ناگفته‌های یک طرح ترافیکی یک سال پس از اجرا

به گزارش بولتن نیوز، یک سال پیش بود که صحبت از اجرای طرحی ابتکاری برای برخورد با موتورسیکلت‌سواران متخلف در شهر تهران به میان آمد و خیلی زود وارد فاز اجرا شد. طرحی به نام "موتوریار" که اجرای آن دستکم از زمان تشکیل نیروی انتظامی بی‌سابقه بوده و جزو نخستین مواردی در کشور است که از آن تحت عنوان نمونه‌ای موفق از مجازات‌ها و جرائم جایگزین یاد می‌شود.

حالا با گذشت یکسال از اجرای طرح موتوریار، دیگر نه خبری از انباشت موتورسیکلت‌ در پارکینگ‌هاست و نه مانند قبل اخباری از برخورد و درگیری میان ماموران و راکبان موتورسیکلت‌ها در تهران به گوش می‌رسد. بلکه موتورسیکلت سواران برای جبران تخلفی که مرتکب‌شده‌اند برای ساعاتی وارد بخشی از چرخه مدیریت ترافیک در شهر شده و از نزدیک در جریان دشواریهای چنین کاری قرار می‌گیرند. سردار محمدحسین حمیدی، رییس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ در گفت‌وگو با ایسنا از اجرای موتوریار می‌گوید، طرحی که اجرایش با نام او در دوران ریاست بر پلیس راهور تهران بزرگ، گره خورده و احتمالا به زودی در دیگر شهرهای کشور نیز اجرایی می‌شود. آنچه در ادامه آمده، متن گفت‌وگو با سردار محمدحسین حمیدی است.

یک‌سال از اجرای طرح موتوریار گذشت. ایده این طرح از کجا آمد و چه شد که به اجرا رسید؟

من سال‌ها در حوزه پلیس راهنمایی و رانندگی و ترافیک شهری خدمت کردم و بر اساس تجربیاتی که دارم باید بگویم که در این حوزه یکی از آسیب‌های جدی ما بحث موتورسیکلت سواران و عدم پایبندی آنان به ضوابط و مقررات است. این موضوع هم در شهرها دیده شده و هم در خارج از شهر. در حوزه جاده هم یکی از بیشترین علل وقوع حوادث ترافیکی موتورسیکلت سوارانی هستند که در مسیرهای روستایی، فرعی و حتی جاده‌های اصلی تردد می‌کنند و سهم قابل توجهی از متوفیان را به خود اختصاص داده‌اند. با این دیدگاه زمانی که رییس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ شدم، یکی از دغدغه‌های اصلی من ساماندهی موتورسیکلت سواران بود.

متاسفانه در مورد موتورسیکلت سواران روش‌های گذشته دیگر خروجی مناسبی نداشت؛ البته این روش‌ها مبتنی بر قانون بودند و پلیس هم ملزم به اجرای همان روش ‌ها بود، اما ما دیدیم که سال‌ها و حتی دهه‌ها از این روش‌ها گذشته و این روش‌ها اذیت زیادی برای مردم و حتی خود پلیش داشت و خروجی چندانی هم نداشت. در واقع می‌توان اینطور گفت که تنها خروجی این طرح‌های قدیمی، موتورسیکلت‌های رسوبی در پارکینگ‌ها و دلخوری و ناراحتی مردمی بود که ما مدعی خدمت به آنها هستیم.

اما به هرحال قانون پلیس را ملزم به برخورد با تخلفات رانندگی کرده است.

بله. یک موتورسوار مانند دیگر کاربران ترافیک از جمله راننده و ... نباید تخلف کند و باید برای جان خودش و دیگران ارزش قائل شود. ما هم به دنبال عدم برخورد نبودیم، اما به دنبال روشی بودیم که با روشی کم هزینه‌تر، نتیجه بهتری هم بگیریم. واقعیت این است که در حوزه فرهنگ سازی هم اقداماتی در مورد موتورسیکلت سواران انجام شده بود که اثربخش نبود. متاسفانه حتی زمانی‌که با متخلفان برخورد می‌کردیم. مردم به جای حمایت از ضابط و قانون از متخلف حمایت می‌کردند. در نتیجه تمام این موارد، ما به این جمع‌بندی رسیدیم که این اقدامات بازخورد منفی دارد و ادامه این روش‌ها اتفاق موثری در مورد ساماندهی موتورسیکلت سواران درپی نخواهد داشت؛ لذا تصمیم گرفتیم که از روش‌های جایگزین استفاده شود و اینجا بود که طرح "موتوریار" مطرح شد.  

ما پیشنهادی را مطرح کردیم و بنا شد تا در حوزه معاونین عملیاتی، مشاوران و نخبگان مرتبط با پلیس راهنمایی و رانندگی مطرح و بررسی شود که نتیجه آن طرح موتوریار بود. طرحی که حدود یک سال از اجرای آن می‌گذرد.  

