پادشاه عمان در سفر به ایران به دنبال چیست؟

به گزارش بولتن نیوز به نقل از خبرگزاری مهر، سه روز قبل بود که دیوان سلطانی عمان در بیانیه‌ای اعلام کرد: در راستای تقویت دوستی میان سلطان نشین عمان و جمهوری اسلامی ایران و در راستای تحکیم روابط شاخص و حسن همجواری و در راستای پاسخ به دعوت ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، به یاری خداوند، سلطان سفری دو روزه به ایران خواهد داشت که از روز یکشنبه ۲۸ ماه مه سال ۲۰۲۳ خواهد بود. این سفر در راستای تداوم رایزنی و هماهنگی میان طرفین به منظور بررسی تحولات منطقه و اوضاع بین‌المللی و ارتقای همکاری میان دو کشور در همه زمینه‌ها و راه‌های توسعه آن به نحوی است که در خدمت روابط دو کشور باشد.

در این سفر هیثم بن طارق سلطان عمان را هیئت عالی رتبه شامل؛ شهاب بن طارق آل سعید معاون نخست وزیر در امور دفاعی، خالد بن هلال البوسعیدی وزیر امور درباره سلطانی، سرلشکر سلطان بن محمد النعمانی وزیر دربار، بدر بن حمد البوسعیدی وزیر خارجه، سلطان بن سالم الحبسی وزیر دارایی، حمد بن سعید العوفی رئیس دفتر، عبدالسلام بن محمد المرشدی رئیس نهاد سرمایه گذاری عمان، قیس بن محمد الیوسف وزیر بازرگانی و صنایع، سالم بن ناصر العوفی وزیر انرژی و معادن، دریادار عبدالله بن خمیس الرئیسی رئیس ستاد نیروهای مسلح و ابراهیم بن احمد المعینی سفیر عمان در ایران، همراهی می‌کنند.

مروری بر تاریخچه روابط ایران و عمان

ایران در میان ۶ کشور ساحلی جنوب خلیج فارس، بهترین و نزدیک‌ترین روابط را با سلطان نشین عمان دارد. روابط جمهوری اسلامی ایران و عمان به لحاظ همسایگی و اشراف هر دو کشور بر تنگه راهبردی هرمز و نیز مشترکات فرهنگی و دینی و پیشینه تاریخی از اهمیت خاصی برخوردار است.

هم در دوره‌های قبل از انقلاب اسلامی و هم در مراحل مختلف بعد از انقلاب دو کشور از گسترش روابط استقبال کرده و مسئله خاصی که روابط دوجانبه را دچار بحران کند وجود نداشته است.

در قبل از انقلاب، اعزام نیروهای نظامی ایران به عمان برای حمایت از حکومت سلطان قابوس در جنگ ظفار و مقابله با جدایی‌طلبان، موجب حفظ یکپارچگی عمان شد. عملیات نظامی ارتش ایران در جنگ ظفار در تغییر وضعیت به سود پادشاهی عمان و سرکوب مخالفان نقش پررنگی داشت.

روابط جمهوری اسلامی ایران و عمان از زمان تأسیس نظام جمهوری اسلامی ایران شاهد سه دوره رکود اولیه، بازسازی و دوره تحکیم و توسعه بوده است.

روابطی ممتاز

روابط ایران و عمان را می‌توان الگوی ایده آلی از روابط منطقه‌ای دانست دو کشور چه در دوره قبل و چه بعد از انقلاب اسلامی روابط خود را حتی در اوج قطب‌بندی‌های منطقه‌ای حفظ کردند. روابط ایران و عمان تنها محدود به همسایگی نیست، بلکه علایق و اشتراکات عمیق دینی و اعتقادی این دو ملت قرن‌ها با یکدیگر پیوند خورده است.

جمهوری اسلامی ایران و سلطنت عمان از سال‌های دور روابط پایدار و خوبی با یکدیگر داشته و این برخلاف مناسبات با سایر کشورهای منطقه تحت‌الشعاع مسائل گذرا نبوده و همواره از مرحله‌ای به مرحله بهتر ارتقا یافته است.

در میان کشورهای منطقه، عمان تقریباً جزو معدود کشورهایی در منطقه خلیج فارس است که در ده‌های گذشته، نقطه سیاهی در رابطه با ایران نداشته، بلکه ارتباط تهران و مسقط همواره رو به توسعه بوده است.

میانجی‌گری موفق و خاموش

از عمانی‌ها به عنوان میانجی گرانی خاموش یا ساکت نام برده می‌شود. پادشاهی عمان جایگاه و نقش منطقه‌ای ایران را عامل توازن و تعادل در منطقه تعبیر کرده و در توسعه روابط خود با ایران پایدار است. همسایگی ایران و عمان در تنگه هرمز و اهمیت ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی این تنگه، بسیار مهم است. طی سال‌های اخیر روابط دو جانبه ایران و عمان در بُعد سیاسی مطلوب و دال بر همکاری متقابل بوده است.

سالهاست سلطان نشین عمان با دیپلماسی مبتنی بر صلح و گرایش به بی طرفی، به عنوان یک میانجی گر در منطقه شناخته می‌شود. عمان توانسته است، به رغم قرار داشتن در یک منطقه جغرافیایی حساس و پرتنش، دهه‌ها دور از جدال و بحران باقی بماند و حتی بارها نقش میانجی را برای همسایگان خود بازی کرده است.

