سیمرغی که در اختتامیه «فجر» فراموش شد!

به گزارش بولتن نیوز، حجت طاهری کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس و یکی از تهیه‌کنندگان مستند «احتضار» که موفق به کسب سیمرغ بهترین مستند از چهلمین جشنواره فیلم فجر شد، مهر درباره شرایط حضور آثار مستند در جشنواره فجر گفت: جشنواره فیلم فجر معمولاً توجه آن‌چنانی به فیلم‌های کوتاه و مستند ندارد. البته در همه جا مرسوم است که در جشنواره‌های سینمایی که بخش مستند و کوتاه دارد، جوایز این بخش‌ها زیر سایه بخش اصلی قرار می‌گیرد و این ویژگی مختص جشنواره فیلم فجر نیست. بالاخره عموم مردم سینمای داستانی را بیشتر دوست دارند و رسانه‌ها هم بیشتر به سینمای داستانی توجه دارند. کمااینکه مخاطبان این رسانه‌ها هم بیشتر دوست دارند درباره بازیگران و کارگردانان سینمای داستای بدانند.

وی ادامه داد: در سینمای داستانی هم معمولاً عوامل فنی و حتی فیلمنامه‌نویسان که نقشی غیرقابل کتمان دارند، چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرند و بیشتر این کارگردانان و بازیگران سینمای داستانی هستند که در رسانه‌ها موردتوجه قرار می‌گیرند. کسی هم نمی‌تواند از این شرایط گلایه‌مند باشد چرا که این مسئله به ذائقه مردم و به‌تبع آن روزنامه‌نگاران و منتقدانی که برای همین مردم می‌نویسند برمی‌گردد. ولی اینکه یک جشنواره به‌عنوان متولی اصلی، نسبت به گونه‌های دیگر سینما کم‌لطفی داشته باشد، قابل پذیرش نیست.

طاهری تأکید کرد: یک متولی و سیاست‌گذار نمی‌تواند سلایق مردم را ملاک قرار دهد و به دلیل عدم اقبال مردم سیاست خاصی را در پیش بگیرد. مثلاً ما نمی‌توانیم کتاب را از جامعه حذف کنیم صرفاً با این استدلال که مردم کتاب نمی‌خوانند. اتفاقاً باید در این حوزه‌ها فرهنگ‌سازی صورت بگیرد و وقت و تبلیغ بیشتری صرف آن کنیم. مشکل در این بخش است.

وی با اشاره به عدم برگزاری نشست نقد و بررسی فیلم‌های مستند و کوتاه در جشنواره فیلم فجر ادامه داد: شاید این تصمیم براساس عدم استقبال خبرنگاران و منتقدان از این نشست‌ها باشد که گله‌ای هم نمی‌توان از آن داشت، اما اینکه اکران مناسبی به این آثار داده نشود و جوایز مرتبط با آن‌ها را کاهش دهند، حتماً می‌تواند جای گله داشته باشد. تا همین چند سال قبل در جشنواره فجر ما شاهد اهدای چهار جایزه برای سینمای مستند بودیم که حتی بخش‌های فنی هم در آن لحاظ می‌شد، اما امروز به یک جایزه «بهترین مستند» رسیده‌ایم که به تهیه‌کننده و کارگردان اهدا می‌شود. فرآیند اهدای همین یک جایزه هم به درستی اجرا نمی‌شود!

کارگردان مستند «احتضار» که سیمرغ «بهترین مستند» را از چهلمین جشنواره فیلم فجر از آن خود کرد، در ادامه توضیح داد: همین امسال برای فیلم ما تنها یک سیمرغ در نظر گرفته بودند و وقتی اساسنامه را به دوستان یادآوری کردیم که باید دو سیمرغ یکی برای تهیه‌کننده و یکی برای کارگردان اهدا شود، گفتند ان‌شاالله بعد از مراسم اختتامیه سیمرغ دیگری هم تراشیده و اهدا می‌شود! این اتفاق در سال‌های قبل هم نمونه داشته است. بالاخره برخی فیلم‌ها بیش از یک کارگردان یا یک تهیه‌کننده دارند و زمان اهدای سیمرغ این مورد را مدنظر قرار نمی‌دهند. این اتفاقات در بخش داستانی رخ نمی‌دهد چون همه حواس‌شان هست اما همین موارد کوچک نشان می‌دهد گویی برای بخش مستند و کوتاه اهمیتی قائل نیستند.