یعنی تصمیم گرفتید و اجرا شد؟ نیاز به هماهنگی با بخش‌های دیگر وجود نداشت؟

چرا این اقدامات را انجام دادیم. برای اجرای این کار باید چندکار انجام می‌دادیم. ابتدا هماهنگی با مقام قضایی بود لازم بود برویم و مجوزهای لازم را بگیریم، یک بازه زمانی برای این موارد طول کشید و مراجع قضایی هم استقبال کردند و ما مجوز قضایی اجرا را گرفتیم. دومین موضوع بیمه بود، اینکه بیمه‌ها با موتوریاران مانند ماموران پلیس رفتار کنند و این افراد در زمانی که کاور پلیس را به تن داشته و مشغول کمک به پلیس هستند تحت پوشش بیمه قرار بگیرند که خدایی نکرده اگر اتفاقی برایشان رخ داد، از خدمات بیمه بهره‌مند شوند که این موضوع نیز مورد موافقت قرار گرفته و به طرحی منسجم بین پلیس، مراجع قضایی و بیمه‌ها بدل شد.  

در ادامه نیز موضوع در شورای ترافیک مطرح شده و به عنوان طرح ابتکاری در شهر تهران مورد پذیرش قرار گرفته و پس از آن اجرا شد.

در این یکسال از نتایج طرح موتوریار راضی هستید؟

یک سال از شروع اجرای طرح موتوریار گذشته و شاید این طرح تمام موتورسیکات سواران را منظم نکرده است. واقعیت هم همین است اما خب قبلا هم طرح‌هایی اجرا شده بود که موتورسواران را منظم نکرده بود. از این رو باید میزان اثربخشی این طرح را با طرح‌های قبلی مقایسه کنیم که من با استناد به آمار و ارقام می‌گویم که اثر بخشی موتوریار به مراتب بیشتر از طرح‌های قبلی بود.  

وقتی ما طرح موتوریار را با اعداد مطالعه کنیم مشاهده می‌کنیم که برای جمعیت زیادی که باید موتورسیکلتشان به پارکینگ رفته و احتمالا درصدی از آن در پارکینگ‌ها رسوب می‌کرد، این اتفاق رخ نداد. در واقع  موتوریار به راکب موتورسیکلت آموزش می‌دهد، آن هم در همان خیابانی که مرتکب تخلف شده است، این اقدام اثر بخش بوده و ما شاهدیم وقتی همان فرد متخلف کاور پلیس را بر تن می‌کند و به جریان ترافیک کمک می‌کند، چقدر می‌تواند از این جابجایی نقش، آموزش ببیند. این موضوع مهمی است که حالا فرد متخلف رفتار افراد مشابه خود را از دریچه نگاه یک افسر پلیس ببیند و آن وقت زشتی تخلفی که مرتکب شده بشتر برایش آشکار شده و علاوه بر آن با سختی‌های کار پلیس نیز بیشتر آشنا می‌شود.

در این یکسال چند نفر در طرح موتوریار حضور داشتند؟

در یک سال گذشته ۱۴۰ هزار موتورسیکلت سوار آموزش عملیاتی و میدانی دیده‌اند. در واقع ۱۴۰ هزار موتورسیکلت توقیف نشده و تنش‌ کمتری میان مردم و پلیس ایجاد شده است و اتفاقا ۱۴۰ هزار نفر هم  آموزش دیده‌اند. خب این خیلی دستاورد خوبی است. البته می‌پذیرم که طرح نواقصی هم دارد، ما باید این طرح را در طول شبانه‌روز و در تمامی نقاط شهر تهران اجرا می‌کردیم، اما محدودیت‌هایی در حوزه منابع مالی و نیروی انسانی داریم که اگر آن را تامین کنیم قطعا همکاران من در مناطق بیشتری مستقر خواهند شد و ما اثرگذاری بیشتری از این طرح را شاهد خواهیم بود.

آیا بررسی کرده‌اید که چند درصد از این ۱۴۰ هزار نفر دوباره مرتکب تخلف شده‌اند؟

آمار این حوزه نیز قابل توجه است که نشان ‌دهنده اثرگذاری طرح است. تنها چهار درصد از افرادی که در طرح موتوریار بوده‌اند، برای بار دوم یا بیشتر در این طرح مشارکت داشته‌اند.

