به گزارش گروه فرهنگ و هنر بولتن نیوز، استان ایلام جزو مناطق باستانی محسوب می شود که پیشینه آن به تاریخ اکاد، سومر، بابل و آشور پیوند خورده است. در زمان های گذشته بابلیها قسمت مرتفع سرزمینی را که در شرق بابل قرار داشت، آلاستو یا آلام که به معنای کوهستان است، مینامیدهاند.
این منطقه که شامل :خوزستان ، لرستان ، پشتکوه (ایلام فعلی) و کوههای بختیاری کنونی بوده است، سال های سال حکومت مقتدرانه ای داشته است. ایلام در سالهای اوج اقتدار خود از سمت مغرب به بابل و از سمت مشرق به اصفهان میرسیده است. به دلیل اهمیت ایلام در دورههای مختلف تاریخی، همیشه نبردهای مهمی در محدوده این سرزمین به وقوع می پیوست. هم چنین خط و نویسندگی در پنج هزار سال پیش در ایلام به کار برده شده است.
خط مردم این سرزمین در دوره عیلامی خط میخی بوده است که در بخش بزرگی از سرزمین ایلام رواج داشته است. از آن جا که ایلام، بین خوزستان، بینالنهرین، لرستان و کرمانشاه قرار گرفته است، در دورهٔ اشکانیان، جزو ماد بزرگ بود و عده ای معتقدند خرابههای شهر باستانی سیروان از آثار و شهرهای دوره اشکانی است. اما در دورهٔ ساسانیان، استان ایلام جزو سرزمین پهله بود که سال های بعد اعراب به آن جبال می گفتند.
نامگذاری ایلام
پیش از دوره رضاشاه به این ناحیه پشتکوه میگفتند، اما در شهریور ۱۳۱۴ ه. ش. در زمان پادشاهی رضاشاه به موجب تصویبنامهٔ هیأت وزیران و به منظور یادآوری عظمت و شکوه تمدن عیلام باستان، نام روستای حسینآباد، به ایلام تغییر یافت و این روستا به عنوان شهر و مرکز استانی به نام ایلام انتخاب شد. منطقه تمدن باستانی عیلام در استانهای فارس و خوزستان امروزی تمرکز داشت اما ظاهرا تصمیم دوران رضاشاه برای نامگذاری استان ایلام به این موضوع برمیگردد که منطقه پشتکوه نیز در دورههایی بخشی از ناحیه عیلام باستان بودهاست.ایلام شکلی نادرست از واژه سامی عیلام به معنای جای بلند و منطقهٔ کوهستانی است. که پرهیز از حرف «ع» عربی در این تغییر املا تاثیر داشتهاست.
بیشتر بخوانید:
استان بوشهر با مردمی دارای فرهنگی غنی و اصیل ایرانی و غذاهای خوشمزه
استان هرمزگان مردمی خونگرم با غذاهای خوشمزه مملو از ادویه هندی زیاد
مراسم استقبال از شهید گمنام در آبدان برگزار شد
حفظ آداب و رسوم مردم آبدان نیازمند کار پژوهشی جدی است
خرید تضمینی گوجه فرنگی با سرعت بیشتری انجام شود
فرهنگ ایلام
مردم ایلام با توجه به اینکه از اقوام مختلف هستند به زبان های کردی فیلی، کردی کرمانجی، لکی، لری و عربی صحبت می کنند. گویش کردی ایلامی ها بسیار جذاب و دلنشین است و همچون بسیاری دیگر از گویش ها دارای دستگاه واجی می باشد. آداب و رسوم این استان نیز در نوع خود بسیار جالب است که منجر به برگزاری مراسمات سنتی همچون چمر، دستگیرانی، دامادچرانه و سایر مراسم های عروسی می شود.
غذاهای خوشمزه ایلامی
یکی از شیرینی های محلی ایلامی ها که در شب یلدا و عید نوروز بسیار پرطرفدار است کله کنجی یا گمگه نام دارد. در واقع این شیرینی نوعی حلوا محسوب می شود که در تمام فصول توسط مردم ایلام پخته می شود و بسیار مقوی و پر انرژی می باشد.
برساق از جمله شیرینی های محلی ایلام می باشد که طعم بسیار متفاوتی دارد و با استفاده از موادی همچون زیره، آرد ذرت و گندم، شکر، رازیانه کوبیده شده، گلاب، دارچین، شیر و... تهیه می شود و آن را داخل روغن داغ یا فر بپزید.
حلوای بگل یا شاتیه شیرینی های سنتی و محلی ایلام به شمار می رود که به خاطر استفاده از کنجد سفید، کشک پودر شده، روغن محلی و خرمای مرغوب داخل آن به عنوان یک شیرینی بسیار مقوی شناخته شده است.
