معمای صفحات جعلی در روبیکا

به گزارش بولتن نیوز،رعیت نواز- اگر اهل فضای مجازی باشید حتما در روزهای گذشته خبرهایی در خصوص ساخت حساب های کاربری مشابه اینستاگرام افراد در اپلیکیشن ایرانی روبیکا خوانده اید. حتی گفته شده محتوای حساب اینستاگرام افراد عینا در روبیکا منتشر شده‌ و این اتفاق موجی از انتقاد را به همراه داشته است . هر چند روبیکا اعلام کرده در ساخت این صفحات نقشی نداشته اما تعطیلی آن ها را منوط به رضایت سازنده صفحات کرده است امروز سعی داریم در این گزارش ضمن معرفی این اپلیکیشن، به واکنش روبیکا، واکنش های دیگر نهادها و ... بپردازیم و همچنین به این موضوع هم پرداخته ایم که چه فرضیه هایی پشت ساخت این اکانت های جعلی قرار دارد.

نگاهی به روبیکا و روبینو

روبیکا یک اپلیکیشن چند منظوره ایرانی است که خدمات متنوعی از جمله پرداخت‌های الکترونیک، مشاهده ویدئو، پخش موزیک، پیام رسان و ... را ارائه می‌کند که هر کدام از این خدمات اسم های مختلفی دارند. در بخشی به نام «روبینو» سازندگان این اپلیکیشن تلاش کرده اند نسخه ای شبیه اینستاگرام بسازند که به اصطلاح نسخه بومی اینستاگرام باشد. حتی ظاهر روبینو نیز کاملا مشابه اینستاگرام طراحی شده به طوری که شاید به سختی بتوان در نگاه اول این دو را از هم تشخیص داد.

ماجرا چه بود؟

طی روزهای اخیر، برخی افراد مشهور در اینستاگرام اعلام کردند محتوای حساب کاربری آن‌ها به‌صورت کامل در روبیکا منتشر وبه عبارتی صفحات جعلی برای آن ها ایجاد شده است درحالی‌که آن‌ها خود حسابی در آن جا ایجاد نکرده‌اند و به دنبال آن به تدریج بازیگران، بلاگرها (تولیدکنندگان محتوا در فضای مجازی) و حتی بسیاری از کاربران عادی نیز از اتفاق مشابهی برای خود خبر دادند. در این حساب‌های جعلی نه تنها نام، عکس و اطلاعات درج شده در اینستاگرام افراد کپی شده که حتی در مواردی به این اطلاعات مواردی نیز اضافه شده است. ضمن آن که در بسیاری از اکانت‌ها محتوای موجود در اینستاگرام (عکس و فیلم به همراه متن زیر آن‌ها) عینا در روبیکا کپی و منتشر شده است. این اتفاق در شرایطی رخ داد که همزمان با مطرح شدن طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی، صحبت هایی از ایجاد نسخه های ایرانی برخی نرم افزارهای خارجی مثل اینستاگرام به میان آمد و همین باعث شد این موضوع اهمیت بیشتری برای کاربران داشته باشد. در صورت تصویب، این طرح به مدت چند سال به طور آزمایشی اجرایی خواهد شد و اپلیکیشن های خارجی که نسخه ایرانی آن موجود باشد، در صورت نپذیرفتن شرایط قانون ما فیلتر می شوند. شاید بد نباشد این نکته را هم بدانید که اینستاگرام بعد از واتس اپ به عنوان دومین رسانه اجتماعی محبوب در ایران شناخته می شود.

این اتفاق برای چه کسانی رخ داده؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد ساخت اکانت‌های جعلی تنها برای افراد مشهور و با تعداد دنبال‌کننده بالا نبوده و گاهی اکانت‌های اینستاگرامی با حدود تنها هزار نفر دنبال‌کننده نیز چنین اتفاقی برایشان افتاده است. با این حال، تاکنون کاربرانی که اکانت اینستاگرام آن‌ها پرایوت (شخصی و غیرقابل مشاهده برای عموم) بوده است چنین شکایتی نداشته‌اند و به نظر می‌رسد این حساب‌ها برای اکانت‌های عمومی و غیرپرایوت ساخته شده‌اند.

واکنش روبیکا به این اتفاق

روبیکا در واکنش اولیه، ساخت این اکانت‌ها را تکذیب کرد و با اعلام شماره تلفنی خبر داد کاربران می‌توانند در تماس با روبیکا و پس از این که احراز هویت شدند، کنترل این صفحات را برعهده بگیرند یا خواستار حذف آن بشوند. روابط عمومی روبیکا نوشت: «این موارد اندک بوده و صفحاتی که به صورت عمومی یا همان پابلیک هستند در این جا وجود دارند، موضوعی که در خود اینستاگرام هم رخ می‌دهد و گاهی یک صفحه تمام اطلاعات یک صفحه دیگر را عینا منتشر می‌کند و توسط هر فردی ممکن است رخ دهد.» اما این تمام ماجرا نبود. این اپلیکیشن در بیانیه دیگری تاکید کرد که سلب شناسه کاربری بدون کسب اجازه از مالک کانال امکان پذیر نیست. از این رو مشخص نیست آیا پیگیری کاربران و تماس با شماره اعلام شده کار به جایی خواهد برد یا خیر. البته 26 مرداد روبیکا در صفحه رسمی اش در توییتر نوشت که کارشناسان پلیس فتا باهمکاری تیم‌های فنی روبیکا درحال بررسی موضوع هستند و برای پالایش صفحات جعلی تمامی اکانت‌هایی را که هیچ فعالیتی در یک ماه گذشته نداشته‌ ‌اند غیرفعال و شناسه کاربری آن‌ها را تا راه‌اندازی «صفحه گزارش‌ تخلف‌» معلق کرده است.

