سهم 5 هزارم درصدی ایران از بازار 800 میلیارد دلاری صنایع دستی

یه گزارش بولتن نیوز به نقل از شفقنا، روزنامه خراسان در مطلبی با اشاره به سهم ایران از بازار صنایع دستی جهان، اینگونه آورده است:

«ما با داشتن 14 شهر جهانی صنایع‌ دستی، سرآمد جهانیم و هیچ رقیبی نداریم اما بهره وری اقتصادی ما از این صنعت فرهنگی درآمدزا در سال گذشته فقط 224 میلیون دلار بوده است. در این گزارش عملکرد دیگر کشورها را بررسی کرده ایم و برنامه وزارت میراث فرهنگی برای پرکردن این خلأ را جویا شده‌ایم

مصطفی عبدالهی – می شود در روز جهانی صنایع‌دستی، از گل و بلبل‌های نقش بسته روی سفال و گلیم ثبت جهانی شده ایران گفت و لبخند زد؛ اما این همان به‌به و چه‌چه کردن های همیشگی است، در حالی که هم دل هنرمندان این صنعت خون است، هم دست اقتصاد ملی از مزیت‌های این صنعت جهانی کوتاه. پس تلنگری به خود بزنیم و ببینیم واقعیت ماجرا چیست. معیار سنجش‌مان را برای این گزارش، ارزیابی جهانی و میزان کسب درآمد و پول قرار می‌دهیم که خوشبختانه یا متاسفانه، نه تنها چرک کف دست نیست بلکه درمان همه دردهاست و در کف داشتنش، هم هنرمندان صنایع‌دستی را دلگرم می‌کند، هم اقتصاد ملی را.

59 شهر جهانی صنایع دستی

گزارش را با استناد به داده‌های شورای جهانی صنایع‌دستی (World Crafts Council) آغاز می‌کنیم که از ثبت 59 شهر و منطقه جهانی صنایع‌دستی در جهان حکایت دارد: 43 شهر در قاره آسیا و اقیانوسیه، 5 شهر در اروپا (کیلکنی ایرلند، فارنهام انگلستان، لا بیسبال د امپردا اسپانیا، برنهلم دانمارک، اوتر هیبرید اسکاتلند) و 11 شهر در آمریکای شمالی (شیلی 6 شهر، اکوادور 2 شهر، برزیل، کوبا و اروگوئه هر کدام یک شهر).

سهم 24 درصدی ما

این‌جای ماجرا واقعا به‌به و چه‌چه کردن دارد؛ چرا که در بین 43 شهر و منطقه جهانی صنایع‌دستی در آسیا، 14 شهر متعلق به ایران است، یعنی سهم 32 درصدی ما در آسیا و سهم 24 درصدی ما در جهان. این هم فهرست خوشایند شهرهای جهانی صنایع‌دستی ما (به ترتیب فهرست شورای جهانی):

لالجین همدان؛ شهر جهانی سفال
تبریز؛ شهر جهانی فرش
مشهد؛ شهر جهانی سنگ ‌های قیمتی
سیرجان؛ شهر جهانی گلیم
مریوان؛ شهر جهانی کلاش (گیوه) کردی
روستای کلپورگان سراوان؛ پایتخت جهانی سفال دست‌ساز
اصفهان؛ شهر جهانی صنایع دستی
آباده؛ شهر جهانی منبت‌کاری
9. روستای خراشاد خراسان جنوبی؛ پایتخت جهانی توبافی (پارچه بافی سنتی)
10. میبد؛ شهر جهانی زیلو
11. ملایر؛ شهر جهانی مبلمان منبت کاری شده
روستای قاسم‌آباد چابکسر؛ پایتخت جهانی چادرشب‌‌بافی
13. شیراز؛ شهر جهانی صنایع دستی
زنجان؛ شهر جهانی ملیله دوزی

دیگر شهرهای آسیایی

این هم پاسخ به سوالی که حتما در ذهن شما شکل گرفته است و می‌خواهید بدانید 29 شهر دیگر آسیایی، متعلق به کدام کشورهاست: چین (7 شهر)، فلسطین، هند، تایلند و ازبکستان (هر کدام 3 شهر)، مالزی و قرقیزستان (هر کدام 2 شهر)، لبنان، اردن، اندونزی، نپال، بنگلادش و قزاقستان (هر کدام یک شهر).

سر بی کلاه ما از بازار 800 میلیاردی

و اما می‌رسیم به بخش تلخ این قصه که «مریم جلالی» معاون صنایع‌دستی کشور به آن اشاره کرده و گفته: «سهم ایران از بازار جهانی 800 میلیارد دلاری صنایع‌دستی در سال 2022، فقط 0.005 درصد (۵ هزارم) بوده است»؛ عددی که در واقع معنایش همان بی‌کلاه ماندن سر ما از این صنعت است. از نظر دلاری هم، صادرات ما از 237 میلیون دلار در سال 95 به 322 میلیون دلار در سال 99 رسیده و با روند کاهشی، در سال 1401 میزان 224 میلیون دلار را تجربه کرده است (به استناد سالنامه وزارتخانه و اظهارات معاون صنایع‌دستی)؛ البته بدون احتساب صادرات چمدانی که حساب و کتاب مشخصی هم ندارد.

