طلوع نور

گروه دین و اندیشه - حجه الاسلام والمسلمين عليرضا توحيدلو در یادداشتی نوشت:‌فاطمه زهرا (علیها السلام) در نزد مسلمانان برترین و والامقام ترین بانوی جهان در تمام قرون و اعصار می‌باشد.

به گزارش بولتن نیوز،حضرت فاطمه سلام الله علیها، دختر حضرت محمد(صلی الله علیه وآله وسلم) و حضرت خديجه دختر خويلد است که در روز ٢٠ جمادی الثانی در مکه دیده به جهان گشود. درباره سال تولد حضرت زهرا سلام الله علیها اختلاف نظر وجود دارد (بین ۵ سال پیش از آغاز پیامبری رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) یا ۲ سال پس از آن) اما نظر دیگر سال ۶۰۵ میلادی یا ۵ سال پیش از آغاز دعوت رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) است.

مجلسی در بحار الانوار، ج۴۳، ص۶ و حیات القلوب، ج۲، ص۱۴۹ و فیض كاشانی در وافی، ج۱، ص۱۷۳ نوشته اند:
«حضرت فاطمه سلام الله علیها پنج سال بعد از بعثت تولد یافت مدرك آن روایتی است كه ابو بصیر از امام صادق علیه السلام روایت كرده كه فرموده: مادرم فاطمه در بیستم جمادی الثانی در هنگامی كه پیغمبر چهل و پنج ساله بود به دنیا آمد، هشت سال با پدرش در مكه بود و ده سال در مدینه با پدرش زندگی كرد.»

القاب حضرت زهرا سلام الله علیها

زهرا، صديقه، طاهره، راضيه، مرضيه، مباركه، بتول‌ و ...، از جمله القابي هستند كه محدثان اسلامي، براي حضرت فاطمه (س)، دختر پيغمبر نوشته اند. از بین القاب حضرت فاطمه(س) لقب زهرا از شهرت بيشتری برخوردار است و گاه با او همراه مي آيد (فاطمه زهرا) و يا بصورت تركيب عربي (فاطمهُ الزَّهراء). در واقع لقب زهرا از هر جهت برازندة اين بانوست. حضرت فاطمه زهرا(س) چهره درخشان زن مسلمان، فروغ تابناك (تابان) معرفت و نمونه روشن پرهيزگاری و خداپرستی است.

سخن گفتن با مادر در دوران جنینی

در دوران بارداری خدیجه کبری، فاطمه علیها السلام از درون شکم مادر با وی سخن می گفت:

از خدیجه علیها السلام نقل شده است: در زمانی که به فاطمه حامله شدم، وی در شکمم با من صحبت می کرد.
« لَمّا حَمَلْتُ بِفاطِمَة کانَتْ حَمْالً خَفیفاً تُکلّمُنی مِنْ باطِنی »
زمانی که فاطمه را باردار بودم، حملی سبک بود و از باطنم با من سخن می گفت.(١)

«نقل است؛ آن زمان که حضرت خدیجه، فاطمه اطهره سلام الله علیها را حامله گردید، وی در درون شکم مادر، با وی سخن می گفت و حضرت خدیجه این مطلب را از رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) پنهان می کرد. روزی رسول خدا(ص) بر خدیجه وارد شد، دید با کسی سخن می گوید، بدون این که شخصی نزد او باشد. فرمود: با چه کسی سخن می گفتی؟ عرض کرد: با کسی که در شکم دارم. حضرت فرمود:
«أبشِری یا خَدِیجة هذِهِ بِنتٌ جَعَلَها اللهُ اُمّ اَحَدَ عَشَرَ مِن خُلَفایی یَخرُجُونَ بَعدِی و بَعد اَبِیهِم»
بشارت تو را ای خدیجه، این [را که در شکم داری] دختری است که خداوند او را مادر یازده تن از جانشینان من قرار داده است؛ که ایشان پس از من و پدرشان [علی علیه السلام به عنوان امام] خارج می شوند.»(٢)

