آیا هرج و مرج سیاسی عراق به اقلیم کردستان نیز سرایت می کند؟

به گزارش بولتن نیوز، کردستان عراق، منطقه ای که بهشتی با ​​ثبات در کشوری جنگ زده تلقی می شود، در روزهای اخیر دستخوش تنش های سیاسی قرار گرفته است. سرکوب خشونت آمیز تظاهرات ضد دولتی آخر هفته گذشته و دستگیری نمایندگان پارلمان از یکی از حزب مخالف زنگ خطر را در این منطقه به صدا درآورده است.

نیروهای امنیتی اقلیم کردستان روز شنبه 6 اوت، برای متفرق کردن تظاهرات ضد دولتی در سلیمانیه گاز اشک آور و گلوله های لاستیکی شلیک کردند. حزب مخالف نسل نو خواستار برگزاری تظاهرات در سلیمانیه و دیگر شهرهای اقلیم کردستان برای بهبود شرایط زندگی و برگزاری انتخابات منطقه ای در تاریخ مقرر شده بود.

شش قانونگذار جنبش نسل نو در پارلمان فدرال بغداد و همچنین یک نماینده محلی در پارلمان این منطقه دستگیر شدند و ساعاتی بعد آزاد شدند. به گفته حزب مخالف، چهل عضو نسل نو در میان نزدیک به 600 نفری بودند که در آن روز دستگیر شدند.

علاوه بر این، به گفته سازمان غیردولتی گزارشگران بدون مرز، «حداقل 60 روزنامه نگار در جریان تظاهرات هدف حمله پلیس قرار گرفتند». از 26 روزنامه نگار دستگیر شده، «حداقل 10 روزنامه نگار از شبکه تلویزیونی NRT بودند که متعلق به شاسوار عبدالواحد، تاجر و موسس حزب نسل نواست.

ابراز نگرانی آمریکا و فرانسه

این سرکوب بر وجود  تنش‌ در دولت منطقه‌ای کردستان (KRG) که تحت سلطه حزب رقیب دموکرات کردستان (KDP) و اتحادیه میهنی کردستان (PUK) قرار دارد صحه گذاشت.

متحدان غربی اقلیم کردستان به سرعت خشونت های روز شنبه را محکوم کردند. سفارت ایالات متحده در بغداد در 8 اوت، "نگرانی" خود را در مورد استفاده از خشونت توسط نیروهای امنیتی ابراز کرد و از مقامات محلی خواست تا "این اقدامات را بررسی کنند و بر نقش حیاتی مطبوعات آزاد، اجتماعات مسالمت آمیز و  نقش حاکمیت قانون در حفظ دموکراسی تاکید کردند».

این نگرانی از سوی چندین کشور اتحادیه اروپا از جمله فرانسه نیز ابراز شد. آنها در بیانیه ای که در 7 اوت توسط کنسولگری این کشورها در اربیل منتشر شد، از حکومت اقلیم کردستان خواستند «از آزادی های عمومی حمایت کند».

عملکرد مقامات محلی کردستان عراق در سال های اخیر، توسط چندین گروه حقوق بین الملل از جمله دیده بان حقوق بشر، به دلیل نقض حقوق بشر مورد توجه قرار گرفته است.

عادل باخه وان، بنیانگذار و مدیر مرکز فرانسوی تحقیقات عراق (CFRI) مستقر در پاریس گفت: شرکای اصلی غربی کردستان عراق خیلی سریع وقایع آخر هفته گذشته در اقلیم کردستان را محکوم کردند، زیرا از سال 2003 و تا همین اواخر، از نظر آنها حکومت اقلیم کردستان تجسم واقعی از حکومتی باثبات در میان قدرتهای منطقه بود. شاید تنها نقطه قوت اصلی این منطقه ارائه تصویری از سرزمینی با تنوع فرهنگی و سیاسی بود که به صورتی نمادین، در سفر پاپ فرانسیس به اربیل در ماه مارس 2021 مورد تقدیر قرار گرفت.

