نگرانی درباره عوارض تزریق واکسن بی‌مورد است

به گزارش بولتن نیوز، مدیر گروه مهندسی علوم زیستی دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران با بیان این‌که نمی‌توان به بهانه عوارض جانبی تزریق واکسن از ایمنی حاصل از آن چشم‌پوشی کرد، گفت: در شرایط فعلی همه‌گیری بیماری کرونا در کشور، کارآیی همه واکسن‌ها به هزینه‌های احتمالی آن برتری دارد. بنابراین، نگرانی درباره عوارض تزریق واکسن بی‌مورد است و تزریق واکسن به همه کسانی که بیماری مزمن، زمینه‌ای و شرایط خاص فیزیولوژیک نظیر بارداری دارند، توصیه می‌شود و در این موارد برای تزریق واکسن باید با پزشک معالج در خصوص نوع واکسن تزریقی مشورت شود.

دکتر محمد برشان تشنیزی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان این‌که بهترین واکسن برای تزریق و ایجاد ایمنی جمعی واکسن‌های موجود و در دسترس است، گفت: هدف از واکسیناسیون ایجاد ایمنی جمعی یا گله‌ای است که معمولاً با واکسیناسیون بیش از ۷۰ درصد جامعه این ایمنی حاصل می‌شود.

استادیار دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران با بیان این‌که نمی‌توان به بهانه عوارض جانبی تزریق واکسن از ایمنی حاصل از آن چشم‌پوشی کرد، اظهار کرد: در شرایط فعلی همه‌گیری بیماری کرونا در کشور، کارآیی همه واکسن‌ها به هزینه‌های احتمالی آن برتری دارد. بنابراین، نگرانی درباره عوارض تزریق واکسن بی‌مورد است.

مبتلایان به بیماری مزمن و زمینه‌ای برای تزریق نوع واکسن با پزشک خود مشورت کنند

دکتر برشان با بیان این‌که تزریق واکسن به همه کسانی که بیماری مزمن، زمینه‌ای و شرایط خاص فیزیولوژیک نظیر بارداری دارند، توصیه می‌شود، افزود: در موارد فوق برای تزریق واکسن باید با پزشک معالج در خصوص نوع واکسن تزریقی مشورت شود.

وی با بیان این‌که با واکسینه شدن علیه کرونا شانس ابتلای فرد به فرم حاد و شدید بیماری کاهش می‌یابد، افزود: در نتیجه مرگ و میر حاصل از آن نیز کم می‌شود.

استادیار بیوشیمی دانشگاه تهران گفت: با مشورت با پزشک معالج مشخص می‌شود که فرد کدام نوع از انواع واکسن‌ها را می‌تواند با توجه به وضعیت بدنی خود دریافت کند.

این دکترای بیوشیمی و متخصص در تولید پروتئین نوترکیب با این توضیح که ویروس مرز میان موجود زنده و غیرزنده است، تصریح کرد: به اعتقاد برخی ویروس موجود زنده‌ای نیست، اما برخی دیگر هم معتقدند ویروس هوشمندترین موجود است.

دکتر برشان در تعریف موارد فوق گفت: ویروس به تنهایی توان زندگی ندارد، اما توان زنده ماندن را دارد. زندگی به معنای تکثیر و رشد و زنده بودن به معنای داشتن چنین پتانسیلی است. به‌عنوان مثال یک ویروس برای تبدیل شدن به ۱۰۰ هزار ویروس دیگر برای تغذیه و تکثیر نیازمند سلول میزبان است، اما باکتری بدون نیاز به سلول میزبان در صورت وجود مواد غذایی تکثیر می‌یابد.

با واکسیناسیون اجازه تکثیر به ویروس در سلول میزبان داده نمی‌شود

وی با بیان این‌که با واکسیناسیون اجازه تکثیر به ویروس در سلول میزبان داده نمی‌شود، گفت: بدین ترتیب ویروس توان زندگی را از دست می‌دهد و فرصتی برای بروز پیدا نمی‌کند. پس به لحاظ آماری میزان واکسیناسیون جامعه باید در حدی باشد تا به ایمنی جمعی یا گله‌ای برسیم، چون در این صورت است که می‌توان به شکست کرونا امیدوار بود.