آمدن حور العین و زنان بهشتی هنگام ولادت حضرت زهرا علیها السلام

حضرت خدیجه علیها السلام به زنان قریش و بنی هاشم پیغام داد که زمان وضع حمل من نزدیک است، مرا در این امر یاری نمایید، ولی آنان پاسخ دادند: ای خدیجه! چون تو در ازدواجت از سخنان ما سرپیچی نمودی، و محمد یتیم را به همسری برگزیدی، ما نیز تو را یاری نمی کنیم. خدیجه از این جواب سخت غمگین و ناراحت شد، در این هنگام چهار زن، همانند زنان بنی هاشم وارد شدند، در حالی که خدیجه از دیدن آنان هراسان شده بود، یکی از آن چهار زن به خدیجه گفت: غمگین مباش، پروردگارت ما را برای یاری تو فرستاده است. ما خواهران و یاوران تو هستیم. من «ساره » هستم، این «آسیه دختر مزاحم » رفیق بهشتی تو است و این هم «مریم دختر عمران » است و این یکی «کلثوم خواهر موسی بن عمران » است، خدا ما را برای کمک به تو فرستاده است تا یاور و پرستار تو باشیم.
یک نفر از آن چهار زن در سمت راست خدیجه، دومی در طرف چپ او، سومی در پیش رویش، و چهارمی در پشت سر او نشستند و فاطمه پاک و پاکیزه تولد یافت.
پس از تولد آن حضرت، ده نفر حور العین، که در دست هر یک ظرفی بهشتی پر از آب کوثر و یک طشت بهشتی بود وارد شدند و حضرت فاطمه را با آب کوثر شستشو دادند و سپس در میان پارچه ای که از شیر سفیدتر، و از مشک و عنبر خوشبوتر بود پیچیدند.(٣)

حضرت فاطمه علیها السلام در هنگام ولادتش حور العین و بانوان عالی مقام یاد شده را کاملا شناخت و با ذکر نام به تک تک آنها سلام کرد. این کرامت نشان می دهد که ملاقات و آشنایی آن حضرت با آنان بی سابقه نبوده، و آن وجود مقدس قبلاً عوالمی را طی کرده و در مسیر ملکوتی خویش، آن فرستادگان آسمانی را دیده و شناخته است.(۴)

نورانی شدن مکه و جهان با نور ولادت فاطمه علیها السلام

کرامت دیگری که برای آن بانوی بزرگ اسلام ذکر شده، این است که چون آن مولود مقدس پا به دنیا نهاد، نوری از طلعت او ساطع شد که پرتو آن به تمام خانه های مکه وارد گردید، و در شرق و غرب زمین محلی نماند که از نور او بی بهره باشد، چنان که در روایتی از امام صادق علیه السلام می خوانیم:
« فَلَمَّا سَقَطَتْ إِلَی الْأَرْضِ أَشْرَقَ مِنْهَا النُّورُ حَتَّی دَخَلَ بُیُوتَاتِ مَکَّةَ وَ لَمْ یَبْقَ فِی شَرْقِ الْأَرْضِ وَ لا غَرْبِهَا مَوْضِعٌ إِلا أَشْرَقَ فِیهِ ذَلِکَ النُّورُ وَ دَخَلَ عَشْرٌ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ کُلُّ ...
زمانی که [فاطمه علیه السلام] به دنیا آمد، نور از او ساطع گشت.»(۵)
در قسمت دیگری از این روایت می خوانیم:
« وَ بَشَّرَ أَهْلُ السَّمَاءِ بَعْضُهُمْ بَعْضاً بِوِلادَةِ فَاطِمَةَ سلام الله علیها وَ حَدَثَ فِی السَّمَاءِ نُورٌ زَاهِرٌ لَمْ تَرَهُ الْمَلائِکَةُ قَبْلَ ذَلِکَ »
بعضی از اهالی آسمان به برخی دیگر ولادت حضرت زهرا را بشارت می دادند، و نور بسیار درخشانی در آسمان حادث شد که فرشتگان قبل از آن نظیرش را ندیده بودند.»(۶)