در جیب کدام کشورها؟

حالا نگاهی بیندازیم به فهرست کشورهایی که جیب‌هایشان را با صادرات کالاهای خلاق مانند صنایع‌دستی پر پول می‌کنند؛ گاهی با تولیدات خودشان و گاهی هم با تولیدات کپی یا بازصادرات صنایع دستی کشورهایی مانند ما!

* در فهرست ۱۰ صادرکننده پیشرو کالاهای خلاق در سال ۲۰۲۰، پنج اقتصاد از آسیا، چهار اقتصاد از اروپا و یکی از آمریکای‌شمالی حضور داشتند و این 10 کشور، در مجموع، ۲/۶۸ درصد از صادرات جهانی کالاهای خلاق را به خود اختصاص دادند.

* در این سال، چین بزرگ‌ترین صادرکننده کالاهای خلاق (۱۶۹ میلیارد دلار) بود و پس از آن آمریکا (۳۲ میلیارد دلار) و ایتالیا (۲۷ میلیارد دلار) قرار گرفتند.

بازاری که باید گسترده شود

به صدها دلیل روشن، ما قدرت رقابت اقتصادی در این صنعت با کشورهایی مانند چین، آمریکا و ایتالیا را نداریم، اما می‌توانیم مسیر حرکت کشورهای همسایه خودمان را مدنظر قرار دهیم. از جمله هند که در سال‌های اخیر رکورد 711 میلیون دلاری صادرات صنایع‌دستی را هم برای خود ثبت کرده است (به استناد گزارش شورای عالی مناطق آزاد). شاید یک دلیل واضح این رشد، هدف‌گذاری دقیق برای توسعه بازارهای صادراتی صنایع‌دستی هند باشد که پا را فراتر از محدوده جغرافیایی گذاشته و بازارهای مناسب در آن سوی کره خاکی را پیدا کرده است: آمریکا، انگلستان، فرانسه، ایتالیا، آلمان، کانادا و… . در حالی که پنج مقصد اول صادرات صنایع‌دستی ما، عراق، افغانستان، ترکیه، عمان و آذربایجان هستند (به استناد سالنامه وزارتخانه). البته این را می‌دانیم که تحریم‌ها، پاشنه آشیل همه حوزه های اقتصادی ماست؛ از جمله صادرات صنایع‌دستی.

فرهنگی که باید زنده بماند

فارغ از موضوعات اقتصادی، فراموش نکنیم که صنایع‌دستی، با فرهنگ‌های بومی و منطقه‌ای ما عجین شده و خاطرات و تجربیات را نسل به نسل منتقل کرده است. این‌که از 59 شهر جهانی صنایع‌دستی، 14 شهر به نام ایران است، بهترین گواه برای اثبات قدمت تاریخی و فرهنگی ماست که با دستان هنرمندان اقوام مختلف کشور حفظ شده؛ اقوامی که حاملان خرده‌فرهنگ‌های ما هستند و این فرهنگ های زیبا و رنگارنگ، باید تا همیشه زنده بماند. این که وزیر میراث فرهنگی، «توسعه صادرات صنایع‌دستی» را «شاه‌کلید تمامی مسائل مربوط به این‌حوزه» دانسته است، ما را امیدوار می کند که خود او و همکارانش، پیگیر تحقق این هدف باشند تا هم اقتصاد ملی و هنرمندان صنایع‌دستی از آن بهره ببرند، هم خرده‌فرهنگ‌های بومی و منطقه‌ای ما حفظ و به نسل های آینده منتقل شود.

2 هدف‌گذاری؛ تاسیس هلدینگ صنایع دستی، صادرات 3 میلیارد دلاری

سرپرست دفتر بازاریابی و تجاری‌سازی معاونت صنایع‌دستی کشور در گفت و گو با خراسان می گوید: برای توسعه بازار صادراتی صنایع‌دستی، نقش دولت تسهیل‌گری و سرعت بخشیدن است و نقش اصلی برعهده بخش خصوصی و فعالان اقتصادی است؛ همان طور که در سایر کشورهای موفق، همین روند طی شده است. «فرزاد اوجانی» می افزاید: هزینه‌های لازم برای بازاریابی و حضور در بازارهای جهانی بالاست و ما هم تاکنون بخش خصوصی توانمند و قوی در این حوزه نداشته‌ایم اما هم‌اکنون در نقش تسهیل‌گر و حامی، به دنبال تاسیس یک هلدینگ متمرکز با حضور فعالان اقتصادی و خود هنرمندان هستیم تا تحولی در بازرگانی داخلی و خارجی صنایع‌دستی ایجاد شود. او ادامه می دهد: جلسات اولیه برای راه اندازی هلدینگ صنایع دستی برگزار شده است و امیدواریم با شکل‌گیری آن، بتوانیم در سال 1404 به چشم‌انداز صادرات سالانه دو تا سه میلیارد دلاری صنایع‌دستی دست یابیم.»