استادیار بیوشیمی دانشگاه تهران با بیان این‌که ایمنی جمعی یا بر اثر ابتلای عمومی و یا با واکسیناسیون گروهی حاصل می‌شود، ادامه داد: ماده ژنتیک ویروس کرونا یا همان RNA نسبت به تغییر حساس‌ است. این ماده ژنتیک یا همان کد ژنتیکی، فنوتیپ (شکل ظاهری ویروس) را تعیین می‌کند. ماده ژنتیکی می‌تواند با تکثیر ویروس این فرصت را پیدا کند که تحت‌تأثیر عوامل مختلف و ساده‌ای دستخوش تغییراتی (جهش یا موتاسیون) شود.

با واکسیناسیون سریع می‌توان مانع از بروز جهش‌های ویروس کرونا شد

دکتر برشان با بیان این‌که برخی از این تغییرات تأثیری در کارآیی ویروس ندارد، افزود: اگر این تغییرات منجر به تغییر ساختارهایی از ویروس که مورد شناسایی سیستم ایمنی قرار گرفته است، شود در این‌صورت است که ویروس می‌تواند از دست سیستم ایمنی بگریزد. با افزایش شمار مبتلایان تکثیر ویروس در سلول‌های میزبان بیشتر می‌شود و شانس ایجاد تغییر ماده ژنتیکی ویروس(جهش یا موتاسیون) افزایش می‌یابد. بنابراین برای کنترل سریع‌تر بیماری باید در بازه زمانی کوتاهی واکسیناسیون گسترده انجام شود.

وی با بیان این‌که می‌توان با واکسیناسیون پاندمی، اپیدمی و حتی آندمی را به درستی کنترل کرد، افزود: باید با واکسیناسیون در دوره زمانی کوتاه ۶ ماهه (به‌جای ۱۲ یا حتی ۲۴ ماهه) این فرصت تکثیر و احتمالاً جهش را از ویروس گرفت، البته برای رهایی از پاندمی باید به واکسیناسیون کل جهان فکر کرد. بر همین اساس سازمان جهانی بهداشت توصیه کرده است پیش از تزریق دوز بوستر (دوز یادآور سوم) تزریق نخستین دوز برای همه افراد برای رسیدن به میزان معینی از سطح ایمنی در کل جهان مورد توجه قرار گیرد.

بدون واکسیناسیون جمعی نمی‌توان چشم‌انداز خوبی برای فائق آمدن بر ویروس کرونا داشت

این دکترای بیوشیمی و متخصص در تولید پروتئین نوترکیب با بیان این‌که اگر واکسیناسیون جمعی نداشته باشیم، نمی‌توان چشم‌انداز خوبی را برای فائق آمدن بر ویروس کرونا تصور کرد، گفت: توصیه نهایی سازمان بهداشت جهانی تزریق هر نوع واکسنی است که در دسترس باشد.

دکتر برشان در ادامه سخنانش با بیان این‌که همواره برای واکسن از دو واژه افیکیسی یا کارآیی و افیشنسی یا تأثیرگذاری استفاده می‌شود، در تعریف کارآیی گفت: کارآیی واکسن در یک جمعیت کنترل شده در فازهای کلینیکال ترایال سنجیده می‌شود، بدان معنا که واکسن به افراد جمعیت تزریق می‌شود تا بررسی شود در این افراد در مقایسه با کسانی که واکسن دریافت نکرده‌اند، چه میزان احتمال ابتلا به بیماری وجود دارد که برای تأیید یک واکسن کارآیی ۵۰ درصد (شانس ابتلای ۵۰ درصد افراد واکسینه شده) کافی است.

وی خاطرنشان کرد: اما برای تعیین افیشنسی یا میزان تأثیرگذاری واکسن مورد مطالعه از فاز کلینیکال ترایال خارج می‌شود و این شاخص در جمعیت وسیعی که واکسن را دریافت می‌کنند، بررسی می‌شود تا مشخص شود با تزریق این واکسن تا چه میزان بیماری فروکش می‌کند.

مدیر گروه مهندسی علوم زیستی دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران با بیان این‌که شاخص افیشنسی را تا زمانی که واکسن در سطح گسترده‌ای تزریق نشود، نمی‌توان تعیین کرد، افزود: الزاماً رابطه خطی میان میزان افیکیسی و افیشنسی واکسن وجود ندارد، به نحوی که براساس اطلاعات موجود واکسن آسترازنیکا در مقایسه با دو واکسن دیگر فایزر و مدرنا از افیکیسی(کارآیی) کمتری برخوردار بود، اما پس از تزریق واکسن به جمعیت ۳۴ میلیونی در انگلستان، افیشنسی (تأثیرگذاری) مناسبی داشت.

