مسئله توافق یا معاهده بودن برجام نیست، مشکل بدعهدی آمریکاست

به گزارش بولتن نیوز، چندی پیش پایگاه اینترنتی بلومبرگ در مطلبی نوشت بایدن باید به جای احیای توافق هسته‌ای به دنبال تبدیل آن به یک معاهده باشد تا از تصمیمات رؤسای‌جمهور بعدی و نوسانات سیاسی آینده در امان بماند.

این پایگاه خبری با اعلام اینکه بر اساس قانون اساسی آمریکا، تبدیل توافق هسته‌ای به یک معاهده مستلزم موافقت دو سوم اعضای مجلس سناست، درباره تصویب آن اعلام تردید کرد چون هر دو حزب درباره این توافق تردید دارند. بلومبرگ افزود بدون چنین حمایتی، اعتبار یک توافق هسته‌ای احیا شده به محاسبات سیاسی رؤسای جمهور بعدی بستگی خواهد داشت. همچنین، این موضوع ارزش اقتصادی این توافق را نیز کاهش خواهد داد، زیرا چه کسی در ایران سرمایه‌گذاری خواهد کرد وقتی می‌داند ساکن بعدی کاخ سفید می‌تواند به آسانی تحریم‌ها را بار دیگر اعمال کند؟

کوین بارت، کارشناس سیاسی آمریکایی و استاد دانشگاه در این کشور در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان به ابعاد مختلف بازیابی توافق برجام و امکان تبدیل آن به معاهده پرداخته است، مشروح این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید:

۱) چگونه ایران می‌تواند اطمینان حاصل کند که رئیس جمهور بعدی آمریکا برای دومین بار از توافق خارج نخواهد شد؟

بارت: متأسفانه ایران نمی‌تواند اطمینان حاصل کند که آمریکا دوباره از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خارج نمی‌شود پس به همین دلیل، ایران باید قبل از توافق بر لزوم لغو تحریم‌ها از جانب آمریکا تاکید کند. به این ترتیب حتی اگر واشنگتن سال های بعد بار دیگر از این توافق خارج شود، ایران دست کم در طول این مدت تا دور بعدی عهدشکنی آمریکا، تحریمی را تجربه نمی‌کند.

علاوه بر آن، اگر کلیه تحریم‌ها قبل از ورود مجدد ایران به برجام لغو شود، شرکت‌های آمریکایی شروع به تجارت و سرمایه گذاری در ایران می‌کنند. آن‌ها سپس در موقعیتی قرار می‌گیرند که بتوانند با زد و بند، از خروج رئیس جمهور آینده از توافق، جلوگیری کنند. بنابراین لغو کامل و قابل تأیید کلیه تحریم‌ها قبل از ورود مجدد ایران، احتمالا توافق را برای ایران ارزشمند و پر سود خواهد کرد، حتی اگر هیچ تضمینی وجود نداشته باشد که نشان دهد آمریکا به تعهدات خود در این باره ادامه می‌دهد.

۲) آیا تعهد موقت آمریکا در برابر برجام به اقتصاد ایران آسیب می‌رساند؟

بارت: اگر آمریکا بخواهد ایران را متقاعد کند تا بدون لغو تمامی تحریم‌ها وارد برجام شود، دولت بایدن که تحت نفوذ صهیونیست‌هاست، احتمالا روند اجرای وعده لغو تحریم‌ها علیه تهران را کند خواهد کرد. درست مانند کاری که دولت اوباما به بهانه‌های بی‌ربط مانند راکت‌های ایران و متحدان منطقه‌ای‌ آن انجام داد. این هم از دیگر دلایلی است که ایران باید اطمینان حاصل کند قبل از ورود مجدد به توافق، همه تحریم‌ها کاملا و مطمئنا لغو می‌شوند.

۳) روند تبدیل توافق به یک معاهده در آمریکا چگونه است؟

بارت: طبق قوانین بین المللی، «معاهده» به توافقنامه‌‌ای گفته می‌شود که از نظر قانونی بین کشورها صورت گرفته باشد. با این تعریف، برجام یک معاهده است. اما در آمریکا، کلمه معاهده فقط به توافق نامه‌ای گفته می‌شود که با مشاوره و رضایت سنا منعقد شده است. (ماده ۲، بخش ۲، بند ۲ قانون اساسی)

از نظر تئوری این فقط یک مسئله مفهومی است. برجام یک توافق نامه بین المللی از سوی رئیس جمهور است که فقط برای تصویب به تایید سنا در نیامده است و به همین علت به آن «توافق‌نامه اجرایی» گفته می‌شود، نه «معاهده». اما مانند یک معاهده از نظر قانونی لازم الاجرا است، بنابراین از نظر حقوق بین الملل همان معاهده است.

