حکومت خانوادگی، عامل تضعیف سیاسی اقلیم کردستان عراق

به گزارش بولتن نیوز، حزب اتحادیه میهنی کردستان از زمانی که بافل طالبانی، رئیس مشترک اتحادیه میهنی برای برکناری لاهور شیخ جنگی، دیگر رئیس مشترک حزب و پسرعموی وی  از قدرت اقدام کرده است با یک بحران بزرگ رهبری روبرو شده است. این دو در فوریه 2020 پس از مرگ جلال طالبانی، پدر بافل، رئیس جمهور سابق عراق و بنیانگذار اتحادیه میهنی عراق، که 42 سال به عنوان رهبر حزب PUK در راس آن بود، به عنوان رهبران جدید حزب انتخاب شدند. سه سال پس از مرگ جلال طالبانی، این حزب نتوانست یک رهبر کاریزماتیک خلق کند که بتواند وحدت درون حزب را حفظ کند. سیستم آشفته رهبری مشترک اکنون ناپایدار است و ضعف های سیستم سیاسی مبتنی بر حاکمیت فامیلی در اقلیم کردستان عراق را نشان می دهد.

اتحادیه میهنی یاPUK  دومین حزب بزرگ در اقلیم کردستان عراق و رقیب تاریخی حزب دموکرات کردستان عراق    (KDP)  است که حزبی بزرگتر و از نظر سیاسی قدرتمندتر است. هدف بافل و لاهور در ابتدا جبران عقب ماندگی حزب در برابر دستاوردهای حزب دموکرات کردستان بود که از زمان بیماری جلال طالبانی در سال 2012 در حال افزایش قدرت و نفوذ بوده است. با این حال، رقابت پشت صحنه طالبانی در ماه گذشته، با هدایت مجموعه ای از حرکتها با هدف برکناری لاهور از قدرت، به یک رویداد اصلی تبدیل شده است.

نخست، بافل موقتا وظایف رهبری لاهور را تعلیق کرده و مقامات طرفدار لاهور را از سمت های خود برکنار کرد. سپس نیروهای امنیتی به رسانه های حامی لاهور حمله کردند. سیستم قضایی سلیمانیه دستور بازداشت لاهور و دو برادرش از جمله پولاد طالبانی، رئیس سابق یک واحد مبارزه با تروریسم را صادر کرد.

اقدامات بافل از حمایت چندین نفر از اعضای خانواده و مقامات کلیدی حزب، از جمله برادر کوچکترش قباد طالبانی - معاون نخست وزیر دولت اقلیم کردستان عراق برخوردار بوده است. او همچنین توسط مقامات دیرینه اتحادیه میهنی مانند جعفر شیخ مصطفی، معاون رئیس اقلیم کردستان  و کوسرت رسول علی، رئیس شورای عالی سیاسی اتحادیه میهنی عراق  که جمعا بیشترین تعداد نیروهای پیشمرگ وابسته به حزب را در سلیمانیه تحت کنترل دارند مورد حمایت قرار گرفته است.

لاهور در واکنش به این اقدامات و این که از او خواسته شد سلیمانیه را ترک کند،  گفت: "تا آخرین نفس من مردمم را ترک نخواهم کرد". عکسهای منتشر شده در شبکه های اجتماعی نشان می دهد که لاهور در کنار مردان مسلح در خانه نشسته است، در حالی که جمعیت زیادی از مردم بیرون خانه اش منتظر او هستند و این نشان می دهد که احتمال درگیری مسلحانه بین مردان وفادار به دو رهبر حزب وجود دارد.

اگرچه به نظر می رسد بافل طالبانی اکنون کنترل حزب را بر عهده دارد و همپیمانی انتخاباتی را که PUK با جنبش اصلاح طلب گوران (تغییر) ایجاد کرده است حفظ می کند اما بحران رهبری کنونی نشان می دهد که این حزب توان خود را برای حل مسائل داخلی از دست داده است. حتی اگر PUK بتواند تحت رهبری بافل ثبات خود را حفظ کند به زمان و تلاش قابل توجهی نیاز دارد تا بتواند با KDP رقابت کند. در صورت عدم آشتی سریع بین این دو و ادامه پاکسازی مداوم وفاداران لاهور، احتمالاً نظم، اتحاد و اعتماد حزبی در اتحادیه میهنی بی ثباتی بیشتری را تجربه خواهد کرد. این شکاف حتی ممکن است باعث درگیری مسلحانه بین نیروهای امنیتی و اطلاعاتی وابسته به PUK و نیروهای پیشمرگه وفادار به طرفین مقابل شود.