واکسن‌هایی با کف کارآیی ۵۰ درصد ایمنی‌زایی لازم را دارند

دکتر برشان با تأکید مجدد بر این‌که به واکسن‌هایی با کف کارآیی ۵۰ درصد می‌توان گفت ایمنی‌زایی لازم را دارند، گفت: اما موفقیت در دستیابی به ایمنی مورد انتظار را آینده مشخص می‌کند. همه واکسن‌ها با افیکیسی بیش از ۵۰ درصد تأثیرگذاری خوبی دارند و برای استفاده در واکسیناسیون توصیه می‌شوند.

وی ادامه داد: برای داشتن ایمنی لازم حاصل از واکسن‌ها باید یک یا دو دوز تزریق شوند. تا کنون مطالعات نشان داده است که عموماً واکسن‌های تولید شده برای دستیابی به بالاترین سطح ایمنی در بدن به دو دوز تزریق با فاصله معین نیاز دارند. در این میان واکسن جانسون اند جانسون(که از یک ناقل ویروسی برای انتقال استفاده می‌کند) برای ایمنی‌زایی به یک دوز تزریق نیاز دارد.

استادیار بیوشیمی دانشگاه تهران با بیان این‌که تعیین زمان تزریق دوز دوم به آن معنا نیست که تأخیر یک ساعته یا حتی یک روزه می‌تواند میزان اثربخشی واکسن را کاهش ‌دهد، افزود: اگر نخستین دوز واکسن تزریق شود، تزریق دوز دوم با حداکثر فاصله ۳ تا ۵ روز از زمان مقرر شده توصیه می‌شود. بنابراین تأخیر چند روزه خللی در کارکرد واکسن ایجاد نمی‌کند.

دکتر برشان با بیان این‌که همه واکسن‌های تایید شده با کارآیی بیش از۵۰ درصد، قابلیت استفاده در همه کشورهای جهان را دارند، گفت: در ابتدا بر اساس نتایج مطالعات بالینی تصور می‌شد واکسن آسترازنیکا با تزریق نوبت اول ۹۰ درصد کارآیی داشته باشد، اما با زدن دومین دوز در فاصله زمانی یک ماه از ترزیق اول، میزان پاسخ ایمنی این واکسن به ۶۰ درصد کاهش یافت، چون برای تهیه این واکسن از ویروس حامل آدنوویروس شامپانزه استفاده شده بود که خود آن (آدنوویروس شامپانزه) پاسخ ایمنی علیه خودش(نه ویروس کرونا) ایجاد می‌کرد. دانشمندان دریافتند در این مورد، برای ایجاد پاسخ ایمنی مناسب علیه ویروس کرونا باید به سیستم ایمنی برای تحریک فرصت بیشتری داد.

دوز اول آسترازنیکا پس از ۳ هفته پاسخ ایمنی نسبتاً خوبی را ایجاد می‌کند

وی در ادامه توضیح داد: دوز نخست آسترازنیکا پس از ۳ هفته پاسخ ایمنی نسبتاً خوبی را ایجاد می‌کند و دوز دوم آن نقش تکمیلی را برای این واکسن دارد و باید با گذشت حداقل سه ماه از دوز اول تزریق شود. اما در واکسن‌های ساخته شده از ویروس کشته شده در دوز نخست ایمنی کمتر از ۵۰ درصد حاصل می‌شود که برای داشتن افیکیسی مناسب باید دومین دوز به فاصله یک ماه تزریق شود.

مدیر گروه مهندسی علوم زیستی دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران با بیان این‌که ساختار واکسن "برکت" و "فخرا" مشابه واکسن چینی سینوفارم است در ادامه در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان واکسن‌های آسترازنیکا، اسپوتنیک، مدرنا، فایزر، سینوفارم و بهارات را در دوزهای متعدد تزریق کرد؟ گفت: در امر واکسیناسیون موضوعی تحت‌عنوان Mix & Macth به معنای ترکیب و تطبیق واکسیناسیون برای افزایش طول مدت ایمنی وجود دارد.

هنوز مطالعات درباره موضوع Mix & Macth واکسن‌های کرونا کامل نیست

وی افزود: تاکنون در دنیا هیچ واکسنی به این سرعت (طی ۸ ماه) تایید نشده است. تا به امروز دست‌کم ۳ تا ۵ سال و در برخی موارد دیگر ۱۰ تا ۲۰ سال کار مطالعاتی برای تهیه و تأیید واکسن‌ها مورد نیاز بوده است. درباره موضوع Mix & Macth واکسن‌های کرونا تاکنون مطالعه‌ جامعی وجود نداشته است و تنها در مورد استفاده از واکسن‌های RNA مانند فایزر به عنوان دوز تقویت‌کننده برای دو دوز واکسن آسترازنیکا گزارش‌هایی منتشر شده است.

