مروری بر مناسبت‌های امروز ۲۸ مرداد

گروه سیاسی: در این مطلب مروری خواهیم داشت بر وقایع و مناسبت هایی که در بیست و هشتم مرداد این وقایع و مناسبت ها عبارت هستند از: اجرای کودتا با حمایت و طراحی دولت‌های آمریکا و انگلیس در ایران با خروجی سقوط کابینه دوم «محمد مصدق» در سال ۱۳۳۲، گشایش نخستین جلسه مجلس خبرگان قانون اساسی در سال ۱۳۵۸، به آتش کشیده شدن سینما رکس آبادان در سال ۱۳۵۷، روز جهانی عکاسی، استقلال افغانستان از انگلیس در زمان حکومت امان الله شاه در سال ۱۹۱۹، کودتا در اتحاد جماهیر شوروی در زمان ریاست جمهوری گورباچف در سال ۱۹۹۱.

اجرای کودتا با حمایت و طراحی دولت‌های آمریکا و انگلیس در ایران با خروجی سقوط کابینه دوم «محمد مصدق» در سال ۱۳۳۲:

کودتای ۲۸ مرداد، کودتایی است که با طرح و حمایت مالی و اجرایی سرویس اطلاعات مخفی بریتانیا (اس‌آی‌اس) و آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) و با همراهی بخشی از ارتش شاهنشاهی ایران و همکاری محمدرضا پهلوی با هدف سرنگونی دولت قانونی محمد مصدق در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ رخ داد. در آمریکا از آن به نام عملیات تی‌پی آژاکس نیز یاد می‌شود.

در ۱۹ اوت سال ۱۹۵۳ برابر با ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ خورشیدی، دولت حاکم بر ایران توسط کودتایی نظامی با رهبری سرلشکر فضل‌الله زاهدی با درخواست مستقیم بریتانیا سرنگون شد. در این کودتا دخالت مستقیم افسران اطلاعاتی آمریکا و نفرات لجستیک سفارت آمریکا و حمایت دولت ایالات متحده آمریکا نیز دخیل بودند. کودتا ضد دولت مصدق پس از آن امکان‌پذیر شد که ابتدا دولت آمریکا طی عملیاتی به نام «عملیات آژاکس» ایران را در آشوب و هرج و مرجی فروبرد که راه را برای سقوط مصدق هموار کرد.

گشایش نخستین جلسه مجلس خبرگان قانون اساسی در سال ۱۳۵۸:

مجلس خبرگان قانون اساسی پس از پیروزی انقلاب در پی انتخابات تاریخ ۱۲ مرداد ۱۳۵۸، در روز ۲۸ مرداد ۱۳۵۸ با ۷۵ نماینده تشکیل شد. وظیفهٔ آن بررسی نهایی قانون اساسی، برای تصویب توسط مردم بود. درابتدا قرار نبود مجلس خبرگان قانون اساسی تشکیل شود و قرار بر این شده بود که تکلیف قانون اساسی با همه‌پرسی مشخص شود، اما پس از صحبت‌های فراوان تصمیم بر این شد که این قانون در مجلسی با نام موسسان طرح و پس از بررسی تصویب شود. با تلاوت آیاتی چند از کلام الله مجید و پیام تاریخی امام خمینی، از ساعت ۱۰ بامداد ۲۸ مرداد ۱۳۵۸، مجلس خبرگان گشایش یافت و نمایندگان این مجلس، کار خود را آغاز کردند.

به آتش کشیده شدن سینما رکس آبادان در سال ۱۳۵۷:

یکی از مهمترین حوادث سال ۵۷ که باعث خشمگین کردن مردم و سرعت بخشیدن به انقلاب ۵۷ شد، فاجعه به آتش کشیدن سینما رکس آبادان بود. علت خشمگینی مردم، نسبت دادن این فاجعه به عوامل حکومت پهلوی بود، حدود ساعت ۲۱:۴۵ شب بیست و هشتم مرداد طبق آمار دقیق ۶۳۰ نفر از کسانی که به تماشای فیلم گوزن‌ها در آخرین سانس به سینما رفته بودند در آتش سوختند، البته تعداد کشته‌شدگان بعد‌ها به بیش از ۶۷۷ نفر افزایش یافت.

امام خمینی (ره) واقعه سینما رکس را «شاهکار بزرگ شاه برای بدنام کردن انقلاب» خواند، پس از پیروزی انقلاب، شواهدی از سوی حسین تکبعلی‌زاده، متهم ردیف اول واقعه ارائه شد که نشان می‌داد، آتش‌سوزی سینما رکس کار رژیم پهلوی و ساواک بوده است. مردم اعتقاد داشتند ساواک اقدام به تدارک این آتش‌سوزی، قفل کردن در‌های سینما و کارشکنی در آتش‌نشانی محل کرده است. فردای روز حادثه ۱۰ هزار نفر از بستگان قربانیان که در مراسم تشییع گرد هم آمده بودند، ساواک را مسئول این حادثه دانسته و شعار‌های تندی علیه حکومت سر دادند.

روز جهانی عکاسی:

پیشنهاد نامگذاری ۱۹ آگوست - زمان نخستین رونمایی عکاسی برای عموم - به عنوان روز جهانی عکاسی نخستین بار توسط انجمن‌های عکاسی در آمریکا اعلام شد. ایده روز جهانی عکاسی در ۱۹ آگوست سال ۲۰۰۹ توسط بنیان‌گذار آن «کورسکه آرا»؛ عکاس جوان استرالیایی مطرح شد.

