کارزار سیاسی عراق در پرتو آینده/ آینده سیاسی نوری المالکی و مصطفی الکاظمی چه می شود؟

گروه بین الملل: با خاتمه انتخابات پیش بینی ناپذیر و پر حاشیه عراق به جرأت می‌توان گفت کشور زرخیز و پرماجرای عراق آینده سیاسی پر ابهامی را در پیش رو  دارد؛ با این وصف در مصاحبه با سید رضا غرابی قزوینی بر آن شدیم تا با یک کاوش علمی و تجربی، قدری از این ابهام را از پیش روی خواننده فرهیخته بولتن نیوز برداریم.

بولتن نیوز: با سلام و عرض امتنان از جناب عالی به عنوان نخستین سؤال باید بپرسم با عنایت به نتیجه انتخابات نگاه شما به مجلس آینده چیست؟

قزوینی: به نظرم مجلس جدید تفاوت چندانی با دوره‌های قبلی مجالس عراق به آن صورت نخواهد داشت. به هر حال ما قطعاً بعد از انتخابات و اعلام نتایج نهایی شاهد اختلاف میان جریانات و گروههای مختلف خواهیم بود. بعد از  تشکیل پارلمان و دولت این اختلافات همچنان رؤیت خواهد شد. البته نباید تردید کنید که پارلمان جدید در رویکردهای خود دارای تفاوتهایی با پارلمان سابق خواهد بود. این پارلمان پارلمان مقاومت نخواهد بود و انتظار رخدادهایی مانند جلسه ۱۵ دی ماه ۱۳۹۸ را نباید از آن داشته باشید.

بولتن نیوز: به نظر شما به عنوان یک کارشناس تحولات عراق علل شکست نسبی جریان مقاومت و ائتلاف قانون چیست؟

قزوینی: اتفاقاً در این دوره می‌توانیم بگوییم دولت قانون تنها گروه و ائتلاف شیعی هست که نسبت به دوره قبلی انتخابات نتیجه بهتری را کسب کرده است ائتلاف قانون در سال

2018م 25 کرسی کسب کرده بود اما در دوره کنونی ۳۴ کرسی کسب کرده است. لیکن در مورد سایر جریانها و گروههای شیعی عموماً شاهد یک ناکامی گسترده و شدید در میان آنها هستیم طبیعتاً در شرایط کنونی گروههای مقاومت در عراق نمی توانند مردم و توده‌های شیعی را به خود جذب کنند. بله، این افراد و جریانها قطعاً در حوزه دفاع از کشور در مقابل تهدیدات و گروههای تروریستی مورد احترام شیعیان هستند. اما خب، در کشور وقتی فضا وارد مسائل سیاسی می‌شود اساساً نگاه مردم به جریانهای سیاسی در عراق به یک اندازه مساوی است اعتماد مردم در سالهای اخیر به جریانهای سیاسی و حکومتها آن چنان متزلزل شده است و آنچنان فضای نا امید‌کننده‌ای در میان مردم وجود دارد که مردم عموماً این بی‌اعتمادی نسبت به طبقه حاکم را به تمامی جریانهای سیاسی حتی جریانها و گروههایی که چه بسا برای نخستین بار وارد عرصه سیاسی شده‌اند یا می‌خواهند بشوند تعمیم می‌دهند. لذا طبعاً ما امروز شاهد این موضوع هستیم که کاهش شدید مشارکت مردم در انتخابات به ویژه در میان شیعیان بر همه گروههای شیعی به جز جریان صدر سایه افکنده خب دلایل آن را هم که من خدمتتان توضیح دادم.