دکتر برشان ادامه داد: برای انجام Mix & Macth در واکسیناسیون کرونا به مطالعات و اطلاعات تکمیلی بیشتری نیاز است. لذا در مورد افرادی که دوز نخست واکسن سینوفارم را دریافت کرده‌اند، بهتر است با فاصله یک ماه دوز دوم همان واکسن سینوفارم تزریق شود، هر چند از نظر ساختاری مشابه واکسن "برکت" و "بهارات" است.

وی با اشاره به تزریق دوز بوستر یا تقویت‌کننده، گفت: ممکن است سیستم ایمنی با برخی از نشانه‌ها، ویروس را بشناسد و پاسخ ایمنی لازم را ایجاد کند، به همین منظور در دو نوبت از یک نوع واکسن استفاده می‌شود؛ اما هم‌اکنون در دنیا این موضوع مطرح است که در دوز بوستر یا یادآور به‌جای تقویت نشانه اولیه(یعنی استفاده مجدد از واکسن دو نوبت قبل) به دنبال نشانه دیگری از ویروس برای ایجاد ایمنی بیشتر باشند.

استادیار بیوشیمی دانشگاه تهران توضیح داد: به‌عنوان مثال با دو دوز واکسن سینوفارم ایمنی لازم در بدن ایجاد می‌شود، اما پس از مدتی سطح ایمنی در بدن کاهش می‎‌یابد. حال با تزریق دوز یادآور که در این دوز واکسن سینوفارم یک انتخاب و واکسن آسترازنیکا انتخاب دیگری است می‌توان به شیوه Mix & Macth طول مدت ایمنی را افزایش داد. هم‌اکنون در دنیا این موضوع در حال بررسی است و مقرر است در انگلستان برای گروه‌های پرخطر خود که در دو نوبت نخست واکسن آسترازنیکا را دریافت کرده‌اند، برای دوز بوستر واکسن فایزر استفاده کنند.

ایمنی هیچ واکسنی در دنیا ۱۰۰ درصد نیست

دکتر برشان با تأکید بر این‌که ایمنی همه واکسن‌ها در دنیا ۱۰۰ درصد نیست، تصریح کرد: اما در واکسیناسیون موضوعی به عنوان هزینه - فایده مطرح است. به‌عنوان مثال، بر اساس مشاهدات حاصل از تزریق گسترده واکسن در خصوص واکسن آسترازنیکا دیده شده به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر دریافت‌کننده این واکسن ممکن است یک نفر به عوارض خاصی چون لخته شدن خون در برخی اندام‌ها از جمله اندام تحتانی و ... دچار شود که این آمبولی یا لخته الزاماً کشنده نیست.

وی افزود: اما با در نظر گرفتن شرایط کشورها و وضعیت پاندمی کرونا و این‌که میزان شانس ابتلای هر فرد به بیماری بدون واکسیناسیون به شکل قابل توجهی افزایش می‌یابد، می‌توان این تصمیم را گرفت حتی با وجود خطر احتمالی آمبولی در گروه‌های سنی زیر ۵۰ سال واکسن آسترازنیکا را تزریق کرد. البته کشورهایی چون سوئد، ژاپن و آفریقای جنوبی ترجیح دادند از این واکسن اصلاً استفاده نکنند.

سیستم ایمنی بدن تنها عامل حفاظت از بدن در برابر بیماری‌هاست
نقش دارو و واکسن کمکی است

این استادیار بیوشیمی دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنانش درباره مکانیسم عمل واکسن‌ها به ایسنا توضیح داد: سیستم ایمنی بدن تنها عامل حفاظت از بدن در برابر بیماری‌ها و تنها عامل اصلی درمان بیماری‌هاست. عملاً همه ترکیبات اعم از دارو و واکسن، نقش کمکی برای سیستم دفاعی بدن اعمال می‌کنند تا این سیستم بتواند در برابر عامل مهاجم مقابله کند.

دکتر برشان با بیان این‌که دارو هم تلاش می‌کند تا بار و فشار را از سیستم ایمنی بدن بردارد، افزود: واکسن نقش خود را پس از ورود عامل بیماری‌زا اعمال می‌کند تا سیستم ایمنی اجازه ندهد لود یا بار عامل بیماری‌زا در بدن افزایش یابد.