این ایده در ۱۹ آگوست سال ۲۰۱۰ به واقعیت تبدیل شد. «کورسکه آرا» اولین گالری آنلاین عکس را در این روز راه‌اندازی کرد و ۲۷۰ عکاس، عکس‌های‌شان از نقاط مختلف جهان را در آن به اشتراک گذاشتند و افراد زیادی از ۱۰۰ کشور جهان به تماشای این عکس‌ها پرداختند.

البته لازم به ذکر است که شورای عکاسی بین‌المللی هند در سال ۱۹۹۱ نخستین نهادی بود که این روز را رسما به عنوان روز جهانی عکاسی جشن گرفت و از آن هنگام تا امروز هر سال کشور‌های بیشتری این تاریخ را بعنوان «روز جهانی عکاسی» در تقویم‌های خود گنجانده‌اند.

استقلال افغانستان از انگلیس در زمان حکومت امان الله شاه در سال ۱۹۱۹:

جنگ سوم افغانستان و انگلیس در سال ۱۹۱۹ روی داد که در افغانستان به عنوان جنگ استقلال یا جنگ تل هم شناخته می‌شود. این جنگ در ماه مه سال۱۹۱۹ سرانجام با امضای معاهده "راولپندی" در قلمرو استعماری هند انگلیسی و در زمان حکومت امان الله خان پادشاه جوان و نوگرای افغانستان به پایان رسید. بنا به نظر برخی از کارشناسان، این جنگ نوعی پیروزی تاکتیکی برای بریتانیا بود، زیرا بار دیگر خط دیورند به عنوان مرز حائل بین افغانستان و هند ترسیم شد و افغان‌ها توافق کردند که به مرز‌ها و مناطق تحت کنترل امپراتوری بریتانیا تجاوز نکنند. اما انگلیس استقلال سیاسی افغانستان را به رسمیت شناخت و سیاست خارجی افغانستان نیز در حیطه قدرت حکومت افغانستان قرار گرفت. در این جنگ افغان‌ها از سه جبهه به نیرو‌های انگلیس حمله کردند، ولی در جبهه پکتیا افغان‌ها قلعه‌های زیادی در نواحی تل بدست آوردند. بدین لحاظ جنگ تل نامیده می‌شود.

امان الله خان که پس از ترور پدرش حبیب الله در ماه فوریه ۱۹۱۹ به قدرت رسیده بود، به شدت ضد انگلیسی بود و خواستار فسخ قرارداد پیشین بود که کنترل سیاست خارجی را به انگلیس داده بود. انگلیسی‌ها در برابر این خواست مقاومت کردند، اما در پی جنگ سوم افغان و انگلیس انگلیسی‌ها مجبور به مذاکره شدند و استقلال افغانستان را قبول کردند. امان الله خان به یک قهرمان ملی تبدیل شد و لقب "غازی" گرفت؛ و در سال ۱۹۲۶ عنوان خود را از امیر به پادشاه تغییر داد و توجه خود را به اصلاحات و نوسازی داخلی قرار داد که با مخالفت‌هایی رو به رو شد و در نهایت به برکناری او از قدرت و زندگی او در تبعید در ایتالیا و سوئیس منجر شد. او در سال ۱۹۶۰ درگذشت و در جلال آباد افغانستان به خاک سپرده شد.

کودتا در اتحاد جماهیر شوروی در زمان ریاست جمهوری گورباچف در سال ۱۹۹۱:

براساس برنامه کودتاگران در روز ۱۸ ماه اوت، در کمیته دولتی حالت فوق العاده ایجاد شد که روس‌ها آن را «گ. ک. چ. پ» می‌نامند. رهبری کودتا از هشت نفر تشکیل شده بود که اعضای این کمیته به حساب می‌آمدند و در راس آنان 'گنادی یانایف' معاون رئیس جمهوری شوروی و 'ولادیمیر کریوچکوف' رئیس سازمان امنیت شوروی (کا. گ. ب) قرار داشتند. کودتاگران از سفر میخاییل گورباچف رئیس جمهوری شوروی به کریمه که برای استراحت در این منطقه تفریحی بسر می‌برد استفاده کرده و کودتا را اعلام کردند.

واحد‌های ارتش شوروی مطابق برنامه کودتاگران در خیابان‌های مرکزی شهر مسکو از جمله میدان سرخ و خیابان‌های منتهی به آن مستقر شدند. کودتاگران بلافاصله پس از آغاز کودتا، گنادی یانایف را رئیس جمهور شوروی خواندند. در بیانیه‌ای که کوتاگران از تلویزیون شوروی منتشر کردند، میخاییل گورباچف فرد ناتوان معرفی و به دلیل بیماری از مقامش برکنار شد.

با آغاز کودتا، گروهی از نیرو‌های امنیتی اقامتگاه گورباچف در شبه جزیره کریمه را تحت کنترل گرفتند. رئیس جمهوری شوروی در واقع در حبس خانگی بسر می‌برد و امکان ارتباط با وی وجود نداشت. روز ۲۱ ماه اوت با شکست کامل کودتا، نیرو‌های امنیتی وفادار به رئیس جمهوری توانستند به بازداشت خانگی گورباچف پایان دهند.

علت اصلی شکست کودتای ماه اوت ۹۱ از نظر روس ها، نداشتن پایگاه مردمی بود. کودتاگران تلاش کردند تا ارتش و مردم را برای جلوگیری از فروپاشی شوروی متحد کنند. اما از یک سو نبود پایگاه مردمی کافی و از طرف دیگر تلاش‌های یلتسین توانست گروه بزرگی از مردم را به خیابان‌ها بکشاند و مردم با حضور گسترده در چند منطقه مسکو از حرکت تانک‌ها برای اجرای اهداف کودتا جلوگیری کردند. کودتاگران روز ۲۱ ماه اوت ۹۱ پس از شکست فرار کردند و این تلاش برای حفظ شوروی نتیجه‌ای نداد.