ 18 ساله آذربایجان با  شیخ محمد خیابانی ملاقات می کند و ......... این مبارزه اکنون در اطراف تبریز متمرکز شده است، جایی که کنسولگری آلمان تنها مکان بی طرف در جنگ داخلی بود. کنسولگری تبدیل به پناهگاهی برای آزار و اذیت شدگانی شد که اکنون مورد حمله مزدوران انگلیس قرار گرفته بودند. کنسول وستروف  برای مصونیت کنسولگری  خود با جان خود مبارزه کرد و در این جنگ کشته شد !

منبع:

روزنامه ینا از 11 ژوئن 1920

 بر این اساس کنسول وستروف با توطئه انگلیسی  و با شلیک اسلحه در 4 ژوئن 1920 کشته می شود  وی در گورستان پروتستان های تبریز دفن می گردد! بر روی سنگ مزار او نوشته شده است  متولد ریگا در سال 1878  و  مرگ در تبریز ژوئن 1920!

***

در اسفندماه سال گذشته بار دیگر این کژ راهه مسیر خود را برای تخریب دو اثر و سند تاریخی دیگر تبریز ادامه داد.

بنای زیبای کنسولگری آلمان در تبریز که شهرداری خیابان را از محوطه آن عبور داده است

تصویری از معماری زیبای کنسولگری آلمان در تبریز

ساختمان های بلند مرتبه در کنارساختمان ثبت شده ملی

ساختمان سابق بریتیش کانسیل تبریز بطور کامل با عبور خیابان از روی آن نابود شد و کنسولگری آلمان با معماری خاص خود و حوادث تاریخی عجیبش محوطه اش را از دست داد! اکنون این بنا هر روز شاهد ماجرا و ماجراجویی های عجیب از جمله حفاری در زیر زمین برای کشف اسناد و آثار تاریخی، آتش سوزی های عمدی و ماجراهایی چون افروختن بساط منقل و زشتی های بسیار دیگر است، کنسولگری سابق آلمان یک اثر تاریخی و یک اثر گرانبها از تمام ابعاد معماری ، تاریخی و فرهنگی غیر مسئولانه در معرض تاراج قرار گرفته است.

آتش منقل در داخل ساختمان کنسولگری آلمان

حفاری برای یافتن آثار در زیرزمین کنسولگری آلمان در ماه گذشته که احتمالا با استفاده از فلزیاب همراه بوده است .......

تاریخ هرگز روابط استعماری آلمان با ایران را ثبت نکرده است ، ساختمان کنسولگری آلمان با همین عنوان با شماره ۳۳۲۸۰ به تاریخ 5/3/1400 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده بوده است و در این تخریب نه تنها محوطه اش را از دست داده است بلکه ساختمان های بلند مرتبه را نیز به مجاورت خود برخلاف قوانین حریم آثار ملی آورده است!

یک مثال می گوید همیشه کوتاهترین راه بهترین راه نیست ، برای احداث یک خیابان  آنهم نه مطلقا مستقیم ، سه سند تاریخی نابود و یا معیوب می گردند ! پس انتخاب این مسیر اگر غیرعامدانه و از سوی تخریب کنندگان پشت پرده نبوده باشد ، بدترین مسیر ممکن و کژراهه ای بیش نبوده است!که جهالت هرگز رافع مسئولیت نبوده است!

حریم بنای ثبت شده ی ملی از سوی شهرداری رعایت نمی گردد و ساختمان های بلند مرتبه در کنار آن مجوز احداث می یابند! شهری که تصور شهردارانش از شهر، رنگ کردن و تعویض پیاپی جدول هایش و نصب چراغ های ال ای دی  در دوران تلاش برای کاستن از نور و آلودگی نوری است ، آسیب مجدد بزرگی را در حفظ تاریخ خود می یابد !

شهرداری برای حفظ شهر به عنوان مجموعه از تاریخ و فرهنگ و هنر و زندگی انسان ها در آن کژ راهه خود را برچیند و یا تغییر مسیر دهد  ؛ پروانه های  ساختمان های غیر قانونی بلند مرتبه را ابطال نماید و .........

انتظار بر این است محوطه کنسولگری آلمان مجددا به بنا الحاق گردد و سازمان میراث فرهنگی از چگونگی پیگیری امر اطلاع رسانی نماید.

شاید موزه اسناد وزارت امور خارجه در منطقه شمال غرب از قفقاز تا عثمانی  و ایپک یولی و تاریخ جنگ های جهانی اول و دوم در آن بنمایش درآید و یا در دوران آشتی ها آنچنان که یک اصل است که دشمنان همیشه دشمن و دوستان همیشه دوست نیستند و گاه شکرآبی بین همگان  نیز است ، یک کنسولگری و دفتری نیز در ابن بنای زیبا تاسیس شود.