بررسی حادثه سقوط بالگرد فرمانده ارتش هندوستان

گروه بین‌الملل ـ علی رحمانی: اگر پژوهشگری درباره مسئله کشمیر و بحران میان دو کشور هند و پاکستان، عنوان قدیمی‌ترین مسئله جهان اسلام را به کار ببرد سخنی به گزافه نگفته است. با گذشت سال‌های متوالی از این بحران دامنه‌دار حوادث جریان‌ها و تنش‌های مختلف سیاسی- امنیتی گاه از عمق آن کاسته و گاهی نیز به آن افزوده‌اند. بااین‌وجود زخم کشمیر برای هندی‌ها و پاکستانی‌ها هنوز تازه است. به بهانه کشته شدن ژنرال بیپین راوات رئیس ستاد ارتش هندوستان در یک سانحه هوایی به همراه همسر و همکاران خود در مورد ابعاد ماجرای غم‌انگیز کشمیر با قدرت الله الیکایی کارشناس ارشد مسائل شبه‌قاره به گفتگو نشستیم.

بولتن نیوز: لطفاً به منظور آغاز بحث تاریخچه کوتاهی از کشمکش هند و پاکستان بر سر منطقه کشمیر ارائه دهید؟

الیکایی: در خصوص بحران کشمیر باید بگویم این موضوع به برهه زمانی تأسیس پاکستان باز می‌گردد همان طور که می‌دانید وقتی که در سال 1947م قرار شد هند و پاکستان از هم مستقل شوند (زیرا هند، بنگلادش و پاکستان پیش از این تاریخ یک کشور را تشکیل می‌دادند.) وقتی قرار شد هندی‌ها از زیر یوغ استعمار انگلستان خارج شوند و یک کشور مستقل داشته باشند هم زمان قرار شد مسلمانها هم یک کشور داشته باشند و مبنایش هم هند و پاکستان بود. آن زمان قرار شد که ایالتهایی که مسلمان نشین هستند به پاکستان بپیوندند و ایالتهای غیر مسلمان نشین به هندوستان ملحق شوند. از طرفی اگر نتوانستند از این طریق مشکل را حل کنند راجا‌‌های ان ایالت یا به اصطلاح استانداران هر ایالت تصمیم بگیرند که به کدام یک از دو کشور هند یا پاکستان بپیوندند. این قانون را اجرا کردند و در بعضی از ایالتها مشکلی نبود اما در دو سه جا این مشکل وجود داشت از جمله در کشمیر و چون این ایالت اکثریتش مسلمان بود. طبق آن قاعده باید به پاکستان می‌پیوست. ولی استاندار آن از هند درخواست کرد که ما می‌خواهیم به به هندوستان بپیوندیم که این خلاف قانون و مقررات و خلاف آن توافقی بود که انجام شده بود و لذا پاکستان این را قبول نکرد ولی هند گفت چون استاندار آن را درخواست کرده کشمیر باید جزو قلمرو هند بشود و همین مسئله باعث بروز جنگ و اختلاف بین دو کشور شده که تا‌کنون نیز این مسئله حل نشده است. چرا که پاکستان می‌گوید طبق مصوبه سازمان ملل و توافقاتی که آن موقع بوده باید ایالتهایی که دارای اکثریت مسلمان هستند به پاکستان بپیوندند و مردم کشمیر هم همین را می‌خواهند علی‌ای‌حال این مشکل تاکنون حل نشده است و بعد از دو جنگی که هند و پاکستان بر سر کشمیر داشتند در حال حاضر دو سوم کشمیر در دست هندوستان است و یک سوم از آن در اختیار پاکستان قرار دارد پاکستانی‌ها به کشمیر هند کشمیر اشغالی می‌گویند و معتقد نیستند که کشمیر باید در دست هندی‌ها باشد و این خطی هم که الان بینشان هست خط مرزی نیست بلکه خطی است که از طرف سازمان ملل به عنوان خط کنترل شناسایی شده است. سازمان ملل هم مصوبه‌ای داشته که رجوع به مردم کشمیر طی یک همه پرسی انجام شود و مردم کشمیر مشخص کنند که دوست دارند به هند بپیوندند یا پاکستان که قطعاً به نفع پاکستان است زیرا آنها دوست دارند به پاکستان بپیوندند به دلیل این که مسلمان هستند؛ اما هند هنوز زیر بار این مصوبه سازمان ملل که تأیید کننده همه پرسی است نرفته است. اختلاف دو کشور بر سر مسئله کشمیر نیز هنوز ادامه دارد و تا‌کنون حل نشده است.