ماجرای تیک‌های آبی

یکی از موضوعاتی که به طور جداگانه هم جنجالی شده، داشتن «تیک آبی» برخی از این حساب‌ها ست. تیک آبی در رسانه‌های اجتماعی علامتی است که نشان می‌دهد صفحه مدنظر جعلی نبوده و اعتبار آن توسط خود برنامه تایید شده است. روبیکا اما در پاسخ به این موضوع ادعا کرد تیک آبی و صفحات رسمی منتسب به بازیکنان باشگاه پرسپولیس مرتبط با یک پویش تبلیغاتی قدیمی است. در این بیانیه آمده است: «ایجاد این صفحات در دی ماه ۹۹ در حاشیه برگزاری دربی ۹۴ استقلال و پرسپولیس، با هماهنگی کامل باشگاه و بازیکنان و در چارچوب پویش مربوطه صورت گرفته است... .»

واکنش ساترا و پاسخ روبیکا

با اوج گرفتن انتقادات و انتشار تصویر صفحاتی که بدون اطلاع افراد ساخته شده بود، سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر (ساترا) اقدام به باطل کردن مجوز صوت و تصویر اپلیکیشن روبیکا کرد. «علی سعد» معاون کاربران و تنظیم گری اجتماعی ساترا دلیل این امر را تخلفات گسترده این پیام‌رسان اعلام کردو در توئیتر خود نوشت: «از بهمن ۹۹ پیگیری پرونده تضییع حقوق کاربران در روبیکا را آغاز کردیم و با طیف وسیعی از تخلفات روبه رو شده‌ایم. تخلفات ترافیکی و درآمدهای غیرقانونی، فعالیت بدون مجوز، نقض قوانین رقابت، گزارش‌های اخیر مبنی بر استفاده غیرمجاز از اطلاعات شخصی کاربران و... ضرورت اصلاح را بیش از پیش روشن می‌کند.»این در حالی است که روابط عمومی روبیکا اعلام کرد روبیکا هیچ گونه مجوزی از ساترا نداشته است که ساترا بخواهد آن را باطل کند. در این اعلامیه آمده است: «این سوپراپلیکیشن با محوریت شبکه اجتماعی و پیام‌رسان است نه iptv. طی سالیان گذشته ساترا همواره سعی کرده است که علاوه بر iptv‌ها و vod‌ها، پیام‌رسان‌ها را هم متقاعد به دریافت مجوز از ساترا کند.
مجتبی توانگر رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس هم در واکنش به صحبت‌های معاون ساترا در صفحه توییترش نوشت: «به ‌روبیکا انتقادات جدی وارد است، مخصوصا در اقدامات اخیر آن؛ اما درباره اقدام غیرقانونی ساترا: روبیکا هیچ‌گونه مجوزی از ‌ساترا نداشته است که ساترا بخواهد آن‌را باطل کند.»د ر عین حال برخی انتقاد ساترا از روبیکا را به نوعی معطوف به رقابت های درونی صدا و سیما با روبیکا دانسته اند.

واکنش پلیس فتا

معاونت اجتماعی پلیس فتای ناجا هم در خصوص حواشی به وجود آمده درخصوص اپلیکیشن روبیکا، بیانیه‌ای را صادر و اعلام کرد کلیه تخلفات مربوط در کارگروه ویژه و تخصصی پلیس فتا مطرح شده است و نتیجه اقدامات متعاقبا اعلام خواهد شد. آن طور که در این بیانیه آمده، پلیس فتا ضمن استخراج ادله دیجیتال مرتبط با تخلفات صورت گرفته قصد دارد نتیجه اقدامات‌ را به زودی منتشر کند.

ادعا ها و فرضیه ها

باتوجه به آن چه خواندید ایجاد صفحات جعلی در روبیکا معمایی شده و علی رغم این که مسئولان روبیکا اتهام ایجاد صفحات جعلی را رد کرده اند اما کاربران شبکه های اجتماعی از انگیزه هایی نوشتند و احتمال دادند که این اتفاق عمدی رخ داده است. یکی از این دلایل عضو گیری بیشتر بوده است. گفته شده چند صد هزار نفر بعد از انتشار اخباری مبنی بر کپی شدن صفحات اینستاگرامی به این اپلیکیشن اضافه شدند که احتمالا یا برای بررسی موضوع بوده یا می خواستند مطمئن شوند آیا اکانت جعلی به نام آن ها هم ساخته شده یا نه! برخی دیگر از فعالان فضای مجازی هم، آمارسازی برای بالا نشان دادن تعداد مخاطبان به منظور کسب محبوبیت بیشتر، دریافت بودجه کلان و تسهیل فیلترینگ اینستاگرام را انگیزه‌های احتمالی چنین کاری دانستند البته همان طور که نوشتیم روبیکا این ادعا را فعلا رد کرده است.