در روایت اهل سنت آمده است:
فَلَمَّا تَمَّتْ أَيَّامُ حَمْلِهَا وَ انْقَضَی وَضَعَتْ فَاطِمَةَ فَأَشْرَقَ بِنُورِ وَجْهِهَا الْفَضَاءُ».
آن هنگام که مدت حمل فاطمه تمام شد، خدیجه او را به دنیا آورد، و به نور جمال او، فضا روشن و منور گردید.»(٧)
این نور در روز قیامت آشکارتر خواهد شد، چنانکه از ابن عباس نقل شده که «در روز قیامت، اهل بهشت ناگهان متوجه می شوند که بهشت همانند روشنی روز توسط خورشید، روشن شد، سؤال می کنند که خدایا فرمودی «در بهشت خورشیدی وجود ندارد »(٨) پس این نور چیست؟ جبرئیل جواب می دهد، این نور خورشید نیست بلکه نور خنده فاطمه و علی علیهما السلام است.(٩) »

سجده هنگام ولادت

کرامت دیگر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها این است که به هنگام ولادت به سجده افتاد، چنانکه از خدیجه کبری سلام الله علیها نقل شده است:
« فولدتُ فاطمةَ سلام الله عليها فوقعتْ حين وقعتْ على الأرض ساجدةً رافعة إصبعَها »
هنگامی که فاطمه به دنیا آمد، به روی زمین به حال سجده افتاد در حالی که نگشت خویش را بالا گرفته بود.»(١٠)

گفتن شهادتین هنگام ولادت

کرامت دیگر آن حضرت این است که هنگام ولادت، به توحید و رسالت و ولایت شهادت داد. امام صادق علیه السلام در این رابطه می فرماید:
«فلما سقطت... فنطقت فاطمة بالشهادتین و قالت اشهد ان لا اله الا الله و ان ابی رسول الله سید الانبیاء و ان بعلی سید الاوصیاء و ولدی سادة الاسباط » بعد از اینکه پا به دنیا گذاشت ... سخن خود را با شهادتین آغاز نمود و گفت: شهادت می دهم که خدایی جز الله نیست، و پدرم فرستاده خدا و سید و سالار پیامبران است و همسرم سید اوصیاء، و فرزندانم سید و سالار نوادگان رسول خدا هستند.»(١١)
روایت فوق، اولاً نشان می دهد که آن حضرت به هنگام تولد سخن گفته و دیگر این که از آینده و همسری خود با علی علیه السلام و امامت فرزندان خود خبر داده است.

جامه بهشتی

از ابن جوزی نقل شده است: در هنگام زفاف فاطمه علیها السلام (بعد از دادن جامه عروسی خود به فقیر) جبرئیل به محضر رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم آمده، عرض کرد: یا رسول الله! پروردگارت سلام می رساند، و مرا نیز فرمان داده که به فاطمه سلام برسانم و برای فاطمه جامه ای از دیبای سبز از جامه های بهشتی فرستاده است. فاطمه بعد از پوشیدن لباس نزد پدر آمد، حضرت با عبای خود، و جبرئیل با بال های خود آن جامه را پوشاندند تا نور آن باعث آزار دیدگان نشود.(١٢)

هم صحبتی با ملائکه

دانشمندان شیعه و سنی معتقدند که بعد از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) یقیناً انسان هایی بوده اند که هم سخن ملائکه قرار می گرفتند، منتهی در مصداق آن اختلاف دارند.
از کرامت های مهم حضرت این بود که بعد از پدر، با ملائکه هم صحبت بود.
امام صادق علیه السلام در این باره می فرماید:
« إِنَّمَا سُمِّيَتْ فَاطِمَةُ ع مُحَدَّثَةً لِأَنَ‏ الْمَلَائِكَةَ كَانَتْ‏ تَهْبِطُ مِنَ السَّمَاءِ فَتُنَادِيهَا كَمَا تُنَادِي مَرْيَمَ بِنْتَ عِمْرَانَ »
فاطمه دختر رسول خدا، محدثه بود، ولی پیامبر نبود. فاطمه از این جهت محدثه نامیده شده است که فرشتگان از آسمان نازل می شدند و با او همانند مریم دختر عمران گفت وگو داشتند.»(١٣)
فاطمه بعد از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم ٧۵ روز بیشتر زنده نماند و غم جانسوز داغ پدر، قلب او را لبریز کرده بود، به این جهت جبرئیل پی در پی به حضورش می رسید و او را در عزای پدر تسلیت می گفت.(١۴) و تسلی بخش خاطر غمین زهرا بود، و گاه از مقام و منزلت پدر بزرگوارش سخن می گفت و گاه از حوادثی که بعد از رحلت او بر فرزندانش وارد می گردد، خبر می داد. امیر المؤمنین علیه السلام نیز آنچه جبرئیل املاء می کرد، همه را به رشته تحریر در می آورد و مجموعه این سخنان در کتاب ویژه ای جمع آوری شده، که به نام "مصحف فاطمه" یاد می شود. در زیارت نامه حضرت می خوانیم:
« السَّلامُ عَلَیْکِ أَیَّتُهَا الْمُحَدَّثَةُ الْعَلِیمَةُ، »(١٣)

