حمایت اجتماعی از زنان سرپرست خانوار با تلفیق رویکرد شخص‌محور و مکان‌محور

گروه اجتماعی: بنا به آمار سال ۱۳۹۵، حدود ۳ میلیون زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارند که شامل طیف گسترده‌ای از خانوارها می‌شوند. ۴۴ درصد از خانوارهای زن‌سرپرست، خانوار تک نفره یا خودسرپرست هستند. در این گروه، ۵۶ درصد از زنان سرپرست خانوار، سالمند و ۸ درصد آنان جوان هستند. همچنین از بین خانوارهای زن‌سرپرست با بیش از یک عضو، ۱۳ درصد زنان سرپرست خانوار دارای همسر و ۲۴ درصد از آن‌ها دارای حداقل یک فرزند هستند.

به گزارش بولتن نیوز، نرخ فعالیت زنان سرپرست خانوار در حدود میانگین ملی و معادل ۱۶٪ است، درحالی‌که این نرخ برای مردان سرپرست خانوار ۷۹% است؛ البته این شکاف بین مردان و زنان سرپرست خانوار، برای زنان جوان کمتر و برای زنان روستایی بیشتر است. از طرفی در سال ۱۳۹۷ سطح درآمد خانوارهای زن‌سرپرست نسبت به خانوارهای مرد سرپرست، در مناطق شهری ۲۶% و در مناطق روستایی ۴۸% کمتر بوده است.

پیشنهاد پروژه‌ی «حمایت اجتماعی از زنان با تلفیق رویکرد شخص‌محور و مکان‌محور» که یادداشت حاضر خلاصه‌ای از یکی از فصول آن است، گسترش کیفی و کمّی چتر حمایت اجتماعی از زنان به گونه‌ای است که سیاست‌گذار در سیاست‌های حمایتی نسبت به «محل» مداخله حساس باشد و عوامل مختلفی را که در موقعیت‌های جغرافیایی متفاوت می‌توانند بر بازده احتمالی مداخله اثر گذارند، مدنظر قرار دهد و با توجه به ویژگی‌های مکانی از افراد و اجتماعات آسیب‌پذیر حمایت به عمل آورد.

در این طرح، برای ارائه‌ی تصویری از وضعیت خانوارهای زن‌سرپرست، با تلفیق رویکردهای شخص‌محور و مکان‌محور، شهرستان‌های کشور به چه دسته تقسیم شده‌اند. در این دسته‌بندی از شاخص‌های مکان-محور رفاهی شهرستان‌ها، نرخ فعالیت و بیکاری زنان به تفکیک شهرستان و درصد زنان سرپرست خانوار در سه دهک اول به تفکیک شهرستان استفاده شده است.

دسته‌ی اول شهرستان‌هایی هستند که در آن‌ها محرومیت زیرساختی بسیار شدید بوده و در عین‌حال درصد بسیار بالایی (به طور متوسط ۶۲٪) از زنان سرپرست خانوار در سه دهک اول هستند. دسته دوم شهرستان‌هایی هستند که توسعه‌نیافتگی، محرومیت مکانی و فقر در آن‌ها اگرچه کمتر از دسته‌ی اول، ولی همچنان شدید است؛ به‌طوری‌که به طور متوسط نیمی از خانوارهای زن‌سرپرست در این شهرستان‌ها در سه دهک پایین قرار دارند.

در دسته‌ی سوم شهرستان‌ها، محرومیت زیرساختی و فقر کمتر از دو دسته‌ی قبلی است، و متوسط درصد زنان سرپرست خانوار در سه دهک پایین با ۴۱٪ تقریباً معادل میانگین کشوری است. اما نرخ مشارکت اقتصادی زنان، همانند میانگین ملی، پایین و تنها ۱۴٪ و نرخ بیکاری آن‌ها بسیار بالا و به طور میانگین ۲۷٪ است. در دسته‌ی چهارم که بنا به تعریف برنامة پنجم توسعه «غیرمحروم» نامیده شده‌اند، نرخ مشارکت اقتصادی زنان پایین (۱۳٪) و نرخ بیکاری آن‌ها (۲۲٪) بالاست.