تشدید رقابت ایران و ترکیه در فضای جدید خاورمیانه

به گزارش بولتن نیوز، تشکیل کابینه جدید جو بایدن رئیس جمهوری منتخب آمریکا برداشت های مهمی برای خاورمیانه داشته است. پیوستگی اصلی سیاست خارجی آمریکا طی ۱۰ سال اخیر، کاهش تعهدات و حضور آمریکا در منطقه خاورمیانه و تمرکز بیشتر در شرق آسیا به منظور مهار چین بوده است. این نگرش که با نام چرخش به آسیا نیز شناخته شده است مربوط به ادبیات سیاسی دوران اوباما پس از سال ۲۰۱۲ می باشد که با شدت بیشتری نیز در دوره ترامپ تداوم یافت. در دوره ریاست جمهوری فعلی تحت ریاست جو بایدن، اگرچه که این اصل هنوز هم پابرجاست اما شواهد و قراین نشان می‌دهد که کابینه بایدن به دنبال نقش بیشتری در تحولات خاورمیانه میباشد. بر اساس سیاست کلان چرخش به شرق آمریکا، این کشور سطح درگیری خود در خاورمیانه را کاهش داده و اهداف خود را از طریق "کنترل گروه های موجود" به پیش می برد. در این نوشته به عدم مشارکت جدی آمریکا در تحولات خاورمیانه و افزایش تنش میان ترکیه و ایران خواهیم پرداخت.

آنچه که پیداست جو بایدن نیز مانند هم حزبی خود اوباما به دنبال ایجاد توازن میان گروه‌های سنی و شیعه در خاورمیانه مرکزی می باشد. در این راستا و همانند تحولات پس از بهار عربی می توان انتظار داشت که نقش ایران به عنوان مرکز ثقل گروه‌های شیعی در منطقه پررنگ‌تر خواهد بود، در مقابل نیز ترکیه با چالش‌های جدیدی روبرو خواهد شد. ناگفته پیداست که رقابت ژئوپلیتیکی بر اساس محوریت شیعه و سنی میان ترکیه و ایران بر علیه ترکیه رقم خورده است چراکه سیاست خارجی بایدن در دو محور اصلی امنیتی ترکیه یعنی نفوذ تشیع از یک سو و قدرت گیری و تشکیلات مندی کردهای منطقه, ترکیه را در تنگنا قرار داده است.

برآیند تحولات اخیر نشان می دهد که ذهنیت ترکیه نیز در قبال تحولات جاری در عراق و سوریه به سمت امنیتی شدن می رود و این کشور به تدابیر امنیتی خود افزوده است. اگرچه که رقابت ایران و ترکیه به صورت دورادور و از طریق گروه های نیابتی صورت گرفته است اما ارسال گروههای شیعه اصحاب کهف و حشد شعبی و .... به مناطق مجاور مرز عراق و سوریه نشان از آن دارد که ایران بر رقابت خود با ترکیه اثر جدی دارد.

اما از سویی دیگر با آنچه که مایه نگرانی نویسنده است این است که ترکیه نیز در راستای عملی کردن ملاحظات امنیتی خود وارد تلاطم خاورمیانه خواهد شد. در این راستا، رقابت مذکور چه از طریق گروه های نیابتی شیعه و سنی صورت بگیرد و چه از طریق رویارویی مستقیم ایران و ترکیه،منطقه خاورمیانه شاهد رقابت جدید شیعه و سنی خواهد شد. این رقابت به دلیل تحولات جهانی همانند، حضور استعمار انگلیس و فرانسه پس از جنگ جهانی اول، فضای دو قطبی جنگ سرد و صد البته حضور هژمونیک آمریکا در منطقه به مدت یک دهه در حالتی پنهان جریان داشت. اما برآیند آنچه که در منطقه می گذرد نشان از آن دارد که این رقابت شکلی بارز به خود خواهد گرفت. در این راستا تحریک قومیتی و مذهبی کردها و علوی‌های ترکیه از سوی ایران و نفوذ روز افزون ترکیه در مناطق ترک نشین ایران قابل انتظار است.