گردش آسیاب

میمونه می گوید: پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم مقداری گندم را توسط من نزد فاطمه فرستاد تا با دستاس آن را آرد نماید، گندم را نزد حضرت بردم، دیدم حضرت ایستاده (ظاهراً نماز می خواند) ولی آسیاب می چرخید و حرکت می کرد، این خبر را به پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم عرض کردم، فرمود: خداوند، ناتوانی و ضعف جسمانی فاطمه را می داند، لذا به آسیاب و دستاس دستور می دهد که خود دور بزند، او هم می گردد.(١۴)

حرکت گهواره

در روایتی می خوانیم: « ربما اشتغلت بصلاتها وعبادتها فربما بکی ولدها فرؤی المهد یتحرک وکان ملک یحرکه » گاهی حضرت مشغول خواندن نماز و عبادت بود، فرزندش گریه می کرد، گهواره به حرکت درمی آمد، و فرشته ای بود که آن را حرکت می داد.»(١۵)

غذای بهشتی

علی علیه السلام دیناری قرض گرفته بود که با آن چیزی تهیه کند تا شدت گرسنگی را از فاطمه علیها السلام و فرزندانش رفع کند. مقداد را دید که از گرسنگی شدید اهل و عیالش خبر می دهد، حضرت، دینار را به او بخشید. بعد از خواندن نماز ظهر و عصر، پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم فرمود: ای ابالحسن آیا شما چیزی در منزل دارید تا به منزل شما بیایم، علی علیه السلام بر اثر خجالت و حیاء از پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم عرض کرد: تشریف بیاورید. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم دست علی را گرفته و با هم وارد خانه زهرا علیها السلام شدند، او در حال نماز بود و پشت سر وی ظرفی بود که از آن بخار برمی خاست.
وقتی صدای پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم را شنید، از محراب نماز خارج شده و به پدر بزرگوار خویش سلام کرد. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم بعد از جواب سلام فرمودند: برای ما غذایی بیاور، خداوند رحمتش را بر تو نازل کند.(١۶)
فاطمه علیها السلام ظرف غذا را آورده، در مقابل پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم و علی علیه السلام نهاد. علی علیه السلام سؤال کرد: ای فاطمه! این طعام از کجاست؟ من هرگز طعامی به این خوشرنگی ندیده و خوشبوتر از آن بوئی استشمام نکرده و خوش مزه تر از آن نخورده ام.
رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم دست مبارک خود را بین دو کتف علی علیه السلام نهاد، مختصری فشرد و فرمود: این پاداش دیناری است که تو در راه خدا دادی.(١٧)
آن گاه اشک رسول خداصلی الله علیه وآله وسلم جاری شد و فرمود: سپاس خدای را که ابا می کند که شما را بدون مزد و پاداش از دنیا ببرد. ای علی! پروردگارت می خواهد آنچه را که بر زکریا جاری فرموده، بر تو نیز جاری نماید.
آنگاه رو به حضرت زهرا سلام الله علیها کرد و فرمود:
« ویجریک یا فاطمة فی المجری الذی اجری فیه مریم
كُلَّمادَخَلَ عَلَيْها زَكَرِيَّا الْمِحْرابَ وَجَدَ عِنْدَها رِزْقاً قالَ يا مَرْيَمُ أَنّى لَكِ هذا قالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللهِ إِنَّ اللهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ

و تو را ای فاطمه در همان مسیری که مریم را حرکت داد، پیش برد. [چنان که قرآن می گوید:] «هر گاه زکریا وارد محراب او می شد، غذای مخصوصی در آن جا می دید، از او می پرسید: ای مریم، این را از کجا آورده ای؟! می گفت: این از سوی خداست.»(١٨)
قابل دقت است هرچند این غذا پاداش عطای علی علیه السلام است و کرامتی برای او به حساب می آید، ولی برای فاطمه علیها السلام نیز کرامت محسوب می شود. چرا که خداوند به احترام او چنین میوه ای را از بهشت فرستاده است.