وی ادامه داد: پس از تزریق هر واکسن برای ایجاد ایمنی، بدن به دو شیوه پاسخ می‌دهد. بدین ترتیب که واکسن، سیستم ایمنی را قبل از ابتلا به بیماری با عامل بیماری‌زا آشنا می‌کند تا به محض ورود عامل بیماری‌زا، سیستم ایمنی این عامل را شناسایی و خنثی کند تا سلول‌های بدن تحت‌تأثیر قرار نگیرند.

مدیر گروه مهندسی علوم زیستی دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران افزود: در شیوه دیگر، وقتی عامل بیماری‌زا از نخستین سد دفاعی بدن عبور کرده و وارد سلول‌های بدن شده، سیستمی وجود دارد که سلول‌های آلوده شده را شناسایی کرده و می‌کشد و اجازه نمی‌دهد سلول بدن میزبان به کارخانه تولید و تکثیر عامل بیماری‌زا تبدیل شود.

دکتر برشان گفت: پس بدین ترتیب با تزریق واکسن یا بیمار نمی‌شویم یا اصطلاحاً "بیماری خفیفی" می‌گیریم.

وی با تأکید بر ضرورت وجود یک دوره تکاملی برای سیستم ایمنی بدن انسان، افزود: سیستم ایمنی جنین در دوران پیش از تولد نمی‌داند چه جزئی خودی و کدام جزء عامل مهاجم است و در این مدت ایمنی جنین به کمک سیستم ایمنی مادر حاصل می‌شود، اما پس از تولد سیستم ایمنی که مراحل تکامل خود را طی کرده است، توانایی شناخت عوامل مهاجم از خودی را دارد.

واکسن‌ها حامل نشانه‌هایی از عامل بیماری‌زا هستند که توانایی بیماری‌زایی ندارند

این دکترای بیوشیمی و متخصص در تولید پروتئین نوترکیب در ادامه توضیح داد: واکسن همواره حامل نشانه‌هایی از عامل بیماری‌زاست که توانایی بیماری‌زایی را ندارند، با تزریق واکسن این نشانه وارد بدن شده که سیستم ایمنی آن را می‌شناسد تا در صورت ورود مجدد این عامل بیماری‌زا آن را به یاد آورده و علیه آن واکنش(تولید آنتی‌بادی) نشان دهد.

دکتر برشان با بیان این‌که در دنیا تکنولوژی‌های مختلفی برای معرفی این نشانه‌ها از طریق واکسن به سیستم ایمنی وجود دارد، خاطرنشان کرد: یکی از این شیوه‌ها استفاده از خود عامل بیماری‌زاست که با دستکاری در ساختار این عامل و یا به کمک مواد شیمیایی، عامل بیماری‌زا ضعیف شده و توان تکثیر را از دست می‌دهد و یا کشته می‌شود که به این دسته از واکسن‌ها، اصطلاحاً "واکسن‌های ضعیف شده و یا کشته شده" می‌گویند.

در واکسن‌های ساب‌یونیت از جزئی از عامل بیماری‌زا برای تحریک سیستم ایمنی استفاده می‌شود

وی با بیان این‌که واکسن‌های فوق ساده‌ترین نوع از انواع واکسن‌های تولید دست بشر است، تصریح کرد: در نسل جدید واکسن‌ها از جزئی از عامل بیماری‌زا استفاده می‌شود که به این واکسن‌ها اصطلاحاً "واکسن‌های ساب‌یونیت" می‌گویند. معمول‌ترین جزء بکار گرفته شده در واکسن‌های ساب‌یونیت از جنس پروتئین است، اما می‌تواند اجزای دیگری چون لیپید و کربوهیدرات را هم شامل شود.

دکتر برشان گفت: این قطعات یا از خود عامل بیماری‌زا جدا شده و یا به صورت نوترکیب تولید می‌شوند. در هر صورت پس از ورود این عوامل سیستم ایمنی می‌تواند آن‌ها را شناسایی کند و در صورت ورود مجدد عامل بیماری‌زا در برابر آن واکنش نشان دهد.

این استادیار بیوشیمی دانشگاه تهران در ادامه توضیح داد: برای ورود این عوامل به بدن نیازمند ادجوانت هستیم، چون سایز پروتئین‌ها کوچک است و برای شناسایی بهتر این عامل توسط سیستم ایمنی باید پروتئین به یک عامل تقویت‌کننده پاسخ ایمنی متصل شود.