مسقط از سال ۱۳۸۶ نه تنها در مذاکرات مربوط به زندانیان غیر ایرانی مانند ۱۲ ملوان بریتانیایی و سه کوهنورد آمریکایی نقش‌آفرینی کرد بلکه در چندین مورد باعث شد تا زندانیان ایرانی در دیگر کشورها هم آزاد شوند.

در سال‌های اخیر نیز همواره از عمان به عنوان یکی از میانجی‌های اصلی میان غرب و جمهوری اسلامی، نام برده شده است. در تازه‌ترین مورد روز جمعه، بلژیک و ایران با میانجیگری عمان به یک توافق برای تبادل زندانی‌هایشان رسیدند. بر اساس این توافق، اسدالله اسدی از دیپلمات‌های ارشد جمهوری اسلامی ایران در سفارت کشورمان در اتریش، در بلژیک به زندان محکوم و در یکی از زندان‌های این کشور در حال سپری کردن مجازات ۲۰ سال حبس بود، با میانجی‌گری مسقط به کشور بازگشت.

نقش عمان در نزدیک کردن دیدگاه‌های ایران و مصر

بشیر عبدالفتاح کارشناس مرکز مطالعات سیاسی و راهبردی الاهرام آورده است: سلطان نشین عمان تنها کشور عربی است که روابطش را با مصر پس از توافق صلح با اسرائیل قطع نکرد. عمان روابطش را از دیرزمانی حفظ کرده است و این خصوصیت روابط میان دو کشور است..

وی افزود: عمان به میانجیگری بین ایران و چند کشور عربی و بین ایران و آمریکا عادت دارد و در نتیجه بعید نیست که سفر سلطان عمان به مصر شامل یک سفر ویژه برای عمق بخشیدن به همگرایی میان قاهره و تهران، بخصوص پس از اعلام سفر روز یکشنبه سلطان عمان به تهران باشدعمان به میانجیگری بین ایران و چند کشور عربی و بین ایران و آمریکا عادت دارد.

وی افزود: همگرایی ایران با کشورهای عربی از قبل با میانجیگری چین بین ایران و عربستان، ایران، امارات و مصر آغاز شد و این همگرایی شروع شده و ادامه خواهد داشت، به ویژه آنکه کشورهای منطقه درک کرده‌اند که طرف‌های دیگری از این اختلافات سود می‌برند که این بر اهمیت تمرکز بر گفتگو و تفاهم بیش از برخورد و درگیری تأکید می‌کند.

سفری مهم با زوایای پنهان

سوالی که در روزهای گذشته ذهن تحلیلگران امور را به خود مشغول کرده، این است که آیا یکی از مهمترین محورهای رایزنی سلطان عمان در تهران با مقامات عالی رتبه کشورمان، مساله هسته‌ای ایران خواهد بود؟ آیا هیثم بن طارق حامل پیام‌هایی از غرب و به ویژه آمریکا برای ایران است و به دنبال گشودن گره روند احیای توافق برجام است؟ آیا سلطان عمان به دنبال میانجی‌گری میان ایران و آمریکاست؟

قدر مسلم آن است که سفر شخص سلطان به ایران حکایت از اهمیت موضوعات مورد رایزنی است زیرا اگر موضوع عادی مطرح بود، بدون تردید مجاری دیپلماتیک آسان‌تری هم نیز وجود داشت. بن طارق تلاش دارد که از تمامی پتانسیل در دسترس خود بهره گیرد. این سفر در بحبوحه همگرایی در منطقه رخ می‌دهد. روندی که با توافق ریاض و تهران آغاز و در ادامه با تقویت روابط ایران و امارات همراه بوده است و بحث‌هایی هم در محافل رسانه‌ای درباره بهبود روابط ایران با مصر مطرح است.

عمان مدتهاست که سیاست منحصر به فردی دارد و آن پرهیز از اقدام نمایشی است. عمان خاموش و بی صدا عمل می‌کند و تا به سرانجام رساندن میانجی‌گری به پیش می‌رود. نقش عمان در توافقات مهم و مواضع بین المللی بر همگان مشهود است. سفر اخیر سلطان عمان به مصر در راستای سیاست صفر اختلافات میان کشورها رخ داد. جایگاهی که عمان نزد قاهره دارد سبب می‌شود که نقش مثبتی در منطقه و احیای روابط میان قاهره و تهران ایفا کند.

امضای چندین یادداشت تفاهم و برنامه همکاری میان ایران و عمان و افزایش چشمگیر حجم مبادلات میان دو کشور، نشان از روابط شاخص میان ایران و عمان است و این قدرت بالایی به مسقط برای میانجی‌گری میان تهران و پایتخت‌های عربی و غیرعربی می‌دهد.

سلطان هیثم جای پای سلطان قابوس فقید گذاشته است و به عنوان ارمغان آورنده صلح و میانجی گر توانا عمل می‌کند. هنری که سلطان هیثم مانند سلطان قابوس فقید دارد، میانجی‌گری موفق، کاهش تنش و تقویت ثبات در منطقه از طریق برقراری روابط حسنه با همه طرف‌ها و باز کردن گره‌های کور روابط میان کشورهاست.