زیان نرساندن آتش به بدن فاطمه علیها السلام

انس می گوید: حجاج بن یوسف از این حدیث که عایشه دیده بود فاطمه علیها السلام با دست خود، غذای داغ دیگ را به هم می زند، پرسید. گفتم: بله، عایشه بر فاطمه زهراعلیها السلام وارد شد در حالی که غذا برای حسنین علیهما السلام آماده می کرد، ظرف غذا کاملا می جوشید، دید فاطمه با دست خود (بدون هیچ وسیله ای) دیگ جوشان را به هم زد، عایشه هراسان و فریاد زنان نزد پدر خود (ابوبکر) رفت، ماجرا را تعریف کرد، ابوبکر گفت: با کسی مطرح نکن، زیرا امر بسیار بزرگی است.
این خبر به پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم رسید، حضرت بالای منبر رفت، بعد از حمد و ثنای الهی، فرمود: ماجرای دیگ و آتش فاطمه زهرا را خیلی بزرگ و عجیب تلقی می کنند... .
«لَقَد حَرَّمَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ النَّارَ عَلَى لَحمِ فَاطِمَةَ وَ دَمِهَا وَ عُصبِهَا وَ شَعرِهَا وَ فَطَمَ مِن النَّارِ ذُرِّيَّتِهَا وَ شِيعَتِهَا... الوَيلُ ثُمَّ الوَيلُ، الوَيلُ لِمَن شَكَّ فِى فَضلِ فَاطِمَة.»
خداوند آتش را بر گوشت و خون و رگ و موی زهرا حرام نموده است (هرگز به او زیانی نمی رساند) و شیعیان و فرزندان او را از آتش [جهنم] به دور داشته است... . وای بر شما، خشم و عذاب خدا بر کسی که در فضیلت فاطمه شک کند.»(١٩)
این نوع کرامت، ریشه قرآنی هم دارد، چرا که خداوند آتش را بر ابراهیم علیه السلام سرد و گلستان قرار داد،
«يَا نَارُ كُونِي بَرْدًا وَسَلَامًا عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ» (٢٠)
پس بعدی ندارد که بدن فاطمه را که انبیاء به او توسل جسته اند، بر آتش حرام گرداند.

گریه هستی بر گریه زهراعلیها السلام

کرامت دیگر حضرت زهرا سلام الله علیها همراهی هستی، با رفتار او و از جمله گریه اوست. وقتی در لحظات آخر عمر پدر بزرگوارش اشک می ریخت، پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: «والذی بعثنی بالحق لقد بکی لبکائک عرش الله وما حوله من الملائکة والسموات والارضون وما فیهما؛ قسم به آن کسی که مرا به رسالت بر انگیخت همانا از گریه تو عرش خدا و ملائکه و آسمان ها و زمین و تمام موجودات گریستند.»(٢١)