دکتر برشان گفت: در دسته دیگری از واکسن‌ها به‌جای جداسازی بخشی از ویروس، باکتری و یا عامل بیماری‌زا، بخشی از ماده ژنتیکی(RNA یا DNA) عامل بیماری‌زا را که حاوی اطلاعات ساختاری نظیر پروتئین‌های سطحی ویروس هستند، به کمک یک ناقل در قالب واکسن به بدن فرد تزریق می‌کنند.

وی تصریح کرد: با ورود این ماده، بدن آن را به عنوان یک ماده ژنتیکی درونی فرض کرده و با استفاده از این اطلاعات، پروتئین‌های عامل بیماری‌زا درون بدن فرد تولید می‌شود. در نهایت این پروتئین‌ها در مجاورت با سیستم ایمنی منجر به تحریک این سیستم شده و به بروز پاسخ ایمنی مناسب در بدن منجر می‌شود.

مدیر گروه مهندسی علوم زیستی دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران، افزود: در این قبیل واکسن‌ها برای رساندن ماده ژنتیکی ویروس به بدن از حامل یا وکتور (به‌عنوان مثال ویروسی بدون توان بیماری‌زایی) استفاده می‌کنند.

استفاده از نانوذرات لیپیدی یا روغنی به عنوان حامل در جدیدترین نسل واکسن‌ها

دکتر برشان با بیان این‌که در نوع دیگری از جدیدترین نسل واکسن‌ها از نانوذرات لیپیدی یا روغنی (مانند لیپوزوم‌ها) به عنوان حامل استفاده می‌شود، گفت: در واکسن‌های تایید شده برای کووید ۱۹ برای تولید واکسن‌های مدرنا و فایزر، از آخرین تکنولوژی استفاده می‌شود و در واکسن‌های اسپوتنیک و یا آسترازنیکا از یک ویروس غیر فعال شده استفاده می‌شود. در واکسن آسترازنیکا ویروس غیرفعال آدنوویروس شامپانزه و در واکسن اسپوتنیک ویروس غیرفعال ویروس انسانی است.

وی ادامه داد: در بقیه انواع واکسن‌ها نظیر انواع سینوفارم، بهارات از ویروس کشته شده استفاده می‌شود. بدین ترتیب که ویروس در محیط کشت تکثیر می‌شود، سپس ویروس را جدا کرده و تحت‌تأثیر یک ترکیب شیمیایی مانند بتا پروپیولاکتون، ماده ژنتیکی آن را از بین می‌برند و سپس ویروس در ترکیب با ادجوانتی مانند مشتقات هیدرواکسید آلومینیوم تزریق می‌شود.

استادیار بیوشیمی دانشگاه تهران یادآور شد: همه این واکسن‌ها سیستم ایمنی را برای تولید آنتی‌بادی تحریک می‌کنند. یک دسته دیگر از واکسن‌های تایید شده، واکسن‌های ساب‌یونیت هستند، نظیر واکسن کوبایی سوبرانا ۲ (که در ایران با نام "پاستوکووک" شناخته شده و فاز سوم انسانی آن در کوبا و ایران در حال انجام است) و واکسن اسپایکوژن که با مشارکت استرالیایی‌ها مقدمات فاز ۱ آن‌ انجام شده است.

واکسن‌های حاوی ماده ژنتیک و ساب‌یونیت، در ایجاد ایمنی طولانی مدت‌تر موفق‌تر هستند

دکتر برشان با بیان این‌که علائم و نشانه‌های موجود بر روی ویروس برای شناسایی توسط سیستم ایمنی بدن متفاوت هستند، افزود: این موضوع سبب می‌شود تا در مواجهه سیستم ایمنی با ویروس، آنتی‌بادی‌های متنوعی در بدن تولید ‌شود.

وی خاطرنشان کرد: انتظار می‌رفت اگر بتوان از کل ویروس برای تحریک سیستم ایمنی در تولید واکسن استفاده شود واکسن موفق‌تری داشته باشیم اما عملاً چنین نشد، بلکه واکسن‌های حاوی ماده ژنتیک و واکسن‌های ساب‌یونیت، در ایجاد ایمنی طولانی مدت‌تر، موفق‌تر و کارآمدتر بوده‌اند. هر چند واکسن‌های مبتنی بر ویروس‌های کشته شده هم ایمنی‌زایی لازم برای مقابله با ویروس کرونا را دارا بوده و به صورت گسترده در دنیا استفاده می‌شوند.