از اعلام منطقه پرواز ممنوع تا تشکیل اقلیم فدرالی

گروه بین الملل _ گروه دفاعی: قطعنامه 988 شورای امنیت سازمان ملل متحد که در تاریخ 5 آوریل 1991 تصویب شد، سندی بین‌المللی دربارهٔ عراق است. این قطعنامه طی نشست 2982ام قطعنامه 688 با ده رأی موافق ، سه رأی مخالف (کوبا ، یمن و زیمبابوه ) و دو رای ممتنع ( جمهوری خلق چین و هند ) تصویب شد.

به گزارش بولتن نیوز، قطعنامه 688 شورای امنیت سازمان ملل متحد مناطق کردنشین در شمال عراق را  منطقه پرواز ممنوع اعلام کرد و درخواست فعالان فرانسه، ایران و ترکیه و ابراز نگرانی از سرکوب سیاسی مردم عراق ، از جمله افراد کردستان عراق  از عوامل تصویب آن بود و شورای امنیت ضمن اینکه سرکوب مردم توسط رژیم بعث را را محکوم کرد و خواستار این شد که عراق به عنوان کمک به رفع تهدید صلح و امنیت بین المللی ، به سرکوب پایان دهد و به حقوق بشر جمعیت خود احترام بگذارد، درخواست برای اعلام منطقه پرواز ممنوع در شمال عراق را پذیرفت و این قطعنامه را به تصویب رساند.

شورای امنیت همچنین اصرار داشت که عراق اجازه دسترسی سازمان های بین المللی بشردوستانه به مناطق آسیب دیده را صادر کند و از دبیرکل خواست گزارش درمورد جمعیت عراق و کرد تحت تأثیر سرکوب را ارائه دهد.
فرانسه، انگلستان و ایالات متحده از قطعنامه 688 برای ایجاد مناطق ممنوع پرواز عراق و محافظت از عملیات بشردوستانه در عراق استفاده کردند و این اقدام به عنوان اقدامی نوآورانه در سازمان ملل محسوب می شود که اعضای شورای امنیت در واکنش به سرکوب داخلی در یک کشور، اصل عدم دخالت در امور داخلی کشورها را در نظر نگرفته و اقدام عملی و مهمی را برای حفاظت از کردهای عراق که با خطر جدی نسل کشی توسط رژیم صدام روبرو بودند؛ انجام داد.

اما تصویب این قطعنامه نتیجه حوادث و وقایع بزرگ یک ماه پیش از آن در مناطق کردنشین عراق  و خیزش و قیام سرتاسری کردهای این کشور  علیه رژیم صدام و واکنش خشونت بار ارتش صدام به این خیزش و کوچ بزرگ و تاریخی کردها بود.

سی سال پیش و در ماه مارس 1991 میلادی، کردهای عراق که سال های طولانی علیه رژیم بعث مبارزه کرده و نیروهای مردمی در شهرها و نیروهای پیشمرگ در کوه ها این مبارزه را به پیش می بردند، به یکباره قیام سرتاسری بزرگی را در همه شهرها و مناطق مختلف کردنشین عراق، برپا کردند که از آن با نام " راپرین" یاد می شود.

این قیام که پایه خودمختاری کردهای عراق و زیربنای تشکیل دولت کنونی اقلیم کردستان شد، در پی  شکست نیروهای صدام در سال 1991 در تهاجم متحدین به رهبری آمریکا در طی عملیات موسوم به طوفان صحرا که در واکنش به حمله عراق به کویت انجام شد، آغاز شد.

شکست عراق در مقابل آمریکا و متحدان آن در کویت،  فرصتی را در اختیار کردها قرار داد و راپرین و قیام بزرگ، توسط جبهه کردستانی متشکل از 7 حزب سیاسی کردی که بدنه اصلی آن را دو حزب اتحادیه میهنی و حزب دمکرات کردستان(پارتی) تشکیل می دادند و پس از فجایعی چون نسل کشی انفال، بمباران شیمیایی حلبچه و تعریب بر پا شد و در  5 مارس سال 1991 از شهر رانیه که به دروازه راپرین معروف است، آغاز شد و با خارج ساختن این شهر از کنترل نیروهای بعثی دیگر شهرها و مناطق نیز یکی یکی به دست نیروهای پیشمرگ، آزاد شد.

شهرهای رانیه، چوارقورنه، دشت بیتوین، حاجیاوا، سرکپکان، در اولین روز از راپرین و مناطق بازیان و پشدر در روز بعد و 6 مارس، به کنترل کردها درآمده در 7 مارس نیز مردم سلیمانیه علیه نیروهای بعثی قیام کرده و صدها تن از این نیروها تسلیم نیروهای مردمی شده و تعداد بسیاری نیز در درگیری با کردها کشته شده و همه بعثی ها از ادارات و نهادهای دولتی مناطق کردنشین اخراج شدند.