بولتن نیوز: جناب عالی آینده سیاسی جریان صدر را چگونه می‌بینید؟

قزوینی: خب در خصوص این که آینده جریان صدر را چگونه می‌بینم به نظر می‌رسد هنوز یک مقداری زود باشد. برای پاسخ به این سؤال شاید دو سناریو بتوانیم مطرح بکنیم. البته شاید بتوان دو پیش بینی مطرح نمود. یکی این که به هر حال تحولات در عراق به نحوی بیانجامد که جریان صدر نخست وزیری را از آن خود بکند و دولت را تشکیل دهد. خب، به نظرم ما در عراق شاهد فضای یکه تازی در عرصه سیاسی از سوی صدری‌ها خواهیم بود. به نظر من شاید جریان موسوم به مقاومت تحولات نه چندان مطلوبی را تجربه کند. و حتی برخی شخصیتهای سیاسی که جریان صدر با آنها مخالف است یا با آنها مسئله دارد گمان می‌کنم دوره‌ای باشد برای محدود کردن آن افراد و از جمله مثلاً ائتلاف دولت قانون و شخص آقای مالکی و چه بسا برخی پرونده‌های قضایی علیه برخی افراد و شخصیت‌ها به جریان بیافتد. اما  در صورت وقوع سناریوی دوم و این که جریان صدر نتواند نخست وزیری را از آن خود بکند. خب، به نظرم جریان صدر یک جریان سیاسی بازی خراب کن خواهد شد. یعنی، اگر صدری‌ها که در این دوره اتفاقاً بیشترین کرسیهای پارلمانی را از آن خود کرده‌اند به هر دلیلی نتوانند موفق شده و نخست وزیری را از آن خود کرده مأمور تشکیل دولت بشوند و قرار بر این باشد که احیاناً جریان رقیب یک فراکسیون بزرگتری تشکیل دهد و صدری‌ها نتوانند این فراکسیون را شکل دهند من فکر می‌کنم باعث خشم و نارضایتی جریان صدر خواهد بود. و احتمالاً تلاشهای خودشان را برای ناکام کردن این دولت و یا حتی انجام تبلیغات گسترده و وسیع علیه آن انجام بدهند. به هر حال جریان صدر یک جریان مؤثر و قدرتمند در فضای سیاسی عراق است و به هیچ وجه این انتظار و تمایل را ندارد که از عرصه سیاسی و عرصه بازیگری فعال در عراق کوتاه بیاید و کنار گذاشته شود.

بولتن نیوز: لطفاً نظر خود را در مورد نحوه تعامل حکومت آینده عراق با کردها توضیح دهید؟

قزوینی: خب، این بستگی به ساختار دولت آینده در عراق خواهد داشت. هنوز انتخابات چیز جدی را نشان نمی‌دهد. اما، نکته به نظر من این است که کردها در این دوره توانستند به نسبت نتایج خوبی را حاصل کنند. به ویژه حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری آقای مسعود بارزانی نتایج خوبی را محقق کرده است. و این نتایج خوب می‌تواند آنها را به عنوان یک بازیگر جدی، محکم و مورد اعتنا در تحولات آینده و تعاملات دولت آینده با کردها نشان بدهد. به هر حال دموکراتها نشان دادند که یک حزب قدرتمند و یک جریان نیرومند در اقلیم کردستان هستند و در هر صورت بغداد چاره‌ای جز تعامل مثبت و سازنده با جریانهای کردی نخواهد داشت. البته، نکته ای که وجود دارد این است که به هر حال یکسری اختلافاتی بین بغداد و اربیل وجود داشته است. این که این اختلافات چگونه حل شود به نظر من ماقطعاً در دولت آینده هم شاهد ظهور و بروز این اختلافها خواهیم بود شاید درجات آن کم و. بیش افزوده یا کاسته شود اما، قطعاً بین بغداد و اربیل مسائلی خیلی جدی مثل مسئله نفت موجود در اقلیم کردستان، مسئله کرکوک و ماده 140 قانون اساسی، مسئله گذرگاههای مرزی و حتی مسئله بودجه اقلیم کردستان و سهمیه اقلیم از بودجه سالانه مرکزی عراق وجود دارد. اینها مسائلی است که اصولاً همیشه منجر به تنشهایی بین اقلیم و دولت مرکزی در عراق شده است. به نظرم اگر جریان صدر بتواند قدرت را در اختیار بگیرد کردها شرایط بهتری خواهند داشت. جریان های مقاومت به هر حال در موارد اختلافی با اربیل احتمالا مطلوب اربیل عمل نکنند.

بولتن نیوز: ترکیب دولت آتی را در سایه تحولات اخیر عراق به ویژه انتخابات چگونه می‌بینید؟