۴) اگر برجام به معاهده‌ تبدیل شود، کدام کشور سود بیشتری خواهد برد، ایران یا آمریکا؟

بارت: برجام در حال حاضر معاهده‌ای تحت قوانین بین المللی است. بنابراین این مسئله بسیار اهمیت دارد. آمریکایی‌های مخالف برجام ادعا کردند که این معاهده به دلیل آنکه از سوی سنا تصویب نشده، قانونی نیست، اما این هرگز واقعیت ندارد. چرا که بسیاری از توافق نامه‌های اجرایی منعقد شده از سوی آمریکا، از جمله برجام، دارای قدرت قانونی مشابه معاهدات دارند. بنابراین مشکل تایید نشدن آن در سنا نیست در واقع موضوع اصلی بدعهدی رؤسای جمهور پیشین آمریکایی بوده است. مشکل این بود که دولت اوباما به آهستگی تحریم‌ها را کنار زد و سپس دولت ترامپ از این توافق خارج شد.

۵) روسای جمهور آمریکا چگونه می‌توانند از معاهدات خارج شوند؟

متأسفانه، روسای جمهور آمریکا می‌توانند به همان راحتی از توافق نامه‌های اجرایی (مانند برجام) خارج شوند که به طور یک جانبه از معاهدات (توافق نامه‌های مصوب کنگره) خارج می‌شوند.

جاست سکیوریتی در این باره با اشاره به خروج رؤسای جمهور سابق آمریکا از معاهده‌های پیشین اینگونه توضیح می‌دهد: «اگر اوباما، رئیس جمهور پیشین، بر اساس ماده ۲ به عنوان یک معاهده با برجام برخود می‌کرد که نیاز به آرا مثبت دوسوم از اعضای مجلس سنا را دارد، ترامپ دیگر نمی‌توانست و یا شاید نمی‌توانست، از آن خارج شود. اگرچه معاهده دانستن برجام بر اساس ماده ۲ ممکن است این نظر با هدف پیشینیان آمریکا در پیش نویس بند معاهده مطابقت داشته باشد، تاریخ نشان می‌دهد که این نظر نادرست است چرا که جیمی کارتر و جورج دبلیو بوش، روسای جمهور گذشته آمریکا هر دو یکجانبه و بدون رأی گیری از اعضای کنگره، از معاهدات ماده ۲ کناره گیری کردند و در دادگاه‌ها هم پرونده‌ها علیه این تصمیمات به چالش کشیده شد. و این نشان می دهد که معاهده دانستن مذاکره درباره توافق هسته‌ای ایران، مانع خروج یک جانبه ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا از برجام نمی‌شد.»

این کارشناس سیاسی آمریکایی در پایان گفت: بنابراین ایران باید بداند که هیچ چیز مانع از لغو جدید برجام (کاری که از سوی ترامپ صورت گرفت) از سوی رئیس جمهور بعدی آمریکا نخواهد شد. به طور معمول، می‌توان امیدوار بود که با وجود کمی وجدان و نیاز به حفظ وجهه بین المللی آمریکا، از اقدامات ناخوشایند در قبال برجام، جلوگیری شود. اما به نظر نمی‌رسد که حکومت فاسدی که بر ایالات متحده حاکم است، به وجدان و وجهه خود اهمیتی بدهد. همانطور که در اظهاراتی متنسب به پوتین گفته شده است «آمریکا ظرفیت توافق را ندارد»، بنابراین ایران باید قبل از ورود مجدد به برجام، از لغو تمامی تحریم‌ها اطمینان حاصل کند.

حال یکی از دیدگاه‌های هیئت ایرانی مذاکره‌کننده که ظاهرا حول آن گفتگو‌های فراوانی شکل گرفته است و همچنان رایزنی‌ها درباره آن ادامه دارد، ارائه ضمانتی از سوی آمریکایی‌هاست که نشان دهد دیگر از این توافق خارج نخواهند شد. مسئولان کشورمان تاکید دارند که حضور مقطعی آمریکا در توافق هسته‌ای می‌تواند به ایران لطمه بزند.