اگر طرح موتوریار نبود، وضعیت تخلفات و حوادث موتورسیکلت سواران چطور بود؟

در سال ۱۴۰۰ تردد موتورسیکلت سواران در تهران ۱۵ درصد افزایش پیدا کرد و به طور کلی هم می‌توان گفت که در دوره کرونایی تردد با موتورسیکلت بیشتر شد. در این شرایط طبیعتا باید تخلفات و تصادفات مرتبط با موتورسیکلت سواران نیز با همان نسبتی که استفاده از موتورسیکلت افزایش پیدا کرده، افزایش می‌یافت. اما آمار به ما می‌گوید اصلا چنین اتفاقی رخ نداده است؛ بلکه در یک مقطعی رشد تصادفات منجر به فوت در میان موتورسیکلت سواران متوقف شد. در شش ماهه اول سال ۱۴۰۰ این روند کاهش هم پیدا کرد و برای شش ماهه دوم هم باید منتظر بمانیم تا از موضوع ارزیابی داشته باشیم.

حالا در کنار این روند کاهشی باید به این موضوع توجه کنیم که آن ۱۴۰ هزارنفر فشار و استرس و درگیری طرح‌های گذشته را نداشتند و با میل و رغبت بیشتری با پلیس همراهی کردند، در حالی که در گذشته در موارد بیشتری شاهد تقابل و درگیری بودیم و مشکلات زیادی ایجاد می‌شد. الان اینطور نیست و موتور فرد هم به پارکینگ نمی‌رود و تازه  آموزش هم می‌بیند.

مدتی قبل گفته شد که درصد قابل توجهی از موتورسیکلت سواران فاقد گواهینامه هستند. برخی از موتورسیکلت سواران نیز به جای تخلف رانندگی مرتکب جرائمی می‌شوند که باید حتما با آن برخورد شود. آیا برخورد با این موارد هم در طرح موتوریار با همان چندساعت همراهی فرد متخلف با ماموران پلیس خواهد بود؟

آنچه که جرم باشد با آن برخورد می‌شود. مثلا اگر فرد بدون گواهینامه شناسایی شود، به مراکز آموزشی معرفی می‌شود. موارد پلاک مخدوش یا جعل پلاک هم باید مراحل قضایی را طی کند. این‌ها جزو مصادیقی است که در موتوریار  هم با آن برخورد شده و اتفاقا با آموزش میدانی مشکلی حل نمی‌شود. حتی ما سارق موتورسیکلت را در این طرح دستگیر کردیم. قطعا با این موارد برخورد می‌شود و منظور ما از مجازات جایگزین در مورد موارد مجرمانه نیست؛ بلکه مربوط به تخلفات رانندگی است.

یک انتقاد به موتوریار این بود که این افراد  تحت آموزش قرار نگرفته و به همین دلیل مداخله آنان موجب افزایش ترافیک شده و دیگر رانندگان نیز از این افراد حرف شنوی ندارند.

آنچه که ما به عنوان مجری دیده‌ایم بر خلاف  چنین مواردی است که مطرح می‌شود. همراهی مردم هم با موتوریاران خوب است. توجه داشته باشید که دستکم یک مامور آموزش دیده در کنار این افراد مستقر است و علاوه بر آن موضوعات سنگینی از آنان خواسته نمی‌شود که بگوییم منجر به ایجاد ترافیک و ... می‌شود. این موتورسیکلت سواران مدتی را درکنار ماموران مستقر شده و سختی کار پلیس را می‌بینند که این یک روش آموزشی است. فرد اثر رفتار اشتباه و تخلف خود را در سطح شهر می‌بیند.

برخی هجمه‌هایی هم علیه موتوریار شکل گرفته بود.  

برخی ها عادت به ایراد گرفتن دارند که ما توجهی به این موارد نمی‌کنیم. اما اگر افراد برای بهبود وضع موجود پیشنهادات اجرایی ارائه دهند. ما حتما می‌پذیریم. جامعه‌شناسان، روانشناسان، نخبگان و... اگر پیشنهاداتی بیاورند ما حتما از آن استفاده خواهیم کرد. پیشنهادات باید بر مبنای قوانین و امکانات موجود در کشور باشد و قابلیت اجرا داشته باشد.

چشم اندازه شما از طرح موتوریار چیست و این طرح تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟

تا هر زمانی که نیروی انتظامی جزو تدابیر و برنامه‌هایش باشد اجرای طرح ادامه خواهد داشت. حتما می‌دانید که ما در ابتدای راه، موتوریار را در ۱۰ نقطه آغاز کردیم. بعد رسید به ۶۰ نقطه و الان با همراهی شهرداری تهران ۲۰۰ نقطه شد. اما تهران ۵۰۰۰ تقاطع چراغ دار و زمان دار دارد و اگر بتوانیم این طرح را در ۵۰۰۰ نقطه اجرا کنیم ایده‌آل ماست. به همین دلیل هم از سازمان‌ها و افراد و هنرمندان و گروه‌های مختلف و داوطلب و... می‌خواهیم که بیایند به ما کمک کنند و ما از آنها و نظراتشان استفاده خواهیم کرد.