شلکینه، کزینکه یا نان چزنک از جمله شیرینی های سنتی ایلام است که در بسیاری از میهمانی ها و در تمام فصول سال بالاخص بهار تهیه می شود. خمیر این نان خوشمزه از آرد، نمک، خمیر مایه، آب زردچوبه به دست می آید و معمولاً پس از اینکه برشته شد شیره خرما یا توت و روغن حیوانی روی آن ریخته میشود.
همان طور که می دانید آبگوشت از اصیل ترین غذاهای ایرانی به شمار می رود که در تمام نقاط کشور به خاطر طعم خوشمزه و مواد مغذی آن بسیار پرطرفدار است و بیشتر خانواده ها آن را در برنامه غذایی خود گنجانده اند.
آبگوشت بامیه یکی دیگر از غذاهای محلی ایلام است که با استفاده از گوجه فرنگی رنده شده، بامیه، گوشت گوسفند، رب گوجه، پیاز، فلفل سیاه، نمک، زردچوبه، ادویه تهیه می شود. با وجود اینکه این نوع آبگوشت بسیار مقوی است اما در شهرهای دیگر ایران شهرت خاصی ندارد. پیشنهاد می کنیم اگر گذرتان به این شهر تاریخی افتاد حتماً طعم بی نظیر آبگوشت بامیه آن را تجربه کنید.
ترخینه از غذاهای مقوی ایلامی است که مختص فصل زمستان می باشد. این آش باعث می شود که سرماخوردگی به سرعت بهبود یابد و طرفداران بسیار زیادی در این منطقه دارد. در تهیه این غذا موادی همچون ترخینه جامد، لوبیا و نخود، عدس، سبزیجات معطر، پیاز و... به کار برده می شود. ناگفته نماند که این غذا به عنوان غذای سنتی استان های غربی کشور مثل لرستان، کرمانشاه و کردستان هم شناخته می شود.
آش ماسوا یا همان آش دوغ از غذاهای لذیذ ایلامی می باشد که سرشار از منبع غنی کلسیم می باشد و برای پیشگیری از پوکی استخوان در سنین بالا و همچنین رشد استخوان در کودکان مصرف بسیار بالایی در این منطقه دارد. در تهیه این غذای خوشمزه و لذیذ موادی همچون برنج، روغن حیوانی، نمک، پیاز، پونه، زردچوبه به کار برده می شود. جالب است بدانید که این آش بیشتر به آش رشته شبیه است.
غذای محلی دیگری که متعلق به استان ایلام است شله امیری نام دارد. به خاطر اینکه در این غذا ماش به کار برده شده است طبع گرمی دارد و دارای مقادیر زیادی فیبر می باشد به خاطر همین به عنوان یک داروی درمانی برای سرماخوردگی محسوب می شود.
تره کوهی یا ماس بلبل ، یک نوع گیاه پرخاصیت می باشد که متعلق به استان های گیلان، ایلام و غیره می باشد و جالب است بدانید که در کشورهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان نیز این گیاه در فصل بهار رشد می کند و غذاهای متنوعی با آن تهیه می کنند. خورش تره کوهی از لحاظ رنگ و ترکیب شباهت زیادی به قورمه سبزی دارد و در تهیه آن از موادی همچون گوشت گوسفندی، روغن حیوانی، رب گوجه فرنگی، پیاز، تره کوهی، زردچوبه و... به کار برده می شود.
دنده پلو از لذیذترین غذاهای مجلسی ایلام و کرمانشاه به شمار می رود که در کنار ترشی، ماست محلی و سبزی میل میشود. افرادی که چربی خون بالایی دارند باید از خوردن این غذا خودداری کنند چرا که غذای بسیار چربی است.
این غذا را می توان با برنج زعفرانی و یا سبزی پلو سرو کرد. گوشت دنده که در این غذا به کار برده می شود یکی از خوشمزه ترین قسمت های گوشت گوسفند می باشد که بافت بسیار نرم و لطیفی دارد. نکته جالبی که وجود دارد این است که ایلامی ها در تهیه دنده پلو، دنده را به عنوان ته دیگ در کف قابلمه قرار می دهند و برنج را روی آن رند می ریزند.
دمی گوجه و گوجه پلو از دیگر غذاهای پرطرفدار محلی ایرانی می باشد که بیشتر در ایلام پخته می شود و به همراه ماست و سبزی خوردن سرو می شود. در تهیه این غذای خوشمزه از موادی همچون رب گوجه فرنگی، پونه کوهی، برنج محلی، پیاز، کره، روغن محلی، نمک و... بکار برده می شود.