کرامات بعد از شهادت

بیرون آمدن دست های زهراعلیها السلام از کفن

هنگامی که امام علی علیه السلام بدن زهراعلیها السلام را کفن کرد، وقتی که خواست بندهای کفن را ببندد فرزندان خود را صدا زد و فرمود:
« هَلُمُّوا تَزَوَّدُوا مِنْ أُمِّكُمْ »
بیایید از دیدار مادرتان توشه بگیرید.» حسن و حسین علیهما السلام فریاد زنان مادر را صدا می زدند، و می گفتند: وقتی که به حضور جدمان رسیدی سلام ما را به او برسان و به او بگو: بعد از تو در دنیا یتیم ماندیم. آه! آه! چگونه شعله غم دل از فراق پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم و مادرمان خاموش گردد؟!
امیرمؤمنان می فرماید:
« إِنِّي أُشْهِدُ اللَّهَ أَنَّهَا قَدْ حَنَّتْ وَ أَنَّتْ وَ مَدَّتْ يَدَيْهَا وَ ضَمَّتْهُمَا إِلَى صَدْرِهَا مَلِيّاً »
من خدا را گواه می گیرم که فاطمه ناله جان کاه کشید و دست های خود را باز کرد و فرزندانش را مدتی به سینه اش چسبانید.»
ناگاه شنیدم هاتفی در آسمان ندا داد:
« يَا أَبَا الْحَسَنِ ارْفَعْهُمَا عَنْهَا فَلَقَدْ أَبْكَيَا وَ اللَّهِ مَلَائِكَةَ السَّمَاوَاتِ »
ای علی! حسنین را از روی سینه مادرشان بردار، سوگند به خداوند، که فرشتگان آسمان را به گریه انداختند.»(٢٢)

نام زهراعلیها السلام و نزول آب بهشتی

امام صادق علیه السلام فرمود: از ام ایمن نقل شده، که در راه مکه به جحفه به عطش شدیدی دچار شدم تا آنجا که جانم به خطر افتاد، پس رو به آسمان نموده عرض کردم: ای پروردگار من، مرا دچار تشنگی نموده ای در حالی که من خادمه دختر پیغمبرت می باشم؟ آن گاه دیدم که سطلی از آب بهشتی ظاهر شد، از آن نوشیدم. قسم به خانمم فاطمه زهراعلیها السلام که بعد از آن تا هفت سال گرسنگی و تشنگی بر من عارض نشد.(٢٣)

منابع؛
١- عبدالرحمن شافعی، نزهة المجالس، ج ٢، ص ٢٢٧.
٢- عیون المعجزات، ص ۵١.
٣- بحار الانوار، (پیشین)، ج ١۶، ص ٨٠ و ج ۴٣، ص ٢ - ۴؛ امالی صدوق، ص ۴٧۵ - ۴٧۶. مناقب ابن شهر آشوب، ج ٣، ص ٣٠۴.
۴- بحار الانوار، (پیشین)، ج ٢۶، ص ١١٧ - ١٣٢.
۵- بحار الانوار، ج ١۶، ص ٨٠ - ٨١؛ ج ۴٣، ص ٢.
۶- بحار الانوار، ج ١۶، ص ٨٠ - ٨١؛ ج ۴٣، ص ٣.
٧- شعیب بن سعد مصری، روض الفائق، ص ٢١۴.
٨- انسان ١٣.
٩- بحارالانوار، (پیشین)، ج ٣۵، ص ٢۴١ ؛ امالی صدوق، ص ٣٣٣، ح ١١.
١٠- قندوزی، ینابیع المودة، ص ١٩٨ ؛ علی بن یونس عاملی، الصراط المستقیم، ص ١٧٠.
١١- بحار الانوار، ج ۴٣، ص ٣.
١٢- قاضی نورالله حسینی، احقاق الحق، طهران، مکتبة الاسلامیة، ج ١٠، ص ۴٠١.
١٣- بحار الانوار (پیشین)، ج ٢۶، ص ٧۵.
١۴- اصول کافی، ج ١، ص ٢۴١؛ بحار الانوار، (پیشین)، ج ٢٢، ص ۵۴۶ و ج ٢۶، ص ۴١.
١۵- بحار الانوار، ج ٩٧، ص ١٩۵.
١۶- عسقلانی، لسان المیزان، چاپ حیدر آباد، ج ۵، ص ۶۵؛میزان الاعتدال، ذهیس، بیروت، دارالمعرفة، ج ٣، ص ۴۶٨.
١٧- بحار الانوار، ج ۴٣، ص ۴۵.
١٨- ذخائر العقبی، چاپ قدس، ص ۴۵ - ۴٧.
١٩- فاطمة الزهراء، پیشین، ص ١٠٢.
٢٠- انبیاء ۶٩.
٢١- بحار الانوار، ج ٢٢، ص ۴٩١ - ۴٨۴.
٢٢- بیت الاحزان، ص ١۵۴.
٢٣- بحارالانوار، ج ۶٢، ص ١٠٢ ؛ مستدرک الوسائل، ج ۵، ص ١٣۵، ح ۴١