تنش در سطوح ملی و بین المللی

باخه وان گفت که سرکوب اخیر در زمانی صورت گرفته که وضعیت نگران کننده ای بر عراق و منطقه کردستان حاکم است.

وی افزود: «باید توجه داشت که در حکومت اقلیم کردستان اضطراب خاصی وجود دارد که می‌توان آن را به عوامل متعددی نسبت داد. این عوامل دارای پس زمینه بین‌المللی نیز هست که نتیچه پیامدهای اقتصادی و ژئوپلیتیکی جنگ در اوکراین و همچنین هرج و مرج سیاسی در عراق بوده که هر لحظه امکان ایجاد جنگ داخلی در عراق را دارد. این مسئله مستقیما امنیت و ثبات کردستان را تهدید کند.

باخه اوان معتقد است که تجدید حیات گروه دولت اسلامی (داعش) نیز تهدیدی برای قلمرو اقلیم کردستان است. علاوه بر این، حملات اخیر ترکیه به حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) - که ترکیه و متحدانش آن را یک گروه تروریستی می‌دانند – باعث ایجاد تلفات زیادی در میان غیرنظامیان در شمال عراق شده است.

او گفت: «به نظر می رسد دولت اقلیم کردستان که به دلیل تنش با بغداد بر سر تصاحب ثروت نفت کردستان نیز تحت فشار است، از رویکرد امنیتی برای مقابله با برخی مسائل و تلاش برای حفظ امنیت و ثبات در قلمرو خود استفاده می کند. اما این رویکرد به ضرر تعامل و گفتگو است».

دو حزب تاریخی، دو طایفه قدرتمند

منطقه اقلیم کردستان علاوه بر تاثیر گرفتن از مسائل بین المللی و میهنی، تحت تاثیر رقابت های سیاسی داخلی نیز متزلزل شده است. باخه وان گفت: «ما باید ماهیت بسیار سیاسی وقایع 6 آگوست را در نظر داشته باشیم که دو اردوگاه حکومت اقلیم کردستان و نسل نو سعی در بهره برداری از آن دارند.»

او توضیح داد که در زمانی که شاسوار عبدالواحد، رهبر نسل نو فراخوانی برای اعتراض داد، حامیان مقتدی صدر، رهبر بانفوذ شیعه در بغداد، پایتخت عراق نیز در خارج از صحن پارلمان تحصن کردند.

حامیان صدر از ماه ژوئیه، به دلیل بن بست سیاسی که پس از انتخابات اکتبر 2021 رخ داد، تحصن کرده اند. این روحانی شیعه عراقی بزرگترین برنده انتخابات بود اما نتوانست دولتی بدون حضور دیگر احزاب شیعی تشکیل دهد.

او نمایندگان خود را از پارلمان خارج کرد و اکنون مانع از انتخاب دولت جدید در مجلس می شود. صدر در عوض خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام است.

باخه وان توضیح داد که جمعیت کردها از درخواست شاسوار عبدالوحید برای اعتراض در شهرهای کردستان عراق استقبال نکردند زیرا تظاهرات عمدتاً از سوی طرفداران نسل نو و مقامات منتخب سازماندهی شده بود. وی توضیح داد: «حتی اگر بسیج علیه فساد و شرایط معیشتی کاملاً مشروع باشد، رویکرد نسل نو از سوی مردمی که تمام یک طبقه سیاسی را طرد می‌کنند و دیگر گفتمان آنها را باور نمی‌کنند، عوام فریبانه و سیاسی تلقی می‌شود».

تلاش جنبش نسل نو برای معرفی خود به عنوان جایگزینی برای احزاب حاکم کنونی، کارشناسانی مانند باخه وان را متحیر کرده است. این کارشناس مسائل کردها و عراق می گوید: « این جنبش توسط یک تاجر ثروتمندی که بخشی از سیستم است و رویکرد روشن ایدئولوژیکی ندارد، هدایت می شود: آیا جنبش نسل نو یک حزب ناسیونالیست عراقی است یا یک جنبش کردی؟ و یا لیبرال است؟ مشخص نیست که جزء کدام جریان است.»  به عنوان مثال، شاسوار عبدالواحد قویاً از مقتدی صدر، رهبر شیعیان وابسته به جریان صدر عراق حمایت می کند اما قاطعانه با حزب دموکرات کردستان عراق به عنوان متحد کرد صدر مخالفت می کند.»