یکی از محبوب ترین غذاهای ایلامی مکش نام دارد که البته در دیگر استان های ایران مثل کردستان نیز طبخ می شود. از مواد تشکیل دهنده این غذای بی نظیر می توان به موادی همچون آلو بخارا، برنج محلی، کشمش پلویی، فلفل و ادویه، پیاز، روغن محلی و... اشاره کرد. جالب است بدانید این غذا شباهت زیادی به دمپختک دارد و برخی افراد در طبخ آن مقدار زیادی آب استفاده می کنند به خاطر همین برنجی نرم تر از مکش به دست می آید که به آن «زلگه» میگویند.
از غذاهای محلی و سنتی ایلام و لرستان می توان به جگروزاشاره کرد که در فهرست آثار ناملموس کشور ثبت شده است. مردم این منطقه این غذا را بیشتر به بهترین دوست و خویشاوندان خود درست میکنند. در تهیه این غذا جگر را در لایه نازکی از چربی می پیچند و پس از سیخ کردن روی آتش قرار می دهند تا کباب شود.
این غذا از ترکیب دو کلمه «جگر» و «وز» تشکیل شده است و با همین دو کلمه به مواد تشکیل دهنده آن اشاره شده است. این غذا یکی از بهترین راه های کباب کردن جگر روی زغال است و علاوه بر متفاوت بودنش طرز پخت آسانی نیز دارد.
کوفته سیرابی از غذاهای بومی و محلی استان ایلام به شمار می رود که طرفداران زیادی در این منطقه دارد و با شیردان چرخ کرده و سیرابی، تخم مرغ، پیاز، گیاهان معطر، روغن حیوانی و... تهیه می شود و طعم بسیار لذیذی دارد.
از غذاهای سنتی و محلی خوشمزه استان ایلام قله ماسوا نام دارد که تفاوت بسیار زیادی با آش ماسوا دارد. این غذا در واقع همان کله پاچه می باشد که با کشک سرو می شود و به واسطه استفاده کشک و مواد مقوی دیگر داخل آن غذای بسیار مغذی و سیر کننده محسوب می شود.
پرشکه یکی از خوراک های خوشمزه ایلامی می باشد که در فصول سرد سال طبخ می شود و برای درمان سرماخوردگی فوق العاده مفید است. در تهیه پرشکه از یک خمیر سفتی استفاده می شود که از آرد و آب به دست آمده است.
گوجه پونه یکی از غذاهای محلی می باشد که علاقه مندان زیادی در استان ایلام به خود اختصاص داده است. پونه در زبان محلی به یک نوع گیاه خود روی کوهستانی اطلاق می شود که در این منطقه به وفور یافت می شود.
گوجه را می توان به عنوان یک صبحانه یا میان وعده بسیار خوشمزه تلقی کرد که در گذشته محبوب ترین غذای چوپانان بود. این غذای خوش طعم با استفاده از موادی همچون روغن محلی، گوجه فرنگی، پیاز، پونه کوهی، ادویه تهیه شده و با نان سرو می شود.
بابایاری یا «عَدَ ساو» غذای مقوی و خوشمزه ایلامی ها می باشد که بسیار شبیه به عدسی می باشد و از ارزش غذایی بالایی برخوردار است به طوری که به رشد و تقویت مغز و حافظه کمک شایانی می کند. بنابراین از استقبال زیادی مخصوصاً از طرف کودکان از آن می شود.
از غذاهای سنتی دیگر ایلام، سختی ایلامی نام دارد که طرفداران بسیار زیادی در این منطقه به خود اختصاص داده است و پخت آن در بین مردم رایج میباشد. در واقع می توان گفت این غذا سیرابی پر شده با برنج، سبزیجات معطر، لپه، گوشت چرخ کرده ادویه می باشد.
کپه ایلامی از غذاهای خوشمزه سنتی ایلام به شمار می رود که به کوفته بسیار شبیه است و در کشورهای عربی نیز پخته می شود. اصلی ترین مواد تشکیل دهنده کپه ایلامی، برنج عنبر بو می باشد که عطر فوق العاده ای دارد. از دیگر موادی که در تهیه این غذا به کار برده می شود میتوان به سیب زمینی، گوشت چرخ کرده، پیاز، کشمش، رب گوجه فرنگی و سبزی معطر اشاره کرد.