علاوه بر این، بحران کنونی ممکن است در مورد سیستم رهبری تحت رهبری طالبانی تردیدهایی را در میان اعضای حزب PUK ایجاد کند. اعضای حزب ممکن است برای جایگزینی طالبانی ها به عنوان رهبران اتحادیه میهنی رقابت کنند یا ممکن است از اتحادیه میهنی کردستان خارج شده و احزاب جدیدی تشکیل دهند. در واقع، تاسیس جنبش تغییر یا گوران و جدا شدن آن از اتحادیه میهنی نیز به همین صورت اتفاق افتاد. نوشیروان مصطفی، عضو سابق اتحادیه میهنی (PUK) پس از انتقاد از رهبری خانواده طالبانی، این حزب را در سال 2009 تأسیس کرد.

درگیری های داخلی در حزب اتحادیه میهنی کردنی وضعیت سیاسی ناپایدار در منطقه اقلیم کردستان را پیچیده تر می کند. اختلاف، درگیری و رد و بدل شدن اتهام خیانت بین حزب دموکرات کردستان کردستان عراق و حزب اتحادیه میهنی کردستان باعث ایجاد بی اعتمادی در میان کردهای عراق شده است. حزب دموکرات کردستان عراق از زمان عقب نشینی پیشمرگه های وابسته به اتحادیه کردستان از کرکوک در اکتبر 2017 و در بحبوحه تلاش ناموفق اقلیم کردستان برای استقلال از عراق، این حزب را متهم به همکاری با دولت بغداد کرد. این حزب به دنبال انتقام از رهبران خانواده طالبانی است و این شکاف را -در حالی که حریفش دچار تفرقه و ضعف شده- فرصتی برای تمرکز بر نهادینه سازی کنترل بر اربیل، مرکز اقلیم کردستان و پایگاه سنتی حزب دموکرات کردستان و نیز استان دهوک می داند.

از سوی دیگر، حزب دموکرات کردستان عراق ممکن است ترفیع بافل را مثبت ببیند. بافل طالبانی از زمان عقب نشینی کردها از کرکوک در سال 2017 بارها با مقامات حزب دمکرات کردستان دیدار کرده و به نظر می رسد روابط خود را با بارزانی ترمیم کرده است. حامیان بافل یعنی قباد طالبانی و کوسرت رسور علی نیز به همین ترتیب روابط خوبی با مقامات حزب دموکرات کردستان عراق دارند. در مقابل، لاهور شیخ جنگی موضع مخالف خود را علیه حزب دموکرات کردستان حفظ کرده و اتحادیه میهنی کردستان را مجبور به اجرای سیاست های ضد دموکراتک کردستان از جمله افزایش خودمختاری از اربیل و اولویت قرار دادن بغداد کرده است. لاهور همچنین حزب دموکرات کردستان را به دخالت در قلع و قمع طرفداران خود از سوی بافل متهم کرده است.

ممکن است این حقایق نشان از حمایت حزب دمکرات کردستان از بافل در رقابت با لاهور باشد اما دخالت آن در بحران داخلی PUK باعث بی اعتمادی به حزب دموکرات کردستان در سلیمانیه می شود. بنابراین، حزب دموکرات کردستان عراق به احتمال زیاد در قبال شکاف میان طالبانی ها موضع بی طرفانه ای خواهد داشت حتی اگر رهبری صرف بافل دوره ای از تنش در روابط آتی میان حزب دموکرات کردستان عراق و حزب دموکرات کردستان را ایجاد کند.

صرف نظر از پیامد آنی این تنشها، این درگیری ها تنها نمونه ای از چالش های دائمی است که در برابر اقلیم کردستان عراق قد علم کرده است. مشکل اساسی اقلیم کردستان عراق، حدود سی سال پس از به دست آوردن خودمختاری بیشتر از بغداد، تثبیت سیستم سیاسی دو حزبی بوده است که تحت تاثیر آن نیروهای مختلف پیشمرگه، واحدهای اطلاعاتی، امنیتی و حکومتی توسط گروه های مختلف وابسته به احزاب و خانواده ها کنترل می شوند.

همان طور که تنش میان طالبانی ها بی ثباتی در اقلیم کردستان را آشکار ساخت، حفظ  این سیستم خطرات بیشتری برای سیستم سیاسی در اقلیم کردستان ایجاد کرده و بی ثباتی را تقویت می کند. در واقع، حزب دموکرات کردستان عراق نیز ممکن است پس از گذر دوران مسعود بارزانی به عنوان رهبر دیرینه و کاریزماتیک آن، به زودی با بحران رهبری درون خانوادگی مشابهی مواجه شود. تا زمانی که روابط خانوادگی به عنوان یک عامل تعیین کننده کلیدی در سیاست های اقلیم کردستان در نظر گرفته شود، این مسائل همچنان به تفرقه و پیچیدگی بیشتر سیاست در اقلیم کردستان منجر می شود.

انستیتو واشنگتن برای خاورمیانه