این جنبش که در سال 2018 تأسیس شد، 9 کرسی از 64 کرسی اختصاص داده شده به کردها در پارلمان عراق را در انتخابات اکتبر به دست آورد. نسل نو در کردستان عراق نیز در حال رقابت و به چالش کشیدن سلطه دو حزب اصلی است که توسط خانواده های سیاسی رقیب هم رهبری می شود.

حزب دمکرات کردستان عراق در سال 1946 توسط مصطفی بارزانی رهبر فقید حزب تأسیس شد و در حال حاضر توسط مسعود بارزانی، پسر وی رهبری می شود. اتحادیه میهنی کردستان نیز توسط رهبر فقید آن جلال طالبانی در سال 1975 تأسیس شد و در حال حاضر توسط بافل طالبانی، پسر وی هدایت می شود.

ریاست اقلیم کردستان در دست نچیروان بارزانی، معاون رئیس حزب دمکرات کردستان، برادرزاده مسعود بارزانی و نوه مصطفی بارزانی بنیانگذار حزب است.

پایگاه اصلی قدرت طایفه بارزانی در شمال اقلیم کردستان است در حالی که خانواده طالبانی بر جنوب کردستان عراق تسلط دارند.

باخه وان توضیح داد: « جنبش نسل نو به ویژه در جنوب کردستان عراق و در منطقه تحت نفوذ خانواده طالبانی 9 کرسی پارلمان را به دست آورده است. با توجه به این که اتحادیه میهنی تنها 18 کرسی در آخرین انتخابات کسب کرد تعداد کرسی های نسل نو قابل توجه است.

این کشمکش سیاسی سخت بین اتحادیه میهنی کردستان - که از نظر تاریخی، مالی، نظامی و اداری به خوبی در جنوب اقلیم کردستان تثبیت شده است- و نسل نو که از چنین وضعیتی برخوردار نیست، در تنش های میدانی دیده می شود.

همه نگاه ها به انتخابات منطقه ای است

از نقطه نظر صرفاً سیاسی، سرکوب اعتراضات 6 اوت نشان می دهد که مقامات در آستانه انتخابات پارلمانی منطقه ای آتی نسبت به نسل نو بسیار محتاط هستند. تاریخ برگزاری انتخابات اوایل اکتبر تعیین شده بود اما این انتخابات به تاریخ دیگری موکول شد.

تعویق انتخابات اقلیم کردستان یکی دیگر از عوامل ایجاد تنش سیاسی بوده است. به گزارش رسانه ها، جنین هنیس-پلاسخارت، نماینده ویژه سازمان ملل در عراق، روز پنجشنبه از همه طرف ها خواست تا اختلافات خود را برای پایان دادن به بن بست سیاسی حل کنند. موضوعات کلیدی پیرامون رای گیری آتی شامل ترکیب اعضای کمیسیون انتخابات و همچنین درخواست برای اصلاح قانون انتخابات این منطقه است که چند دهه قدمت دارد.

باخه وان گفت: در حالی که تاریخی برای انتخابات منطقه ای تعیین نشده است، رهبران کرد گفته اند که این انتخابات قبل از پایان سال جاری برگزار خواهد شد.

حزب اتحادیه میهنی کردستان و حزب دمکرات کردستان- دو رقیب که خود را بانیان تاسیس اقلیم کردستان و ضامن ثبات آن می‌دانند- قطعاً از از دست رفتن بخشی از رای‌دهندگان خود به نفع سایر نیروهای سیاسی می‌ترسند.

اما تحقق این سناریو با توجه به اینکه اپوزیسیون میان چند جریان‌ مختلف سکولار، اسلام‌گرا و لیبرال تقسیم شده و به سختی می‌توان آنها را در یک بلوک گرد هم آورد، بعید به نظر می رسد.»

منبع: کردپرس