شیرینی های خوشمزه ایلام
حلوای بگل
یکی از شیرینیهای سنتی استان ایلام حلوای بگل است. از آنجا که این شیرینی ارزش غذایی بالایی دارد، علاقه مندان بسیاری به آن روی میآورند. زنان باسلیقه و هنرمند ایلامی با ترکیب موادی چون کنجد سفید، کشک پودر شده (بگل)، خرمای مرغوب و روغن محلی (دان) این حلوای بینظیر را طبخ میکنند.
حلوای بگل سوغات بسیار خوبی برای گردشگران میتواند باشد.
نان ساجی (نان محلی)
نان ساجی از شیرینیهای سنتی استان ایلام است که بانوان این شهر با دستان ظریف و هنرمندشان آن را طبخ میکنند. این نان محلی رنگ و عطر زیبایی به سفرههای مردم استان ایلام میدهد و طبق گفتهی کارشناسان تغذیه، سرشار از مواد مغذی است.
نان محلی در استان ایلام مانند دیگر شهرهای کشور عزیز ایران، علاقهمندان بسیاری را به خود جلب کرده است و افرادی که به این شهر سفر میکنند، عاشق عطر و طعم دلچسب این خوراکی خوشمزه میشوند.
کدبانوهای هنرمند ایلامی نمک، مایه خمیر، آرد و آب را با هم مخلوط میکنند و خمیری بهدست میآید. سپس این خمیر را داخل ساج که نوعی تنور است، قرار میدهند و نان سنتی لذیذی طبخ میکنند.
بژی برساق
با فرا رسیدن عید نوروز، بانوان کدبانوی ایلامی شیرینیهای سنتی مختلفی را طبخ میکنند. اسم یکی از این شیرینیهای خوشمزه، بژی برساق است که شهرت دیرینه دارد. گردشگرانی که این شیرینی را میل میکنند، عاشق طعم و عطر آن میشوند و به عنوان سوغات برای اقوام و دوستان خود خریداری میکنند.
شیرینی سنتی بژی برساق از شکر، رازیانه، روغن محلی (دان)، زردچوبه تخممرغ، شیر، زیره و آرد تهیه میشود. اگر به استان ایلام سفر کردید حتما از این شیرینی نوش جان کنید.
نان پپگ
یکی دیگر از شیرین های سنتی و قدیمی استان زیبای ایلام، نان پپگ نام دارد که مخصوص این شهر است. زنان خوشذوق ایلامی با ترکیب نمک، آرد، پیاز و آب خمیری نسبتا پهن و بزرگی درست کرده و آن را زیر خاکستر ذغال قرار میدهند. بعد از چند دقیقه نان پپگ تهیه میشود. گردشگران این نان خوشمزه را با عشق و علاقه میل میکنند و به عنوان سوغات خریداری میکنند.
نان گرده
ساج و خاکستر، وسایل خیلی ضروری و مهمی است که در طبخ بیشتر شیرینیهای سنتی استان ایلام بهکار برده میشود و طعم و عطر بینظیری را به شیرینیها هدیه میدهد.
نان گرده یکی دیگر از نانهای بومی و سنتی استان ایلام است که اکثرا در شبهای یلدا مهمان خانههای مردم این منطقه از کشور عزیز ایران است.
زنان استان ایلام موادی چون آب، شیر، شکر و زردچوبه را با یکدیگر ترکیب کرده و خمیری را درست میکنند. سپس آن را روی ذغال سرخ شده میگذارند تا پخته شود. هنگامی که نان گرده طبخ میشود، عطر خوشبویی تمام اون منطقه را فرا میگیرد که گویی همگان را مست و بیهوش میکند. نان گرده سوغاتی بسیار مناسبی برای گردشگران به حساب میآید.
(شله کینه) لکینه
شله کینه یکی دیگر از شیرینیهای سنتی و اصیل استان ایلام است که به مانند نانهای دیگر این شهر، روی ساج پخته میشود. این شیرینی ارزش غذایی بالایی دارد و پرانرژی و مقوی است.
بانوان استان ایلام آب جوش، رازیانه، آرد، نمک، زیره، کمی روغن محلی و زعفران را با هم مخلوط میکنند و خمیری بهدست میآید که آن را داخل تنور گذاشته و نان لذیذ لکینه را طبخ میکنند.
به گفته کارشناسان نان شله کینه خیلی مقوی است و برای کودکان و نوجوانان در وعدههای غذایی توصیه میشود. اگر به این استان سفر کردید خوردن این نان خوشمزه را از دست ندهید.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
ولی تعداد زیادی از غذاهارو فراموش کردین بنویسین مثل کفته وابگوشت ایلامی یا قلاو .قیمه ایلامی .بورانی کنگر یا کگنگراو .تله یا همان فیماق . قایرمه .خاینه یا خاگینه ..قلاو وبرنج .بنوک .