طاهری با اشاره به اینکه نمی‌توان منکر اهمیت جشنواره‌های تخصصی حوزه سینمای کوتاه و مستند برای آثار این حوزه‌ها بود، تأکید کرد: بحث این است که اگر جشنواره فجر بخشی را به این آثار اختصاص می‌دهد، بهتر است آن را به صورت تمام و کمال انجام دهد. به‌خصوص که مخاطبان جشنواره فیلم فجر کم نیستند و این جشنواره می‌تواند فرصت دوباره‌ای برای فعالان سینمای مستند و کوتاه برای دیده‌شدن باشد. به‌خصوص کارگردانان سینمای کوتاه که شاید هدف‌شان ورود به سینمای بلند در آینده باشد.

کارگردان «احتضار» در ادامه درباره این مستند هم توضیح داد: این مستند درباره یک فرد دوست‌دار محیط زیست است که در کنار پرستاری از پدر بیمارش، دغدغه‌های محیط‌زیستی‌اش را در جنگل‌های بلوط در زاگرس دنبال می‌کند. پدر در این مستند بسیار نقش تمثیلی‌ای دارد و برمبنای مفهوم «احتضار» ما در این مستند زوال جسمی یک پدر را شاهد هستیم که چیزی شبیه نابودی جنگل‌های زاگرس است. در این مستند به معضلاتی مانند آتش‌سوزی، قاچاق چوب، تولید ذغال و ضعف قانونی و عدم رسیدگی به جنگل‌بانان هم پرداخته می‌شود.

طاهری درباره شرایط نامساعد جسمی کاراکتر «پدر» در این مستند و سکانس‌های ناراحت‌کننده مرتبط با تیمار او هم توضیح داد: در زمان ساخت مستند، تصویربرداری این صحنه‌ها را بیشتر به خانواده خودشان واگذار کردم. هم مسئله اخلاقی آن برایم مهم بود و هم اینکه ایشان عذاب کمتری را تحمل کند. بالاخره شرایط خوشایندی نداشتند و بخش‌هایی از آن سکانس‌ها را خودم تصویربرداری کردم، اما برای برخی پلان‌ها دوربین را به خودشان واگذار کردم تا با عذاب کمتری تصویربرداری کنند. از نظر اخلاقی تعمد داشتم در این صحنه‌ها شخصاً حضور نداشته باشم.

این مستندساز تأکید کرد: حضور این پدر، از نقاط قوت مستند است چرا که کمک کرده است مخاطب ارتباط بیشتری با موضوع فیلم برقرار کند و کلیت کار تبدیل به یک اثر آسیب‌شناسانه مرتبط با آتش‌سوزی و مسائلی از این دست نباشد. سکانس‌های مربوط به این پدر شاید آزاردهنده باشد اما بعد احساسی بیشتری به روایت مستند بخشیده است. در عین اینکه بخشی از معرفی شخصیت اصلی داستان هم در همین سکانس‌ها اتفاق می‌افتد. از این منظر هم حضور پدر کارکرد ویژه‌ای برای ما داشت.

کارگردان «احتضار» در پایان درباره جذاب‌ترین تجربه خود در مسیر ساخت این مستند هم گفت: وقتی یک مستندساز صحنه‌های مهمی را برای مستند خود ضبط می‌کند، ثبت هر کدام از این لحظه‌ها اتفاقی جذاب برای مستندساز محسوب می‌شود. قهرمان داستان این فیلم قرار بود مدیر تولید و مسئول پژوهش پروژه باشد اما در حین کار متوجه شدم گاهی به بهانه بیماری پدرش ما را ترک می‌کند. دیدم چقدر خوب می‌شود که همین فرد تبدیل به قهرمان اصلی داستان من بشود و مستند را از این زاویه روایت کنم. ما قرار بود درباره یک مصیبت فیلم بسازیم و طبیعتاً نمی‌توانید انتظار داشته باشید که لحظه‌های شادی در این کار تجربه کرده باشیم، صرفاً می‌توانیم خرسند باشیم که بخش‌هایی از این فاجعه را به‌خوبی توانسته‌ایم تصویر کنیم.