قزوینی: ترکیب دولت آتی هم بستگی به این دارد که در نهایت ما شاهد به قدرت رسیدن کدام یک از ائتلافهای سیاسی در فردای پس از اعلام نتایج در انتخابات عراق باشیم اگر جریان صدر مکلف به تشکیل دولت شود. براساس آن چیزی که خودشان مدعی هستند و این که آنها الان  به علت این که حزب پیروز  دارای بیشترین کرسیهستند می توانند انتخابات را تشکیل دهند و نخست وزیری از آن آنها خواهد بود طبیعتاً ما شاهد تشکیل یک دولت صدری خواهیم بود که با برخی احزاب و ائتلافهای نزدیک به خود ائتلاف خواهد کرد. در این میان ما باید به جریانهایی مانند تقدم به رهبری آقای حلبوسی اشاره کنیم و همچنین حزب دموکرات کردستان به رهبری آقای مسعود بارزانی که اینها ممکن هست با صدری‌ها هم ائتلاف بکنند در هر صورت به قطع و یقین می‌توان گفت کابینه کاملاً و به صورت 100 درصد صدری نخواهد بود. حتی اگر جریان صدر مکلف به تشکیل کابینه شود به هر حال خود صدری‌ها برای دریافت حمایت قوای سیاسی در عراق در مقابل رقبایی که در میان گروههای شیعی دارند قطعاً به سمت ائتلاف با برخی از گروههای سنی و کرد حرکت خواهند کرد و البته آن جریانها هم طبعاً به دلیل سهم خواهی به سمت نزدیکی با گروه صدر خواهند رفت. اما، این مسئله منوط به این است که صدری‌ها مکلف به تشکیل کابینه شوند. اما اگر این فرصت به جریان صدر داده نشود و به هر دلیلی این فرصت در اختیار سایر رقبای آنها قرار گیرد خب، طبعاً آنها هم نیاز به ائتلاف گسترده ای دارند با توجه به این که پراکندگی آراء را به شدت در جریانهای رقیب صدر مشاهده می‌کنیم ما شاهد دولت متنوعی خواهیم بود از وزرایی که هر کدام از آنها وابسته به احزاب و جریانهای مختلف خواهند بود. و قطعاً این دولت نمی‌تواند یک دولت سازنده و قدرتمند در عراق باشد. به هر حال تجربه تاریخی این را نشان داده که دولتهایی که اساساً در چارچوب توافق بین احزاب شکل می‌گیرند یا دولتهای توافقی دولتهای ضعیفی هستند و پاسخگو هم نیستند. این نکته مهمی بود که خواستم به آن اشاره کنم.

بولتن نیوز: آینده سیاسی اقای نوری المالکی و مصطفی الکاظمی را چطور می‌بینید؟

قزوینی: در خصوص آینده آقایان مالکی و مصطفی الکاظمی باید بگویم که خب، این تا حد زیادی مربوط به بحث مذاکرات بر سر فراکسیون تعیین کننده نخست وزیر می‌شود. مصطفی الکاظمی همچنان می‌تواند به عنوان یکی از گزینه‌ها مدنظر قرار بگیرد در صورتی که تنشها و جنجال‌های انتخاباتی در عراق بر سر فراکسیون بزرگتر یا الکتله الاکبر همچنان پابرجا بماند و مانند سال 2018م و انتخابات آن دوره که نتیجه ای در مورد فراکسیون بزرگتر حاصل نشد ما شاهد انتخاب آقای عبدالمهدی بودیم فارغ از همه این این موارد. خب، این رویه ای بود که در 2018م پدید آمد بعید نیست در این دوره هم اگر ما در این دوره هم شاهد چالشهای جدی میان رقبای سیاسی با هم باشیم به حدی که فضای سیاسی به بن بست کشیده شود باز هم شخصیت آقای کاظمی به عنوان گزینه مرضی الطرفین مطرح شود و البته چه بسیا ممکن است در این شرایط افراد دیگری هم به عنوان گزینه مطرح شوند. اما در خصوص آقای مالکی گزینه ایشان هم قابل تأمل است و ما در دوره کنونی شاهد این هستیم که در روزهای پس از انتخابات آقای مالکی به نوعی رهبری جریان مقابل صدر را در اختیار گرفته و جریانهای سیاسی شیعی که به نتایج انتخابات معترض هستند در منزل آقای مالکی گرد آمدند و به نوعی هم عملاً دولت قانون رهبری این جریان را به دست گرفته بعید نیست اگر این جریان بتواند به هر صورتی انتخابات یا مسئله فراکسیون بزرگتر را به سود خودش به پایان برساند. این احتمال هست که اگر بتواند این اتفاق را رغم بزند دور از ذهن نیست که آقای مالکی هم به عنوان یکی از گزینه‌ها مطرح شود. اینها در حد احتمالات است و به هیچ وجه قطعی نیست تا اینجای کار فعلاً صدری‌ها روی نخست وزیری مصر هستند. ما شاهد بودیم که در این مدت کمتر از یک هفته اظهارات مختلفی داشتند مبنی بر این که نخست وزیری مطلقاً از آن جریان صدر است و این جریان آن را در دست خواهد گرفت و حتی در فضای رسانه‌ای نزدیک به صدری‌ها بعضی از گزینه‌ها و افراد مطرح شدند.