در روز 8 مارس مردم سلیمانیه به زندان مخوف و امنیتی امنه سوره که سمبل رعب و وحشت و شکنجه های هولناک استخبارات بعث علیه کردها بود، حمله و آن را در کنترل گرفته و زندانیان این زندان از جمله تعداد بسیاری از زنان و کودکان را آزاد کرده و سپس پادگان و دیگر پایگاه های دولتی را تحت اختیار خود گرفتند.

در همین روز مردم مناطق چمچمال. حلبچه، عربت، زراین، پیره مگرون نیز قیام  کرده و در 9 مارس قیام به کویه، شقلاوه و اردوگاه باسرمه رسید و در 10 مارس شهرهای سوران، رواندوز، حاجی عمران، میرگه سور، چومان، سپیلک، خلیفان، هریر، باتاس، مصیف، تقتق. آغجلر و قره انجیر به قیام بزرگ پیوسته و نیروهای صدام را بیرون راندند.

شهر اربیل نیز در 11 مارس قیام کرده و این شهر و مناطق اطراف آن نیز به کنترل نیروهای کرد درآمد و پس از آن مناطق تحت تعریب رژیم صدام که اکنون به مناطق مورد مناقشه میان اربیل و بغداد شناخته می شود، به قیام پیوسته و یکی یکی از جمله جلولا، خانقین، راپرین، مخمور و شیخان نیز از کنترل عراقی ها خارج شده و استان دهوک و توابع آن نیز در 14 مارس به کنترل نیروهای کرد درآمد و دیگر مناطق نیز در روزهای بعدی از کنترل نیروهای صدام خارج شد. 

قیام در کرکوک و اطراف آن نیز از 18 مارس آ‌غاز شد و در این روز منطقه استراتژیک پردی به کنترل کردها درآمد و در 19 مارس اطراف کرکوک و در 20 مارس نیز خود شهر کرکوک به دست نیروهای کرد افتاده و در 21 مارس و مصادف با  نوروز، آتش نوروزی در کرکوک برپا شد.

اما چند روز بعد و در 27 مارس ارتش عراق حمله گسترده و بسیار شدیدی را در واکنش به این قیام آغاز کرده و در روندی معکوس یکی یکی شهرها را از کنترل کردها خارج ساخت و پیش از همه کرکوک را تصرف کرده و در روز 31 مارس، اربیل را نیز به کنترل خود درآورد.

در پی این حمله شدید ارتش صدام و خشونت و صبعیتی که نیروهای بعثی در این حمله هنگام وارد شدن به مناطق کردنشین  از خود نشان دادند، کردها را ناچار کرد که برای در امان ماندن از کشتار و خشونت های نیروهای بعثی، کوچ اجباری بزرگ و معروف خود را که نقشی تعیین کننده در وقایع بعدی داشت، آغاز کنند.

در این کوچ بزرگ، کردها به ترکیه و بیشتر به ایران، پناه برده و با عبور چند ده  هزار نفری از کوه های صعب العبور با بر جای گذاشتن تلفات و کشته های بسیار خود را به ایران رسانده و به عنوان پناهنده  در اردوگاه هایی که در مرز میان ایران و عراق به ویژه در اطراف مریوان برپا شده بود؛ اسکان داده شدند.

بسیاری از صاحب نظران و سیاستمداران کرد عراقی تاکید می کنند که این کوچ بزرگ در واقع اجباری نبوده و اقدام مردم کرد برای مخالفت با سیطره دوباره رژیم بعث و "نه"ی بزرگ آنان به قرار گرفتن دوباره تحت حاکمیت صدام بود.

در واقع پس از این کوچ بزرگ و حملات شدید صدام به کردها بود که شورای امنیت سازمان ملل متحد در اقدامی برای حفاظت از کردها در مقابل صدام، قطعنامه 688 را به تصویب رسانده و بر اساس آن منطقه شمال عراق که شامل مناطق کردنشین کشور است، به عنوان منطقه پرواز ممنوع اعلام شد.

با اعلام منطقه پرواز ممنوع و امنیت حاصل از آن، کردها جانی دوباره گرفته و توانستند اندک اندک به مناطق محل سکونت خود بازگشته و احزاب کرد به ویژه اتحادیه میهنی و حزب دمکرات نیز خودمختاری را در این مناطق اعلام و برپا کردند که در سال 2003 و پس از سقوط رژتم بعث صدام، با حمایت آمریکا قانون اساسی تغییر یافته و با ایجاد فدرالیسم دولت اقلیم کردستان به رسمیت شناخته شده و کردها توانسته اند به یکی از بازیگران اصلی صحنه ژئوپلیتیکی عراق و منطقه تبدیل شوند.

منبع: کردپرس

انتهای پیام/#