بولتن نیوز: از منظر جناب عالی به عنوان یک کارشناس هر کدام از دو کشور هند و پاکستان در کشمیر به دنبال چه هستند؟

الیکایی: به خاطر این که کشمیر از نظر جغرافیایی یک منطقه سوق الجیشی است. هیچ کدام از این دو کشور نمی‌خواهند این منطقه را رها کنند. چرا که اگر هر کدام از این دو به کشمیر دست پیدا کند می‌تواند به کشور دیگر یک مقداری تسلط داشته باشد. مضاف بر این که کشمیر یک منطقه بسیار خوش آب و هوا و دارای جنگل‌های خوبی است. سرچشمه بسیاری از رودها در کشمیر است. به دلیل منابعی که کشمیر دارند هیچ کدام از دو طرف نمی‌خواهند بگذارند کشور دیگر بر کشمیر مسلط شود این قضیه برای طرف پاکستانی حیثیتی است. چرا که به مدت بیش از 50 سال است که دارد این قضیه را مطرح می‌کند که کشمیر متعلق به پاکستان است. مردم کشمیر مسلمان هستند و می‌خواهند به پاکستان بپیوندند و هندوها آن را اشغال کرده‌اند. به این جهت پاکستانی‌ها هیچ وقت از مواضع خود کوتاه نمی‌آیند و تا کنون هم کوتاه نیامده‌اند و اگر بخواهند از این مسئله کوتاه بیایند برای خودشان در داخل کشور و نیز داخل منطقه کشمیر مشکل‌ساز خواهند و لذا تا کنون موضع خودشان را در خصوص این که کشمیر باید به پاکستان بپیوندد حفظ کرده‌اند.

بولتن نیوز: ما طی چند روز گذشته شاهد مرگ ژنرال بیپین راوات فرمانده ارتش هندوستان بودیم شما نقش ایشان را در بحران کشمیر چگونه ارزیابی می‌کنید و به نظرتان آیا مرگ ایشان یک حادثه بوده یا توطئه‌ای در کار است؟

الیکایی: همان طور که می‌دانید آخرین درگیری بین هند و پاکستان به دو ای سه سال پیش باز می‌‎گردد که یک درگیری شدیدی بین هند و پاکستان اتفاق افتاد و هواپیماهای هند، مواضع پاکستان را بمباران کردند پاکستانی‌ها نیز یکی از هواپیماهای آنها را ساقط و خلبانش را هم دستگیر کردند. با این حساب این قضیه داشت به سرعت پیشرفت می‌کرد تا به یک جنگ تمام عیار بین دو کشور تبدیل بشود؛ اما سازمان ملل و کشورهای دیگر دخالت کردند و نگذاشتند که این جنگ ادامه پیدا کند و پاکستانی‌ها هم خلبان هندی را آزاد کردند و در نهایت این قضیه در هر جهت ژنرال راوات در آن موقع مسئولیت فرماندهی نیروی زمینی هند را داشته. این قضیه برای اوایل دوران حکومت عمران خان بود که اتفاق افتاد و البته یکی از درگیری های سخت بین هند و پاکستان نیز در این برهه به وقوع پیوست. قطعاً ژنرال راوات با توجه به مسئولیتش در این جریان نقش مؤثری داشته است.

بولتن نیوز: جناب عالی آینده درگیری بین هند و پاکستان را پس از ژنرال راوات چگونه می‌بینید؟

الیکایی: در خصوص آینده بحران هند و پاکستان باید بگویم من بعید می‌دانم دو کشور با توجه به شرایط موجود از مواضع خود عقب نشینی کنند؛ یعنی نه هند حاضر است که کشمیر را از دست بدهد هم به دلیل موقعیت سوق الجیشی آن و هم به این علت که دو سوم خاک کشمیر در اختیار هند است و پاکستان هم به دلایلی که گفتیم حاضر نیست از کشمیر دست بردارد و لذا به نظر می‌رسد این قضیه به همین صورت ادامه خواهد داشت. از طرفی سازمان ملل هم با توجه به این که یک طرف قضیه مسلمانها هستند اراده جدی برای اجرای قطعنامه خودش مبنی بر برگزاری همه‌پرسی ندارد همچنان که سال‌های سال از این قضیه می‌‌گذرد و هیچ اراده‌ای نداشته است. چرا که این قطعنامه به نفع مسلمانان است. با توجه به سوابق سازمان ملل جاهایی که به نفع مسلمانان است معمولاً سکوت می‌کند. در خصوص این قطعنامه هم این گونه بوده است. هر چند یک بیانیه می‌دهند که ما خواهان اجرای قطع نامه هستیم ولی برای این که قطعنامه اجرا بشود هیچ اراده‌ای ندارند. با توجه به این مسائل من بعید می‌دانم سازمانهای جهانی مانند سازمان ملل و شورای امنیت دخالت کنند و اگر هم اینها روزی بخواهند این مشکل را حل کنند همین خط کنترلی که الان هست را به عنوان مرز بین‌المللی شناسایی خواهند کرد یعنی یک سوم در دست پاکستان خواهد بود و دو سوم در دست هند چون الان این خط به عنوان مرز بین‌المللی بین دو کشور شناخته نشده یعنی نه هند آن را قبول دارد و نه پاکستان ولی به دلیل این که نیروهای حافظ صلح سازمان ملل د در این خط مستقر هستند. این منطقه را فعلاً به عنوان خط کنترل شناسایی کرده‌اند به نظر می‌رسد اگر سال‌های سال بگذرد و اتفاقی نیافتد این خط به عنوان خط مرزی شناسایی خواهد شد.

بولتن نیوز: نگاه شما به قضیه مرگ ژنرال راوات چیست؟

الیکایی: در خصوص مرگ ژنرال راوات تا‌کنون بحثی نشده که پاکستانی‌ها در این حادثه دست داشته‌اند. بالگرد حامل ژنرال راوات، همسر ایشان و تعدادی از همراهانشان سقوط کرده و 11 نفر کشته شده‌اند تا حالا نه هندیها ادعایی داشتند که پاکستان در این مسئله دست داشته و نه شواهدی در این خصوص داریم. حالا ممکن است با توجه به این که این بالگرد در منطقه تامیل نادو سقوط کرده و ببرهای تامیل نیز با دولت مرکزی هند درگیر هستند و همان‌طور که می‌دانید ببرهای تامیل آقای راجیو گاندی نخست وزیر سابق هند را به وسیله عملیات انتحاری که انجام دادند کشتند؛ و لذا ممکن است ببرهای تامیل در این حادثه نقش داشته باشند. مضاف بر این که الان منطقه یک منطقه حساسی است و پاکستان به دلیل مسائل افغانستان و طالبان و فشارهایی که آمریکا روی پاکستانی‌ها می‌آورد این کشور دارای شرایط خاصی است به همین علت بعید است که پاکستانی‌ها دست به چنین حماقتی بزنند زیرا نفعی از ان نمی‌برند چرا که اگر فرماندهی حذف شود به جای او فرمانده دیگری می‌آید و این مشکلی را حل نمی‌کند. بعید است که پاکستان چنین کاری کرده باشد. این بالگرد یا به دلیل نقص فنی سقوط کرده یا اگر کسی این بالگرد را زده باشد این ببرهای تامیل هستند که این کار را کرده‌اند.